Epidemiologia chorób górnych dróg oddechowych w jednej z gmin

Krzy¿aniak
Probl
Hig Epidemiol
A, Mikstacka
2005;
R, Stawiñska-Witoszyñska
86(1): 53-55
B. Epidemiologia chorób górnych dróg oddechowych ...
53
Epidemiologia chorób górnych dróg oddechowych
w jednej z gmin Wielkopolski
Epidemiology of upper respiratory system diseases in the one of the
communes of Wielkopolska
ALICJA KRZY¯ANIAK /1, R ENATA MIKSTACKA /2, BARBARA STAWIÑSKA-WITOSZYÑSKA /1
/1
/2
Zak³ad Epidemiologii Katedry Medycyny Spo³ecznej Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Szpital Wojewódzki im. J. Biziela w Bydgoszczy Oddzia³ Otolaryngologii
Wstêp. Choroby uk³adu oddechowego stanowi¹ powa¿ny problem medyczny, bêd¹c czwart¹ przyczyn¹ zgonów w populacji polskiej. Chorzy z chorobami uk³adu oddechowego stanowi¹ 12% wszystkich pacjentów.
Cel pracy. Celem pracy, zrealizowanej w roku 2001, by³a analiza chorobowoœci ludnoœci jednej z gmin Wielkopolski w aspekcie chorób górnych dróg
oddechowych.
Materia³ i metody. Badan¹ populacjê stanowili pacjenci, jedynej w tym
regionie, Poradni Laryngologicznej – 230 kobiet i 187 mê¿czyzn w wieku
18 – 87 lat, u których wykonano pe³ne badanie laryngologiczne. Jednostki
chorobowe klasyfikowano wg X Rewizji Miêdzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych.
Wyniki. Na podstawie analizy skierowañ stwierdzono, ¿e wœród dolegliwoœci pacjentów najczêœciej wystêpowa³y trudnoœci z oddychaniem przez nos
i przewlek³y katar, bóle g³owy oraz kaszel. Wœród ustalonych, w wyniku
badañ laryngologicznych i koniecznych badañ dodatkowych, rozpoznañ
przewa¿a³y zapalenia zatok, zapalenia gard³a i alergiczne zapalenie œluzówki górnych dróg oddechowych. Chorobowoœæ w badanej populacji wynosi³a
167 na 10 tysiêcy ludnoœci.
Wnioski. Analiza epidemiologiczna wystêpowania chorób uk³adu oddechowego stanowi podstawê dla oceny potrzeb laryngologicznych i planowania opieki medycznej.
Introduction. Respiratory system diseases pose a serious medical problem, being the 4th most common cause of death in Poland. Patients with
respiratory diseases constitute more than 12% of all patients.
Aim of the study. The aim of this study was to evaluate upper respiratory
diseases morbidity in the population of one of the communes of Wielkopolska.
Material and methods. Examined population comprised of 230 women
& 187 men, aged 0-18 – patients of the one of ENT Policlinics in the
region. All of them were diagnosed according to 10th Revision of International Classification of Diseases & Health Problems.
Results. Main causes of admission, based on medical records, were breathing difficulties through the nose, chronic running nose, headaches and
cough. Main reasons for admissions evaluated after full laryngological
examination and, when needed, laboratory tests were sinusitis, pharyngitis
and allergic rhinitis . Prevalence of upper respiratory diseases in studied
population was 167/10000.
Conclusions. Epidemiological analysis of respiratory diseases prevalence
is the base for evaluation of needs for laryngological help and health care
planning.
Key words: upper respiratory tract diseases
S³owa kluczowe: choroby górnych dróg oddechowych
Wstêp i cel pracy
U osób doros³ych, podobnie jak u dzieci i m³odzie¿y, obserwuje siê wzrost liczby zachorowañ na
ostre choroby górnych dróg oddechowych; zjawisko
to dotyczy zw³aszcza œrodowisk wielkomiejskich [1,
2, 3]. Wed³ug danych ró¿nych autorów wzrost czêstoœci wystêpowania tych chorób mo¿e byæ zwi¹zany
z zanieczyszczeniem powietrza, biernym paleniem
tytoniu, z³ymi warunkami socjalno-ekonomicznymi
[4, 5].
