docw numerze - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku
download 
Reklamacja Transkrypt
w numerze - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku
W NUMERZE: WIEŚCI Z WOJEWÓDZTWA 4 Najlepszy produkt turystyczny województwa pomorskiego 2012 Z ŻYCIA POMORSKIEGO OŚRODKA DORADZTWA ROLNICZEGO 5 8 10 12 O nas: Działalność doradcza w powiecie tczewskim Podsumowanie Jesiennych Targów Ogrodniczo-Nasiennych Kaszubska Jesień Rolnicza Najpiękniejsze króliki i szynszyle POMORSKA IZBA ROLNICZA 14 15 15 16 18 19 20 21 Pomorski Piknik Mięsny Posiedzenie Zarządu Pomorskiej Izby Rolniczej Harmonogram spotkań z Sekretarzem Stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi Panem Kazimierzem Plocke Pomorska Izba Rolnicza na dożynkach 2012 Posiedzenie Rady Powiatowej PIR Powiatu Chojnice Pomorska Izba Rolnicza współorganizatorem targów jesiennych 2012 Światełko w tunelu: technologia LED Dzieci rolników na koloniach Ograniczyć konkurencję! str. 32 Na plantacjach zbóż ozimych, jesienne zwalczanie chwastów jest kolejnym, po zaprawianiu ziarna, elementem ochrony roślin. Ochrona plantacji jesienią ma na celu eliminację konkurencyjnych chwastów i zapewnienie prawidłowego rozwoju młodych roślin zbóż w początkowym okresie ich wzrostu i rozwoju. DLA WSI I REGIONU 22 23 25 Rozstrzygnięcie konkursu wojewódzkiego AgroLiga 2012 Nowe trendy w rozwoju agroturystyki na Pomorzu Aktualne informacje prawne dla rolnictwa ZARZĄDZANIE GOSPODARSTWEM ROLNYM 27 30 31 Dochodowość gospodarstw ekologicznych w roku 2010 na podstawie badań PL FADN Pozarolnicza działalność gospodarcza (cz. II) Warto przeczytać NA POLACH I ŁĄKACH 32 34 35 Ograniczyć konkurencję! Znaczenie potasu w płodozmianie Przypominamy – październik W CHLEWNI I OBORZE 36 37 39 40 42 44 45 Kandydaci do medali (cz. II) Rzepak i jego pochodne w żywieniu trzody chlewnej Pstro w chlewiku Hodowla królików mięsnych Owczarstwo w zaniku? Przypominamy - październik Wykaz hodowców trzody chlewnej objętych oceną wartości użytkowej... W TROSCE O ŚRODOWISKO 46 Kolejne kroki wdrażania Dyrektywy Azotanowej Z WIZYTĄ U ROLNIKA 51 Ekologiczna pasieka w osadzie Biernatka DONIESIENIA 53 54 56 57 Dożynki Powiatowe w Kartuzach Święto Plonów na Jasnej Górze Konkurs kulinarny na potrawy z warzyw Święto Plonów w gminie Główczyce W DOMU I ZAGRODZIE 58 59 60 Niezwykły owoc Jeżyna bezkolcowa - doskonała na nalewki Królewski smakołyk Rzepak i jego pochodne w żywieniu trzody chlewnej str. 37 W procesie przerobu nasion rzepaku powstają produkty uboczne, które w żywieniu zwierząt stanowią ważne źródło białka oraz łatwo dostępnej energii. Hodowla królików mięsnych str. 40 Chów królików jest ważnym i przyszłościowym, z gospodarczego punktu widzenia, kierunkiem produkcji zwierzęcej. Mięso królicze, dzięki niezaprzeczalnym walorom dietetycznym i smakowym, zyskało ostatnio dużą popularność. OFERTY ROZRYWKA DLA DOROSŁYCH I DLA DZIECI RAPORT Z RYNKU 3 Wieści z województwa Najlepszy produkt turystyczny województwa pomorskiego 2012 W prowadzonym przez Polską Organizację Turystyczną konkursie na „Najlepszy produkt turystyczny”, w edycji 2012, zakończony został etap wojewódzki. Komisja, w skład której weszli przedstawiciele pomorskiego środowiska turystycznego i regionalnych mediów, wyłoniła tegorocznych zwycięzców. Pierwsze miejsce zajął Międzynarodowy Park Kulturowy Faktoria w Pruszczu Gdańskim – zrekonstruowana osada handlowa z okresu wpływów rzymskich. Wśród laureatów znalazł się również Ośrodek Kultury Morskiej w Gdańsku, który zajął drugie miejsce, ex aequo z Muzeum Kultury Ludowej Pomorza w