Transfer wiedzy – przykład transferu i innowacji społecznych w

Projekt „DOTWIT – miejsce spotkań biznesu z nauką”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
CZŁOWIEK – NAJLEPSZA INWESTYCJA
Transfer wiedzy – przykład transferu i innowacji społecznych w energetyce
Kamila Kamińska
Uniwersytet Wrocławski, Centrum LOCUS
“Większość ludzi nigdy nie wykazuje inicjatywy,
bo nikt nie kazał im tego zrobić”
BANKSY, s. 19
W okresie: marzec 2011- lipiec 2012 w
Zespole Elektrociepłowni Wrocławskich
KOGENERACJA S.A. realizowany był staż w ramach projektu Zielony Transfer współfinansowany ze
środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Projekt realizowany był
przez jednostkę Urzędu Miasta Wrocławia- Wrocławskie Centrum Akademickie. Ów program stażowy
był jednym z pierwszych, które za swój cel miały budowanie współpracy pomiędzy światem nauki i
światem biznesu. Z perspektywy czasu interesujące wydaje się także ujęcie tematu transferu wiedzy i
technologii- chodziło o ograniczenie emisji CO2 w mieście, lecz także - bezpośrednio - poprawę
jakości życia jego mieszkańców. Wynikało to prawdopodobnie z tożsamości autorów i koordynatora
projektu- miasto. Zaangażowanie podmiotu publicznego w projekt dający jedynie komercyjny zysk
przedsiębiorcom byłoby ze wszech miar niewłaściwe. 30 staży dotyczyło niezwykle szerokiego
spektrum problemów, jednakże w większości ich charakter wpisywał się w zagadnienie, będące
głównym tematem niniejszego artykułu.. Odwołując się do bodaj najprostszej definicji: “innowacje
społeczne
to
takie,
które
idee,
które
służą
dobru
publicznemu”.
(http://socialinnovation.ca/about/social-innovation)
W przedsiębiorstwie produkującym ciepło i energię dla Wrocławia staż realizowany był przez
humanistę, doktor nauk historycznych i pedagogicznych, która zajmuje się problematyką uczenia się
w przestrzeni miejskiej, street artu, wykluczenia oraz zmiany społecznej. Zarówno fakt uzyskania
wysokiego wyniku punktowego w rekrutacji na staż, partner jak i sam temat stażu odbierany był z
wyraźnym zaskoczeniem zarówno przez kolegów z uczelni, innych stażystów, jak i nierzadko przez
pracowników firmy. Przy czym prawdopodobnie środowiskiem najbardziej krytycznym był
LIDER: Agencja Rozwoju Innowacji SA, ul. Ostródzka 38, 54 – 116 Wrocław, tel./fax 71 354 07 93
PARTNERZY PROJEKTU: Uniwersytet Wrocławski, Agencja Rozwoju Regionalnego ARLEG SA, Powiat Legnicki
Projekt „DOTWIT – miejsce spotkań biznesu z nauką”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
CZŁOWIEK – NAJLEPSZA INWESTYCJA
uniwersytet. Zdziwienie było największe w gronie kolegów profesjonalnie zajmujących się twórczym,
innowacyjnym oglądem świata: moja 9- letnia córka na pytanie o zawód mamy, od kilku lat kwituje:
“mama nie pracuje, mama tylko myśli, spotyka się i gada”.
Skąd zatem takie zaskoczenie? ano pewnie stąd, że naukowiec prowadzi rozważania
o napowietrznych przestrzeniach, nie gada tylko dialoguje a spotyka się li i jedynie w wieży z kości
słoniowej z podobnymi sobie, aby wiedza owa, zdobyta w trudzie i znoju (“młodość w bibliotekach”Dzień Świra) z owej wieży nie uciekła.... Zdecydowanie przejaskrawiam. Nie twierdzę, iż takie opinie
wyrażane są otwarcie czy to w kuluarach czy w ramach wydawania poleceń służbowych, stereotyp
naukowca jako lekko oderwanego od rzeczywistości gentelmena w wytartej twedowej marynarce i
skarpetkach z różnym wzorkiem każda założonych niedbale w pośpiechu z Poetyką Arystotelesa w
jednej ręce i menzurką pełną jakiejś dymiącej fioletowej cieczy nie jest już dominujący ani w mediach,
ani w akademii. Niemniej jednak przekonanie o tym, że tylko badania teoretyczne (pojmowane jako
oderwane od praktyki) czy rozważania o wysokim stopniu abstrakcji to jedyne co ma wartość, czym
należy się zajmować wciąż jest dominujące w akademii.