Choroby górnych dróg oddechowych s¹ czwart¹
po chorobach uk³adu kr¹¿enia, nowotworach i wypadkach przyczyn¹ zgonów w populacji polskiej [6,
7]. Ryzyko zgonu z powodu chorób uk³adu oddecho-
wego jest wiêksze u mê¿czyzn w porównaniu do kobiet [6, 7]. Tak¹ tendencjê obserwujemy w umieralnoœci populacji poznañskiej [8].
Choroby górnych dróg oddechowych stanowi¹
jedn¹ z czêstszych przyczyn zg³aszania siê pacjentów
do lekarza rodzinnego a nie do specjalisty laryngologa. Celem pracy by³a analiza czêstoœci wystêpowania
chorób górnego odcinka dróg oddechowych wœród
ludnoœci jednej z gmin województwa wielkopolskiego.
Materia³ i metody
Analizy dokonano na podstawie badania laryngologicznego 230 kobiet i 187 mê¿czyzn w wieku od
54
Probl Hig Epidemiol 2005; 86(1): 53-55
18 do 87 lat, pacjentów Poradni Laryngologicznej jednej z gmin województwa wielkopolskiego (25.000
mieszkañców). Poradnia ta by³a jedyn¹ tego typu
poradni¹ specjalistyczn¹ w regionie. Badaniami objêto wszystkich chorych zarejestrowanych w Poradni
w roku 2001.
Oceny czêstoœci wystêpowania chorób górnych
dróg oddechowych dokonano metod¹ retrospektywn¹, na podstawie dokumentacji medycznej, oceniaj¹c wystêpowanie dolegliwoœci u pacjentów oraz rozpoznanie podstawowe ustalone podczas konsultacji.
Metodyka badania laryngologicznego uwzglêdnia³a ocenê chorób nosa, uszu, gard³a i krtani i by³a
przeprowadzona przy pomocy lampy czo³owej, szpatu³ki, wzierników usznych i nosowych oraz lusterka
krtaniowego. Wykonano tak¿e konieczne badania
dodatkowe (np. USG, RTG zatok, testy alergiczne).
Klasyfikacji chorób dokonano wed³ug X Rewizji Miêdzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób
i Problemów Zdrowotnych. Do porównania wystêpowania g³ównych zg³aszanych dolegliwoœci oraz rodzaju chorób u mê¿czyzn i kobiet zastosowano test
U-Gaussa, przyjmuj¹c jako istotne wartoœci przy
p < 0,05.
Wyniki badañ i ich omówienie
Wœród osób doros³ych zg³aszaj¹cych siê do Poradni Laryngologicznej najczêstsz¹ dolegliwoœci¹ by³y
trudnoœci w oddychaniu przez nos, bóle g³owy i suchy kaszel. Szczegó³owy rozk³ad dolegliwoœci wg p³ci
przedstawiono w tabeli I.
Tabela I. Najczêstsze dolegliwoœci pacjentów zg³aszaj¹cych siê do Poradni
Laryngologicznej
Dolegliwoœci
Trudnoœci w
oddychaniu
przez nos
Bóle g³owy
Kaszel
SuchoϾ w
jamie ustnej
i gardle
Bez istotnych
dolegliwoœci
N
Kobiety
%
Mê¿czyŸni
N
%
p*
Razem
N
%
70
30,4
104
55,6
0,0001 174
41,7
35
15
8
15,2
6,5
3,5
12
25
3
6,4
13,4
1,6
0,004
0,01
>0,05
47
40
11
11,3
9,6
2,6
119
51,7
52
27,8
0,0001 171
41,0
p* - istotnoœæ ró¿nic
Trudnoœci w oddychaniu przez nos istotnie czêœciej podawali mê¿czyŸni ni¿ kobiety. Bóle g³owy jako
zasadnicza dolegliwoœæ by³y czêœciej zg³aszane przez
kobiety. Kaszel by³ objawem dominuj¹cym u mê¿czyzn i ponad po³owa (68%) z tej grupy pacjentów
przyzna³a siê do palenia papierosów. 41% pacjentów
zg³osi³o siê do Poradni Laryngologicznej nie podaj¹c
istotnych dolegliwoœci ze strony górnych dróg odde-
chowych. Przyczynê kierowania ich do specjalisty
laryngologa stanowi³y przerosty migda³ków podniebiennych i gard³owego, drobne zmiany w jamie ustnej i na skórze (naczyniaki, znamiona) oraz powiêkszenie wêz³ów ch³onnych.