Swołowie. Międzynarodowy Park Kulturowy Faktoria w Pruszczu Gdańskim - zwycięzca etapu wojewódzkiego konkursu „Na najlepszy produkt turystyczny” w roku 2012 Oficjalne wręczenie nagród pomorskim laureatom nastąpiło podczas regionalnych Obchodów Światowego Dnia Turystyki 28 września br., w Gdańsku. Laureaci etapu regionalnego zostaną zgłoszeni do eliminacji ogólnopolskich. Tam powalczą o uzyskanie Certyfikatu Polskiej Organizacji Turystycznej, gwarantującego miejsce w gronie topowych produktów Polski promowanych przez POT w kampaniach reklamowych w Polsce i za granicą. Polska Organizacja Turystyczna od 2003 roku jest organizatorem konkursu: „Na najlepszy produkt tury- 4 styczny”. Ma on na celu wyłonienie najbardziej atrakcyjnych, nowatorskich i przyjaznych dla turystów produktów turystycznych oraz ich popularyzację. Idea konkursu zakłada również wspieranie inicjatyw regionalnych i lokalnych, których efektem jest tworzenie nowych produktów turystycznych. Wszyscy laureaci otrzymują Certyfikat Polskiej Organizacji Turystycznej, który jest gwarancją najwyższej jakości proponowanej oferty. Od 2008 roku konkurs odbywa się według nowych zasad regulaminowych. Po raz pierwszy przyznany został wówczas Złoty Certyfikat POT. Pretendować do tej nagrody mogą produkty nagrodzone Certyfikatem w latach ubiegłych. W dotychczasowych edycjach konkursu co roku nagradzane były także produkty turystyczne z województwa pomorskiego. Zapraszamy do zapoznania się z wszystkim certyfikowanymi produktami Pomorza. Certyfikowane produkty turystyczne województwa pomorskiego: 2003 - zamek w Gniewie 2003 - zabytkowy kompleks pocysterski w Pelplinie 2003 - Jarmark św. Dominika w Gdańsku 2004 - Gdynia Sailing Days 2004 - wycieczka tematyczna po Słowińskim Parku Narodowym 2004 - Mistrzostwa Świata w Poławianiu Bursztynu w Jantarze 2005 - Oblężenie Malborka - historyczna impreza plenerowa 2006 - Dni Rybaka w Kątach Rybackich 2007 - Vivat Vasa! - bitwa Dwóch Wazów w Gniewie 2008 - Centrum Edukacji i Promocji Regionu w Szymbarku 2009 - Muzeum Bursztynu w Gdańsku 2011 - Magic Malbork Show Centrum Edukacji i Promocji Regionu w Szymbarku otrzymało Certyfikat Polskiej Organizacji Turystycznej w 2008 roku (red.) 10/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego O NAS W ramach cyklu prezentującego jednostki organizacyjne PODR w Gdańsku, przedstawiamy Biuro Powiatowe Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Tczewie. Działalność doradcza w powiecie tczewskim B iuro Powiatowe Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Tczewie swoją działalnością obejmuje teren powiatu tczewskiego, w skład którego wchodzą trzy gminy wiejskie: Subkowy, Tczew i Morzeszczyn, gmina wiejsko-miejska Pelplin, gmina miejsko-wiejska Gniew oraz miasto Tczew. Od kwietnia 2012 r. biuro mieści się przy ul. Wojska Polskiego 6 w Tczewie. Powiat tczewski to region niezwykły. Jego wyjątkowość tkwi w różnorodności kultury, przyrody i krajobrazów. Obok obszarów nizinnych, występują polodowcowe wzniesienia, malownicze krawędzie doliny Wisły oraz małe, rozległe kompleksy leśne i liczne jeziora. Oprócz bogactw naturalnych, o atrakcyjności naszego powiatu świadczą liczne zabytki kultury materialnej. Do najcenniejszych z nich należy zaliczyć bazylikę katedralną w Pelplinie, zamek krzyżacki w Gniewie, zabytkowy most na Wiśle w Tczewie, liczne kamienice, dworki, kościoły i przydrożne kapliczki. Powiat jest również częścią regionu kociewskiego, którego wciąż żywy i barwny folklor stanowi ważny element tożsamości tutejszych mieszkańców. Bazylika Katedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Pelplinie