03-08 - zszarzecze

Wpływ utrzymania zwierząt na środowisko naturalne
Zmiany klimatyczne pod koniec XX wieku charakteryzowały się wzrostem średniej
temperatury powierzchni Ziemi. Wystąpił efekt cieplarniany. Oddziaływanie przemysłu i
energetyki przyczyniło się do powstawania kwaśnych deszczy oraz zmian jakościowych i
ilościowych w ekosystemach. Rolnictwo stało się groźnym źródłem skażenia środowiska
naturalnego. Szczególny udział w tym procesie ma produkcja zwierzęca.
. Zawierają kwasy wytworzone w reakcji wody z pochłoniętymi z powietrza gazami, takimi
jak: dwutlenek
siarki, trójtlenek
siarki,
tlenki
azotu, siarkowodór, dwutlenek
węgla, chlorowodór.
Kwaśne deszcze (opady atmosferyczne o odczynie mniejszym niż pH 5,6 - czyli kwaśnym)
powstają na skutek zjawiska dysocjacji w nasyconej parą wodną atmosferze cząsteczek
gazów
(dwutlenek
siarki, trójtlenek
siarki,
tlenki
azotu, siarkowodór, dwutlenek
węgla, chlorowodór). Szacuje się, że roczna emisja związków siarki sięga 70 mln ton, a
tlenków azotu 20 mln ton. Około 25-30% kwaśnych deszczy powodowanych jest
amoniakiem uwolnionym z produkcji zwierzęcej. Kwaśne deszcze powodują nie tylko
zmiany florystyczne, ale też, co jest znacznie bardziej niebezpieczne, sprzyjają akumulacji
w roślinach uprawnych metali ciężkich.
Ograniczenie emisji szkodliwych domieszek gazowych jest najważniejszym posunięciem
przeciwdziałającym negatywnym zjawiskom, takim jak efekt cieplarniany i dziury ozonowe.
Z samej produkcji trzody chlewnej do atmosfery rocznie jest uwalniane 98 tys. ton
amoniaku, 63,8 tys. ton metanu i 63 mln ton dwutlenku węgla. Średnie tempo przyrostu
stężenia dwutlenku węgla w skali globu wynosi 2 ppm/rok.
Oddziaływanie gazów w naturalnych ekosystemach powoduje u ludzi i zwierząt obniżenie
masy przy urodzeniu, obniża też liczbę i sprawność plemników, zwiększa śmiertelność oraz
zapadalność na choroby układu oddechowego i serca oraz alergie.
Podstawy prawne ochrony środowiska naturalnego
Umowy i porozumienia dotyczące ochrony środowiska to Agenda 21 przyjęta na Szczycie
Ziemi w Rio de Janeiro w 1992 roku, Protokół z Kioto, Konwencja Genewska w sprawie
transgranicznego zanieczyszczenia powietrza na dalekie odległości, Konwencja Wiedeńska o
ochronie warstwy ozonowej, Protokół Montrealski, Konwencja Helsińska o ochronie
środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego.
Najważniejsza regulacja związana z produkcją zwierzęcą określa, że od 25.10.2008 roku
obornik i gnojowica muszą być przechowywane na płytach i w zbiornikach (przez 6 miesięcy).
Dla chowu zwierząt w gospodarstwach ekologicznych obowiązują odmienne regulacje
prawne. Polskim odpowiednikiem rozporządzenia UE nr 2092/91 jest ustawa o rolnictwie
ekologicznym z 16 marca 2000 roku (DzU 2001 roku Nr 38, poz. 452). Obok konieczności
utrzymania np. świń w systemach otwartych lub półotwartych, eliminuje ona całkowicie
możliwość produkcji gnojowicy. Dopuszczalna obsada zwierząt wynosi 2,0 SD/ha (SD sztuka duża = DJP - duża jednostka przeliczeniowa).