Rozpoznania stawiane pacjentom zg³aszaj¹cym
siê do poradni laryngologicznej przestawiono w tabeli II.
Tabela II. Najczêstsze rozpoznania wœród pacjentów zg³aszaj¹cych siê do
Poradni Laryngologicznej
Rozpoznanie
Ostre zaka¿enia górnych
dróg oddechowych
Zapalenie zatok
Alergiczny nie¿yt nosa
Skrzywienie przegrody nosa
Przerost migda³ków
podniebiennych
Przewlek³e zapalenie b³ony
œluzowej gard³a
Polipy nosa
Inne choroby górnych
dróg oddechowych
Razem
N
Kobiety
%
Mê¿czyŸni
N
%
Razem
N
%
103
44,8
70
37,4 173 41,5
53
25
13
15
23,0
10,9
5,7
6,5
44
23
17
11
23,5
12,3
9,1
5,9
97
48
30
26
23,3
11,5
7,2
6,2
6
2,6
5
2,7
11
2,6
5
10
2,2
4,3
5
12
2,7
6,4
10
22
2,4
5,3
230
100
187
100
417 100
Nie stwierdzono statystycznie istotnych ró¿nic
miêdzy czêstoœci¹ wystêpowania poszczególnych
chorób górnych dróg oddechowych u kobiet i mê¿czyzn.
Spoœród 417 kobiet i mê¿czyzn leczonych w poradni laryngologicznej prawie po³owê (41,7%) zg³aszaj¹cych stanowili pacjenci z objawami ostrego zaka¿enia górnych dróg oddechowych (z wy³¹czeniem
zapalenia zatok). W tej grupie wiêkszy odsetek stanowi³y kobiety ani¿eli mê¿czyŸni, ale ró¿nice te nie
by³y istotne statystycznie. Pacjenci z ostrymi zaka¿eniami górnych dróg oddechowych zg³aszali siê najczêœciej w okresach jesienno-zimowych i by³y to g³ównie jednorazowe lub dwukrotne konsultacje.
U 23% kobiet i mê¿czyzn rozpoznano zapalenie
zatok. Bior¹c pod uwagê liczbê mieszkañców badanej gminy to w roku 2001 rozpoznanie zapalenia zatok postawiono u 0,4 % populacji. Odsetki te s¹ ni¿sze ni¿ podawane dla wielkoprzemys³owych aglomeracji, gdzie wartoœci te wahaj¹ siê od 2 do 20% [9].
Choroby alergiczne nale¿¹ do jednych z najczêstszych zachorowañ zarówno u doros³ych jak i u dzieci. W badanej populacji z powodu alergicznego nie¿ytu nosa po poradê zg³osi³o siê 0,2% mieszkañców,
co stanowi³o 11% wszystkich leczonych w badanym
roku pacjentów. Z alergicznym zapaleniem b³ony œluzowej nosa zg³aszali siê pacjenci, którzy wymagali dok³adnej diagnostyki alergologicznej a wystêpuj¹ce
u nich objawy by³y definiowane jako ciê¿kie (utrud-
Krzy¿aniak A, Mikstacka R, Stawiñska-Witoszyñska B. Epidemiologia chorób górnych dróg oddechowych ...
niaj¹ce normalne funkcjonowanie podczas dnia
i zaburzaj¹ce sen) lub d³ugotrwa³e (objawy trwaj¹ce
powy¿ej dwóch miesiêcy).