Pedagogika jest nauką lekceważoną przez wielu między innymi właśnie z tego powodu. Nie
chodzi tylko o to, że pedagożka to - znów używając przejaskrawionej wizji- paniusia w różowym
sweterku słodkim głosem mówiąca do dzieciaczków: “moje wy misiaczki”- lecz także o to, że jest to
nauka z natury swej praktyczna. Swoją tożsamość naukową lubię budować w dystynkcji od kolegów
socjologów: oni badają i opisują rzeczywistość społeczną, pedagodzy mają odwagę (graniczącą z
bezczelnością), aby ją zmieniać.
Powyższy cytat z BANKSIEGO (wszystkie tłumaczenia w artykule Kamila Kamińska) jest
doskonałym podsumowaniem tego, jak osobistą sprawą jest innowacja społeczna, a także transfer
wiedzy z uczelni do biznesu, lub przemysłu. Spotkanie dwóch całkowicie różnych światów nie jest
naturalne ani łatwe. Wieża z kości słoniowej to wbrew pozorom całkiem miłe miejsce. Wiemy o tym z
historii: klasztory benedyktyńskie jako oaza wiedzy i cywilizacji w chaosie mroków średniowiecza.
Wiemy także z popkultury i bajek dla dzieci: oczekiwanie na ratunek od księcia, czy potrzeba
uwolnienia Roszpunki nie jest aż tak silna, skoro tkwi w niej 17 lat...Podjęcie decyzji o włączenie się w
działania na styku tych dwóch światów, wyjście z wiedzą na zewnątrz wymaga podjęcia inicjatywy,
wymaga odwagi i pewnej dozy szaleństwa. banksy mówi, że większość ludzi tego nie robi, bo im nikt
LIDER: Agencja Rozwoju Innowacji SA, ul. Ostródzka 38, 54 – 116 Wrocław, tel./fax 71 354 07 93
PARTNERZY PROJEKTU: Uniwersytet Wrocławski, Agencja Rozwoju Regionalnego ARLEG SA, Powiat Legnicki
Projekt „DOTWIT – miejsce spotkań biznesu z nauką”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
CZŁOWIEK – NAJLEPSZA INWESTYCJA
nie kazał. Naukowcom poniekąd kazano...reforma szkolnictwa wyższego, a także struktura grantów,
staży czy finansowania w zakresie nauki wymuszają podejmowanie tego typu działań, jednakże wciąż
nie są one oddolną inicjatywą jednostek, ktoś musi kazać. Do cytatu tego odwołam się raz jeszcze w
dalszych rozważaniach teraz chciałam pokrótce zarysować obszar pojęciowy artykułu, kwestie
problematyczne związane z transferem wiedzy i innowacji a także podzielić się osobistym
doświadczeniem z tego procesu.