Niektóre krajowe akty prawne mogą mieć też częściowe zastosowanie w ograniczeniu
rolniczych oddziaływań na środowisko. Przykładem jest ustawa o wspieraniu przedsięwzięć
termomodernizacyjnych w budownictwie, na bazie której można uzyskać nisko
oprocentowany kredyt, m.in. na zmianę źródeł energii ciepła na odnawialne.
Podjęta w roku 1992 reforma Wspólnotowej Polityki Rolnej wyznaczyła działania rolnośrodowiskowe jako podstawowe dla dalszego rozwoju rolnictwa UE. Podstawowym
instrumentem są tu programy rolno-środowiskowe. Polegają one na realizacji polityki
rolnej zbudowanej na systemie dopłat i dotacji dla rolnictwa za wprowadzanie
korzystnych dla środowiska sposobów upraw i hodowli. Realizacja zobowiązań jest ściśle
kontrolowana. Wydatki UE na ten cel sięgają 4% budżetu rolnego. Programy te obejmują
przeszło 20% terenów rolniczych Europy i aż 70% gospodarstw. Programy uruchomiono w
Polsce po akcesji do UE. Proponuje się w nich dopłaty za podejmowanie lub zaniechanie
pewnych działań wpływających na stan środowiska naturalnego.
Metody przeciwdziałania powstawaniu zanieczyszczeń
Żywienie
Przy żywieniu paszami gospodarskimi (często niezbilansowanymi) od 60 do 80% azotu (N) i
fosforu (P) oraz 90% potasu (K) zawartego w paszy jest wydalanych przez świnie. Podobnie
jest u drobiu w chowie przydomowym. Retencję (odkładanie) można zwiększyć, a wydalanie
ograniczyć poprzez: bilansowanie dawki, żywienie wielofazowe, bilansowanie składu
aminokwasowego, stosując aminokwasy syntetyczne, obniżając poziom białka ogólnego,
eliminując substancje antyżywieniowe, wprowadzając dodatki paszowe. Dobre efekty daje
też wprowadzanie takich komponentów, jak: zioła, preparaty enzymatyczne, fitaza
egzogenna. Ograniczenie ilości białka ogólnego i fosforu lub żywienie wielofazowe
zmniejszają ilość wydalanego do środowiska azotu i fosforu. Żywieniowe metody
ograniczenia emisji N i P nie są jednak tanie.
Technologie i wyposażenie
Na ilość uwalnianych gazów wpływa temperatura pomieszczeń, wilgotność, prędkość ruchu
powietrza, wielkość dostępnej powierzchni, rodzaj posadzki, stosowanie ściółki i jej rodzaj,
konstrukcja systemu wentylacji, sposób postępowania z obornikiem. Trudno określić
dokładnie wpływ systemów utrzymania gdyż, np. u świń stosuje się tylko dwa systemy
(ściółkowy i bezściółkowy), ale przy tym wprowadza się praktycznie około 30 różnych
technologii. Większym zainteresowaniem cieszą się te, które ograniczają uwalnianie amoniaku, tlenków azotu czy odorów.
Można stosować kilkadziesiąt różnych czynników, zabiegów i rozwiązań technicznych
mogących ograniczyć emisję gazów z pomieszczeń inwentarskich. Należą do nich:
częstotliwość usuwania odchodów z kanałów, ograniczenie zużycia wody do sprzątania,
wprowadzanie podrusztowych zgarnia- ków, umieszczenie miejsc wlotów i wyciągów
wentylacyjnych. Dla systemu głębokiej ściółki wprowadza się np. szczepionki bakteryjne,
które redukują straty azotu w formie amoniaku i tlenków azotu aż o 50%, oraz alkalizujące
dodatki do ściółki. W systemie samospławialnym odpowiednie rozplanowanie stref
bytowych i samooczyszczanie posadzki ogranicza emisję gazów.
Proekologiczne systemy, tj. przyjazne dla środowiska, to te, które nie powodują zmian w
homeostazie ekosystemów. Jako produkt uboczny, powstający w produkcji zwierzęcej,
preferowany jest obornik o dużym udziale azotu organicznego, korzystnym stosunku C:N,
poprawiający strukturę gleby. Właściwości takie posiadają również komposty.