Najczêœciej lekarze podstawowej opieki zdrowotnej prosili o konsultacje celem wykluczenia lub
stwierdzenia obecnoœci zmian strukturalnych w obrêbie górnych dróg oddechowych np. skrzywienie
przegrody nosa, polipy oraz ognisk zapalnych. Wœród
pacjentów z alergicznym nie¿ytem nosa odsetek pal¹cych papierosy wynosi³ 71%.
W dalszej kolejnoœci leczono w pacjentów Poradni Laryngologicznej pacjentów z takim rozpoznaniem
jak: skrzywienie przegrody nosa, przerost migda³ków
podniebiennych oraz przewlek³e zapalenie b³ony œluzowej gard³a i polipy nosa.
55
W grupie innych chorób górnych dróg oddechowych stwierdzono zapalenia krtani, guzki krtani, nowotwory krtani oraz niedos³uch.
Ogólna chorobowoœæ w badanym regionie wynosi³a 167/10.000 tys. ludnoœci.
Wnioski
1. Najczêstszym objawem chorobowym górnego
odcinka dróg oddechowych by³y trudnoœci w oddychaniu przez nos.
2. Zapalenie zatok i alergiczne zapalenie b³ony œluzowej nosa i gard³a stanowi³y najczêstsze rozpoznanie stawiane pacjentom poradni laryngologicznej.
3. Analiza epidemiologiczna wystêpowania chorób
uk³adu oddechowego stanowi podstawê dla oceny potrzeb laryngologicznych i planowania opieki
medycznej.
Adres do korespondencji / Address for correspondence
dr hab. med. Alicja Krzy¿aniak
Zak³ad Epidemiologii Katedry Medycyny Spo³ecznej AM
w Poznaniu
ul. D¹browskiego 79
60-529 Poznañ
Piœmiennictwo / References
1. Cerañska-Goszczyñska H, Pu³torak M, IgnarGolinowska B, i wsp. Zmiany w stanie zdrowia dzieci
w pierwszych latach nauki w szkole (w œwietle badañ
pó³ci¹g³ych). Przeg Ped 1984, 14,6: 381-389.
2. Niedzielska G: Epidemiologia zaka¿eñ górnych dróg
oddechowych. Med po Dypl 1998; (7) wyd. spec. 2-4.
3. Zychowicz C.: Epidemiologia i przyczyny ci¹g³ego wzrostu
liczby chorób alergicznych w ostatnim dwudziestoleciu.
Alergologia 1996 (1), 3-5.
4. Ignar-Golinowska B, Roszkowska H. Przewlek³e choroby
jamy nosowo-gard³owej u uczniów czternastoletnich
a czynniki ¿ycia pozaszkolnego oraz funkcjonowanie
w szkole tych uczniów. Roczn. PZH, 1991, 42, 1: 91-99.
5. Skiba M, Zejda JE. Wp³yw zanieczyszczeñ powietrza
atmosferycznego na dobow¹ zachorowalnoœæ dzieci na
choroby uk³adu oddechowego. Pediat Pol 2000, 75, 8:
625-632.
6. Brzozowski R, Maciejewska K. Wybrane zagadnienia
dotycz¹ce zgonów ludnoœci Polski w latach 1960-1982.
Zdr Publ 1984; 9: 449-465.
7. Miller M, Piaseczki Z. Ocena aktualnych i przewidywanych
trendów umieralnoœci powodowanej chorobami uk³adu
oddechowego w Polsce. Zdr Publ 1989; 3:130-137.
8. Ga³êcki J. Epidemiologia zgonów z powodu chorób uk³adu
oddechowego w latach 1981-2000. Wiad Lek 2002; 55,
1, 1: 80-83
9. Ostre zapalenie zatok u doros³ych. Med po Dypl 1999
(8): 49-56.