Obszar pojęciowy
Artykuł podejmuje zagadnienia dotyczące transferu wiedzy i innowacji. Warto zatrzymać się na
chwilę nad tym, co właściwie rozumiemy pod tymi pojęciami. Transfer pojmuję jako ruch,
komunikację, relację od - do i to najlepiej w obie strony, jest to proces dynamiczny. Lubię
obserwować dzieci, jak przenoszą potrawy wigilijne z kuchni do pokoju i ustawiają wszystko na
stole....transfer wysokiego ryzyka! Niejedno może się rozsypać, rozlać a barszcz na białym obrusie
babci to kiepski efekt. Transfer zakłada zaspokojenie jakiejś potrzeby, wymaga gotowości “przyjęcia
towaru” i wysiłku dzielenia się tym co mamy. W przypadku relacji nauka - biznes obie strony mają
specyficzne potrzeby, o których nierzadko ne potrafią odpowiednio komunikować, lub których same
ne rozpoznają. Przedsiębiorcy, z którymi miałam kontakt bardzo często spodziewali się po naszych
kontaktach czegoś zupełnie innego, dla mnie też największym zaskoczeniem było to, jaka wiedza
okazuje się w tej relacji kluczowa- a mianowicie: humanistyczna. Znaniecki podkreśla znaczenie
pierwiastka humanistycznego, w firmie edf Polska, która produkuje 10 % ciepła w Polsce najbardziej
cenne były moje uwagi dotyczące szanowania odbiorców w rynkach o niskich dochodach, o
odpowiedzialności społcznej biznesu i dostrzeżeniu, że zmiana uciepłownienie kamienic to nie tyle
innowacja technologiczna co społeczna. Tu i ówdzie wtrącane uwagi, które dla mnie były oczywiste,
oparte na lekturze wielu książek z zakresu pedagogiki społecznej, procesów uczenia się w
organizacjach, emancypacji, przeciwdziałania wykluczeniu okazywały się mega innowacyjnym
podejściem. Wiedza teoretyczna dotycząca twierdzeń szkoły frankfurdzkiej, krytycznej analizy
dyskursu czy pedagogiki emancypacyjnej była tą, której transfer w gronie inżynierów okazał się
najlepiej zaspokajający potrzeby poznawcze. Stanowiła także podstawę do opracowywania nowych,
LIDER: Agencja Rozwoju Innowacji SA, ul. Ostródzka 38, 54 – 116 Wrocław, tel./fax 71 354 07 93
PARTNERZY PROJEKTU: Uniwersytet Wrocławski, Agencja Rozwoju Regionalnego ARLEG SA, Powiat Legnicki
Projekt „DOTWIT – miejsce spotkań biznesu z nauką”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
CZŁOWIEK – NAJLEPSZA INWESTYCJA
innowacyjnych strategii i narzędzi do komunikacji z klientami. Bajka prezentuąca treści ekologiczne
osadzona w realiach Nadodrza, album dla dorosłcyh mieszkańców czy wreszcie akcje- festyny
podwórkowe nie mogłyby zaistnieć w przestrzeni Wrocławia, przy udziale KOGENERACJI S.A. gdyby
nie mała pani pedagog, która zapytała w jaki sposób rozmawiacie z mieszkańcami o problemie
palenia śmieci w piecach kaflowych? Klasyczną definicję wiedzy podał Platon w dialogu Teajtet, gdzie
Sokrates w rozmowie z tytułowym bohaterem dochodzi do wniosku, że wiedza to prawdziwe,
uzasadnione przekonanie. Naukowiec nie jest marketingowcem, nie może sprzadawać, wiedza to nie
towar, wbrew kapitalistycznym ujęciom tego zagadnienia. Zanim podzieliłam się swoją, pedagogiczną
wiedzą musiałam otrzymać informacje na temat działalności przedsiębiorstwa, konsekwencje
ogrzewania mieszkań kaloszami, wysokość podwyżki cen związaną ze zmianą itp. Staż miał na celu
poprawę jakości życia mieszkańców, jego częściowo badawczy charakter pozwolił nie tylko na
transfer wiedzy, lecz także na pozyskanie nowej. Nadodrze, jego mieszkańcy i proces zmiany
kulturowej i społecznej, jaka dokonuje się w dzielnicy w związku z rewitalizacją byłą przedmiotem
badań społecznych, pozwoliły one na opracowanie strategii i materiałów, ale też - dzięki prezentacji
na konferencjach naukowych, w recenzowanych periodykach podniosły poziom wiedzy w tym
zakresie zarówno w Polsce, jak i za granicą- konferencja DPR w Plymouth i książka pod redakcją w
języku angielskim były efektami stażu na równi z podniesieniem konkurencyjności przedsiębiorstwa.