Zamek krzyżacki w Gniewie Powiat tczewski usytuowany jest w południowo-wschodniej części województwa pomorskiego, około 50 km od Gdańska. Obejmuje on fragment Doliny Wisły, Pojezierza Starogardzkiego, a także część Żuław Wiślanych. Powiat leży przy głównym szlaku komunikacyjnym - na skrzyżowaniu dróg krajowych nr 91 i 22. Warunki rolnicze w powiecie są dobre. Według klasyfikacji przeważają grunty klasy III i IV. Plony podstawowych upraw rolniczych są skorelowane z warunkami produkcji i znacznie przekraczają średnie plony w województwie. Ogólna powierzchnia powiatu to 67 226,41 ha. Użytki rolne zajmują 48 724,51 ha, lasy i parki 10 485,17 ha, grunty pod wodami 1 461,1 ha. W powiecie jest ponad 3300 gospodarstw rolnych. Największą grupę stanowią gospodarstwa poniżej 10 ha (około 2 100). W strukturze zasiewów największy udział mają zboża - 75%, okopowe - 7% i przemysłowe - 7% wszystkich zasiewów. W okolicach Tczewa prowadzona jest produkcja sadownicza. Produkcja zwierzęca na terenie powiatu rozwija się w trzech kierunkach: chów bydła (mlecznego i opasowego), trzody chlewnej oraz drobiarstwa (głownie brojlery). Pomorskie Wieści Rolnicze • 10/2012 5 Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego Działania doradcze BP ODR Tczew wynikają ze specyfiki naszego powiatu oraz zadań realizowanych w ramach priorytetów PODR. Obejmują działania w zakresie: poprawy konkurencyjności sektora rolnego, poprawy środowiska naturalnego na obszarach wiejskich i poprawy jakości życia na obszarach wiejskich. Biuro powiatowe prowadzi doradztwo i organizuje szkolenia w zakresie: ekonomiki, rachunkowości i organizacji gospodarstw rolnych, w szczególności obejmujące: wsparcie rozwoju obszarów wiejskich, zachowanie dziedzictwa przyrodniczo-kulturowego wsi pomorskiej, organizację grup producenckich, marketing i przedsiębiorczość, unowocześnianie wiejskiego gospodarstwa domowego i agroturystykę, ekologię i ochronę środowiska, w tym programy rolnośrodowiskowe, nowoczesne technologie produkcji rolniczej z uwzględnieniem Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej. Czempion XXI Pomorskiej Wojewódzkiej Wystawy Zwierząt Hodowlanych w Lubaniu w kategorii „Jałówki 16 - 19 miesięcy” - właściciel Piotr Murawski z Gogolewa, gm. Gniew Wspieramy działania mające na celu rozwój pozarolniczych form aktywności gospodarczej mieszkańców wsi. Pomagamy rolnikom i innym mieszkańcom obszarów wiejskich w sporządzaniu dokumentacji niezbędnej przy ubieganiu się o pomoc finansowaną lub współfinansowaną ze środków pochodzących z funduszy Unii Europejskiej lub innych instytucji. Rolnicy podnoszą swoje kwalifikacje poprzez udział w organizowanych kursach, seminariach i pokazach. Młodzi rolnicy mogą wykazać się swoją wiedzą w organizowanej corocznie Olimpiadzie Młodych Producentów Rolnych. Olimpiada organizowana jest przez Biuro Powiatowe ODR i Zespół Szkół Agrotechnicznych oraz Ogólnokształcących w Swarożynie. Rolnik z naszego powiatu, Pan Michał Klaus ze wsi Zabagno, w bieżącym roku brał udział w krajowym finale Olimpiady Młodych Producentów Rolnych, w którym zajął V miejsce. 