Aktualnie największe znaczenie wśród różnych systemów posiadają kojce samospławialne
oraz te, w których używa się do ścielenia słomy. W systemie bezściołowym zaleca się przede
wszystkim ograniczenie powierzchni zalegania odchodów, oddzielenie ich fazy płynnej od
stałej i szybkie usunięcie.
Sektor porodowy. Kojce porodowe trójdzielne dla lochy z prosiętami z pełnym
wyposażeniem. Z widocznych na pierwszym planie zbiorniczków za pomocą poideł
automatycznych prosięta pobierają wodę lub roztwory środków leczniczych
Locha ciężarna w kojcu porodowym na ściółce. Jarzmo ograniczy upadki nowo narodzonych
prosiąt (przygniecenia)
Locha i prosięta korzystają z wydzielonych części kojca. Oddzielne koryto dla lochy i korytko
dla prosiąt pozwala na niezależne żywienie matki i potomstwa
Hala dla loch prośnych. Utrzymanie grupowe loch ciężarnych jest zgodne z przepisami o
dobrostanie zwierząt
Umieszczony centralnie w budynku chlewni zgarniak ułatwia usuwanie obornika
Po napełnieniu przyczepy obornik jest wywożony na płytę gnojową
Nowoczesne rozwiązania pozwalają na uzyskiwanie z gnojowicy bezpiecznych nawozów
stałych, zmniejszenie emisji amoniaku oraz odzysk wody technologicznej. Można też
stosować sączenie i filtrację gnojowicy przez słomę. Ograniczenie emisji gazowych osiąga się
przez filtry zawierające np. związki mineralne (węgiel aktywny) lub substancje organiczne
(korę drzew). Redukcja emisji amoniaku może wynieść do 97%.
W systemie częściowo rusztowym można ograniczyć emisję amoniaku od 28 do 57% w porównaniu z
systemem rusztowym poprzez stosowanie ściółki na legowiskach i instalację zasobników do pobierania
słomy.
Energia
•
Odnawialne źródła
Pozyskiwanie energii słonecznej na poziomie fermy lub gospodarstwa poprzez
wykorzystanie słonecznych kolektorów wodnych jest w pełni uzasadnione. Stosowane są
też rozwiązania pozwalające na pozyskiwanie energii wodnej i geotermalnej. Wykorzystuje
się: biogaz, słomę, drewno, trzcinę jako odnawialne nośniki energii. Stosowanie
odnawialnych roślinnych źródeł energii obniża skażenie powietrza o 48% w zakresie emisji
ozonu i o 42% kwaśnych deszczy. Zmniejsza się o 50% emisja pary wodnej oraz C02, N02,
pyłów i żużli.
W polskim rolnictwie występuje nadprodukcja słomy. Możliwa jest, ale stosowana na
bardzo małą skalę, uprawa specjalnych roślin energetycznych, wierzby czy malwy. Pod
względem energetycznym 2 tony biomasy równoważą 1 tonę węgla kamiennego, a bilans
C02 przy spalaniu odnawialnych biopaliw jest zerowy.
•
Wyposażenie techniczne
Proekologiczne znaczenie mają rozwiązania polegające na technicznym ograniczeniu
zużycia energii, efektywniejsze urządzenia lub nowe rozwiązania pozwalające odzyskać
ciepło. Przykładem są ceramiczne promienniki i maty grzewcze dla młodych zwierząt.
Pompy ciepła pozwalają na wymianę ciepła z gruntu i zbiorników wodnych. Wymienniki
ciepła umożliwiają odzysk energii cieplnej z wentylowanego powietrza z budynków
inwentarskich, obornika, zbiorników gnojowicy, poddaszy.
Ograniczenie strat ciepła jest możliwe przy instalacji ekranów termicznych oraz niskich
zadaszeń ze słomy i drucianej siatki, które zawiesza się wewnątrz kojców nieogrzewanego
budynku.