Transfer innowacji pojmowany był do niedawna dosyć wąsko, zarówno przez realizatorów projektów
z tego zakresu, grantodawców, przedsiębiorców i naukowców. Chodziło o innowacje technologiczne,
najlepiej w zakresie informatyki, nanotechnologii lub innej specjalistycznej dziedziny, w której
innowacja oznaczająca po prostu coś nowego wiąże się bezpośrednio z zyskiem. Tymczasem
innowacja pojmowana jako zmiana, wprowadzenie czegoś nowego niekoniecznie musi od razu
skutkować zyskiem. Senge w swoim dziele dotyczącym uczenia się w organizacjach (5 dyscyplina)
zarysowuje szereg dziedzin, w których innowacje są przydatne, nie zawsze przekładając się na
pieniądze. Pol i Ville zwracają przy tym uwagę na nieścisłość, która pojawia się w wyniku
wprowadzenia zdecydowanej dystynkcji pomiędzy innowacją społeczną a ekonomiczną w raporcie
OECD. Według tych autorów to rozróżnienie jest niewłaściwe, zaś tym co wyróżnia innowacje
społeczne to fakt, iż idea, która jest jej trzonem ma potencjał wpływania na życie danej grupy ludzi,
LIDER: Agencja Rozwoju Innowacji SA, ul. Ostródzka 38, 54 – 116 Wrocław, tel./fax 71 354 07 93
PARTNERZY PROJEKTU: Uniwersytet Wrocławski, Agencja Rozwoju Regionalnego ARLEG SA, Powiat Legnicki
Projekt „DOTWIT – miejsce spotkań biznesu z nauką”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
CZŁOWIEK – NAJLEPSZA INWESTYCJA
zarówno w jego wymiarze jakościowym, jak i ilościowym (Pol i Ville, 2009, s. 881). Zmniejszenie emisji
CO2 w wyniku zmiany metody ogrzewania, ograniczenie zanieczyszczenia powietrza trującymi
substancjami, któe powodują astmę u dzieci to tylko niektóre ilościowe aspekty uciepłownienia
kamienic. Jakość życia, która podnosi się w związku z tym, że staruszka nie musi targać węgla z
piwnicy, a dzieci nie oparzą się od pieca jest nie mniej istnym aspektem tego procesu innowacji.
Christiansen wskazuje na to, iż innowacja społeczna jest podzbiorem innowacji disruptywnych,
których głównym celem jest zmiana społeczna. W kontekście projektu, jaki realizowałam na
Nadodrzu ważne wydają się determinanty ,wedle których autorzy re/definiuja jakość życia danej
społeczności, a mianowicie:
- materialny dobrobyt
- szanse edukacyjne
- domena zdrowia
- bezpieczeństwo zatrudnienia
- życie rodzinne
- życie społeczności
- środowisko naturalne (klimat, geografia)
- wolność polityczna
- polityczna stabilizacja i bezpieczenstwo
- równość płci (Pol,Ville, s. 882).
Większość tych wskaźników była bardzo niska w tzw obszarze wsparcia objętym programem
rewitalizacji (Przedmieście Odrzańskie), to dlatego miasto otrzymało wielomilionową dotację unijna,
dlatego wpompowało tam kolejne miliony z kieszeni podatników. Nadodrze wymagało zmiany,
innowacji społecznej, projekt Zielony Transfer był jedną z form odpowiedzi na tą potrzebę. Podobnie
jak utworzone w wyniku expertyzy Wrocławia przez OECD Centrum Zrównoważonego Rozwoju
LIDER: Agencja Rozwoju Innowacji SA, ul. Ostródzka 38, 54 – 116 Wrocław, tel./fax 71 354 07 93
PARTNERZY PROJEKTU: Uniwersytet Wrocławski, Agencja Rozwoju Regionalnego ARLEG SA, Powiat Legnicki
Projekt „DOTWIT – miejsce spotkań biznesu z nauką”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
CZŁOWIEK – NAJLEPSZA INWESTYCJA
Społeczności Wrocławia, LOCUS w Uniwersytecie Wrocławskim. Innowacja społeczna ma w ujęciu
OECD dostarczać rozwiązań problemów jednostek i społeczności.
Transfer wiedzy nie jest prostym zadaniem. Podobnie jak uczenie się w organizacjach czy szerzej
wśród ludzi dorosłych. Teoretycznej podstawy dostarczyć nam mogą tutaj rozważania Jacka
Mezirowa i jego teoria transformatywnego uczenia się (zbieżoność terminologiczna nie bez
znaczenia). Teoretyk ten uważa, że ludzie dorośli mają bardzo skostniałe ramy pojęciowe, które
pozwalają nam poruszać się w świecie. Działania nasze wynikają, są przez nas oadzone, rozumiemy je
w owych ramach, które przyswoiliśmy w wyniku socjalizacji i uczenia się. Niestety oznacza to także to,
iż w zasadzie nie jesteśmy w stanie nauczyć się niczego nowego, nasz umysł, struktury pojęciowe nie
przyswoją innowacji, one zwyczajnie się od nich odbijają, Jedyną szansą dla nas, aby nauczyć się
czegoś nowego to rozwalić kawałek tej twardej ramy. Nie jest to jednak proste zadanie.