6 Powiatowa Olimpiada Młodych Producentów Rolnych i BHP w ZSAiO w Swarożynie W miejscowości Lignowy Szlacheckie zarejestrowane jest Stowarzyszenie „Kociewskie Forum Kobiet” skupiające KGW z terenu powiatu. Pracownicy Ośrodka Doradztwa Rolniczego współpracują ze stowarzyszeniem w realizacji niektórych projektów. Razem organizujemy Powiatowy Turniej Kół Gospodyń Wiejskich (w tym roku już po raz szesnasty). Wspólną inicjatywą jest również Powiatowy Przegląd Stołów Bożonarodzeniowych. Laureatki XVI Powiatowego Turnieju Kół Gospodyń Wiejskich 2012 - KGW Tczewskie Łąki Powiatowy Przegląd Stołów Bożonarodzeniowych (Tczew, grudzień 2011) 10/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego Corocznie, wraz z samorządami, organizowany jest konkurs „Piękna Wieś”, mający na celu poprawę estetyki wsi oraz integrację środowiska wiejskiego. Promujemy również produkt tradycyjny, organizując szkolenia oraz przeglądy, aby zachować dziedzictwo kulturowe regionu kociewskiego. przedyskutowano aktualną sytuację gospodarstw miejscowych rolników. Udział wzięli zaproszeni przedstawiciele instytucji działających na rzecz rolnictwa z terenu województwa pomorskiego, lokalne władze samorządowe, członkowie organizacji rolniczych oraz rolnicy powiatu tczewskiego. Duże znaczenie dla naszej działalności ma współpraca ze Starostwem Powiatowym, samorządami gminnymi, Biurem Powiatowym ARiMR w Tczewie, Pomorską Izbą Rolniczą, Zakładem Doświadczalnym Oceny Odmian w Radostowie, Gminnym Związkiem Rolników Kółek i Organizacji Rolniczych w Tczewie, Powiatowym Lekarzem Weterynarii, Kasą Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego oraz miejscowymi bankami. Pracownicy BP ODR w Tczewie: Krzysztof Czarnotta p.o. kierownik BP ODR w Tczewie doradca rolny i rolnośrodowiskowy Gospodarstwo Państwa Renaty i Damiana Piernickich w Nowej Cerkwi, gm. Morzeszczyn - laureatów I miejsca w powiatowym konkursie „Piękna Wieś 2012” w kategorii „Gospodarstwo rolne” W marcu bieżącego roku odbyło się I Forum Rolnicze powiatu tczewskiego, zorganizowane z inicjatywy Starosty Tczewskiego oraz kierownika Biura Powiatowego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Tczewie. tel. kom. 797 010 634 e-mail: [email protected] Adam Klimczak doradca rolny i rolnośrodowiskowy tel. kom. 797 010 635 e-mail: [email protected] Zbigniew Kozakiewicz starszy doradca tel. kom. 797 010 636 e-mail: [email protected] Alina Laskowska doradca rolnośrodowiskowy i specjalistka WGD tel. kom. 797 010 637 e-mail: [email protected] I Forum Rolnicze Powiatu Tczewskiego (zamek w Gniewie, 14.03.2012 r.) Na Forum omówiono zasady Dobrych Praktyk Rolniczych, poinformowano o możliwości uzyskania pomocy na prowadzenie gospodarstw rolnych oraz Pomorskie Wieści Rolnicze • 10/2012 Wiesław Sosnowski doradca rolny i rolnośrodowiskowy tel. kom. 797 010 640 e-mail: [email protected] Opracowali pracownicy BP ODR w Tczewie 7 Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego Podsumowanie Jesiennych Targów Ogrodniczo-Nasiennych W dniach 8 - 9 września br., w Starym Polu, odbyły się kolejne, tym razem już XVIII Jesienne Targi OgrodniczoNasienne. Organizatorami imprezy byli: Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku, Oddział w Starym Polu, Samorząd Województwa Pomorskiego i Sekretariat Regionalny Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich. Patronat medialny nad targami objęli: Wrota Pomorza, Radio Gdańsk, Dziennik Bałtycki, Gazeta Malborska i Dziennik Elbląski. J esienne Targi Ogrodniczo-Nasienne na stałe zapisały się w kalendarzu imprez plenerowych organizowanych w naszym regionie. Celem Targów jest promocja firm branży ogrodniczej, nasiennej, rolno-spożywczej oraz instytucji działających na rzecz rolnictwa i obszarów wiejskich, a także lokalnej przedsiębiorczości. Służą one nawiązaniu szerokich kontaktów handlowych oraz wzajemnej wymianie doświadczeń. Co roku gościmy dużą liczbę wystawców. W tej edycji Targów było ich 250, w tym ok. 180 firm oferujących bogaty wybór materiału szkółkarskiego – owocowego, ozdobnego i