BODZISZKOWATE (Geraniaceae) BRZOZOWATE (Betulaceae)

BODZISZKOWATE (Geraniaceae)
WYSTĘPOWANIE: głównie w strefie umiarkowanej i ciepłej; 11 rodzajów i około 800 gat. Najliczniejsze rodzaje to bodziszek (Geranium) – ok. 400 gat.
i pelargonia (Pelargonium) – ok. 250 gat. W Polsce
rodzaje: bodziszek – 15 gat., iglica (Erodium) – 1 gat.
MORFOLOGIA: przeważnie rośliny zielne rzadziej krzewy do 3-4 m wys. Gatunki z obszarów
suchych przeważnie są kserofitami o zgrubiałych
łodygach i korzeniach (organy spichrzowe). Liście
skrętoległe lub naprzeciwległe z przylistkami. Blaszka palczasto lub pierzastosieczna o ząbkowanym
brzegu. U niektórych gatunków (Sarcocaulon) z nastaniem pory suchej odpadają blaszki liściowe, a ogonki przekształcają się w ciernie o dł. 3-5 cm. Występują
włoski gruczołowe, wydzielające olejki eteryczne.
KWIATY: 5-krotne, promieniste lub grzbieciste,
obupłciowe, zebrane w kwiatostany, czasami zredukowane do 1 kwiatu. Kielich zwykle wolny. Korona
wolnopłatkowa. Pręcików zwykle 10 (rzadziej 15 w 5
grupach) w dwóch okółkach. Słupek 5-krotny, 5komorowy, górny. Górna część płona, a w dolnej
w każdej komorze 1-2 zalążki, z których rozwija się
tylko jeden. Owadopylne lub zapylane przez ptaki.
OWOCE: rozłupki. Górna część słupka przekształca
się w urządzenie ułatwiające rozsiewanie nasion.
UŻYTKOWANIE: ozdobne, np.: pelargonie,
uprawiane w licznych odmianach jako rabatowe
i pokojowe, pochodzą głównie z południa Afryki.
JK
BRZOZOWATE (Betulaceae)
WYSTĘPOWANIE: 6 rodzajów, ok. 150 gatunków;
prawie wyłącznie na półkuli północnej. Najliczniejsze
rodzaje to: brzoza (Betula) – ok. 60 gatunków, grab
(Carpinus) – ok. 35 gat., olcha (Alnus) – ok. 35 gat.
W Polsce 4 rodzaje i 12 gat. Brzozowate wchodzą
w skład lasów mieszanych i iglastych, a miejscami
tworzą własne zbiorowiska; niektóre gatunki pioniersko wkraczają na jałowe siedliska.
MORFOLOGIA: drzewa i krzewy o liściach
sezonowych, skrętoległych. Przylistki obecne, lecz
szybko opadające. W korzeniach występują symbionty: grzyby, bakterie, promieniowce. Często powodują
one powstawanie charakterystycznych zgrubień.
KWIATY: jednopłciowe (rośliny jednopienne),
męskie w zwisających, kotkowatych kwiatostanach;
żeńskie kwiatostany siedzące lub wyprostowane.
Kwitną przed lub razem z rozwojem liści, wiatropylne.
OWOCE: małe orzeszki, często oskrzydlone, lub
duże, nieoskrzydlone. Nasiona bez bielma.
UŻYTKOWANIE: drewno na wyroby stolarskie.
Niektóre gatunki brzóz stosowane są przy rekultywacji gruntów. Leszczyna pospolita (Corylus avellana) dostarcza jadalnych orzechów laskowych. Sok
z naciętych na wiosnę pni brzóz i młode liście są
stosowane jako leki. Ozdobne.
CHRONIONE W POLSCE: brzoza karłowata
(Betula nana), brzoza niska (B. humilis), brzoza
ojcowska (B. x oycoviensis).
JK
– 11 –