Dla mnie jako badacza społecznego zajmującego się street artem i pedagogiką miasta w tym zakresie
niezwykle pomocnym narzędziem jest wlaśnie graffiti czy sztuka ulicy. Jak wskazują dokonania
Pomarańczowej Alternatywy: krasnoludki mają moc obalenia systemu. Popularność Banksiego może
być dziełem markertingowca,jednakże jeśli ktoś widział jego prace na ulicy (a ja widziałam ich sporo)
nie w internecie to wiem, że jego geniusz wynika m.in. z tego, że prace te szokują przechodnia,
wytrącają go z rutyny codziennej drogi do pracy. Innowacje mają moc wytrącania przedsiębiorstwa z
rutyny codzienności, dzięki nim zachodzić może uczenie się, może następować zmiana, poprawa
jakości życia ludzi zarówno w przedsiębiorstwie jak i poza nim. Ci, którzy zabierają się za innowacje
społeczne podejmują się trudnego wyzwania, nierzadko muszą sami sobie kazać (nie czekają z
inicjatywą, jak większość- Banksy). Debra Meyerson w swojej niezwyjkle interesującej książce nazywa
takie jednostki przytemperowanymi radykałami, zaś zmiana jaka zachodzi w wyniku ich działań jest
łagodna, choć zasadnicza. Jak zmieniać świat nie doprowadzając do zadymy?...pyta w tytule książki.
Innowacje społeczne wydają się być rozwiązaniem.
LIDER: Agencja Rozwoju Innowacji SA, ul. Ostródzka 38, 54 – 116 Wrocław, tel./fax 71 354 07 93
PARTNERZY PROJEKTU: Uniwersytet Wrocławski, Agencja Rozwoju Regionalnego ARLEG SA, Powiat Legnicki
Projekt „DOTWIT – miejsce spotkań biznesu z nauką”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
CZŁOWIEK – NAJLEPSZA INWESTYCJA
Literatura:
Banksy, “Wojna na ściany”, Kraków 2012
Christensen M. Chayton, Raynor E. Michael, “The innovators solution: creating and suistaining
succesfull growth”, Harvard 2003
Freire Paulo, “Pedagogy of the oppressed”, Neew York, 2009
Frydrych Waldemar, “Pomarańczowa alternatywa, rewolucja krasnoludków”, Warszawa 2008
Jarvis Peter, Adult education and life- long learning: theory and practice, Oxon 2004
Kamińska Kamila, “Życie po życiu kamienic, rzecz o rewitalizacji Nadodrza”, Kraków 2012
Longworth Norman, “ Learning cities, learning regions, learning communities: lifelong learning and
local government, New York 2006
Michelini Laura, “Social Innovation and New Business Models, creating sheared value in low income
markets”, Springer 2012
Meyerson E. Debra, “Rocking the boat. how to effect change without making trouble”, Boston 2008
Mezirow Jack, “Transformative dimensions and adult learning”, San Francisco 1991
Pol Eduardo, and Ville Simon, Social innovation: Buzz word or enduring term?
in: The Journal of Socio-Economics, Volume 38, Issue 6, December 2009, Pages 878–885
netografia:
http://socialinnovation.ca/about/social-innovation, [dostęp: 09.12.2012]
OECD publications: Higher Education in Regional and City Development: Berlin, Germany 2010 ,
http://browse.oecdbookshop.org/oecd/pdfs/free/8910201e.pdf [dostep 09.12.2012]
LIDER: Agencja Rozwoju Innowacji SA, ul. Ostródzka 38, 54 – 116 Wrocław, tel./fax 71 354 07 93
PARTNERZY PROJEKTU: Uniwersytet Wrocławski, Agencja Rozwoju Regionalnego ARLEG SA, Powiat Legnicki