nasiennego, a także elementy architektury ogrodowej, wyposażenie mieszkań, nawozy i środki ochrony roślin, zajmujących się ekologią, odnawialnymi źródłami energii, wystawiających produkty pszczelarskie, materiały budowlane, systemy grzewcze, motoryzację, prasę fachową. Na targach obecne były również: organizacje rolnicze, agencje, izby rolnicze, banki i doradztwo rolnicze. Na Wystawie Rzemiosła Artystycznego 34 twórców ludowych zaprezentowało m.in.: malarstwo, hafty, wyroby szydełkowe, rzeźbę, wyroby z bursztynu i srebra, wyroby z siana, słomy i wosku pszczelego, ceramikę. Na Targach można było posmakować regionalnych produktów kulinarnych, które przygotowały panie z 13 Kół Gospodyń Wiejskich i wystawcy indywidualni. 8 Dla miłośników zwierząt przygotowaliśmy wystawę ptactwa ozdobnego i gołębi oraz królików. Uczestniczyło w niej 25 hodowców, przedstawicieli Elbląskiego Związku Hodowców Gołębi Rasowych i Drobiu Ozdobnego oraz hodowcy indywidualni, którzy zaprezentowali ciekawe, niezwykle barwne okazy. Wystawa ta cieszyła się bardzo dużym zainteresowaniem zwiedzających. W bieżącym roku targi wzbogaciło „Święto Mleka” zorganizowane w sobotę przez Okręgową Spółdzielnię Mleczarską „Maluta” z Nowego Dworu Gdańskiego. Celem tej imprezy była popularyzacja spożycia mleka i produktów mlecznych. W programie „Święta Mleka”, oprócz degustacji wyrobów mleczarskich OSM Maluta, znalazły się liczne konkursy o tematyce mleczarskiej oraz loteria z nagrodami. Podczas podsumowania imprezy wręczono odznaczenia i wyróżnienia producentom mleka - dostawcom OSM Maluta. Tradycyjnie Targom towarzyszył Staropolski Przegląd Piosenki Biesiadnej „Śpiewaj razem z nami”, którego celem jest ożywienie i integracja amatorskiego ruchu artystycznego na wsi i w małych miasteczkach, sięganie do tradycji muzycznych regionu, tworzenie nowych opracowań znanych utworów oraz popularyzowanie wspólnego śpiewania. W tym roku uczestniczyło w nim 25 zespołów i 1 solistka. Zespoły przyjechały do nas z Powiśla, Kociewia, Kaszub 10/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego i Żuław oraz Warmii i ziemi chełmińskiej. Były to: - „Czerninianki” z Czernina, - „Żuławianki” z Ostaszewa, - „Wiecznie Młodzi” z Tczewa, - „Fisolki” z Tczewa, - „Jutrzenka” z Lubichowa, - „Wesoła Gromadka” z Tychnów, - Zespół Folklorystyczny „Marezianki” z Kwidzyna, - Zespół Ludowy „Wrzos” z Braniewa, - „Tęcza Warmii” z Braniewa, - „Ton-Lira”, Polski Związek Niewidomych z Braniewa, - „Stokrotka” z Pieniężna, - „Pomerania” z Kisielic, - Kapela „Kaszëbsczi Psotë” z Reszek, - „Tolkmiczanki” z Tolkmicka, - „Bambino” z Lubichowa, - Zespół Ludowy „Marezianki” z Marezy, - „Sasanki” z Suchacza, - „Nowalijki” z Chełmna, - „Kalina” z Jędrychowa, - „Żuławianki” z Kończewic, - „Motławianki” z Przezmarka, - „Sentyment” z Tolkmicka, - „Cyganeczki” z Cygan, - Zespół Instrumentalno-Wokalny „Zbychowianki” ze Zbychowa, - duet poetycko-akordeonowy z Ostaszewa, - solistka Hanna Florek z Wiercin. Wszystkie zespoły otrzymały upominki od organizatorów przeglądu, Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego. Dodatkowo swoje nagrody przyznali liczni sponsorzy. Korzystając z okazji, serdecznie dziękujemy sponsorom, dzięki którym uczestnicy przeglądu zo- stali obdarowani dodatkowymi, atrakcyjnymi nagrodami. Sponsorami tegorocznej edycji Targów byli: • Marszałek Województwa Pomorskiego • Poseł Tadeusz Cymański • Senator Andrzej Grzyb • Agencja Nieruchomości Rolnych • Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Oddział Terenowy w Gdyni • Agencja Rynku Rolnego, Oddział Terenowy w Gdyni • Pomorska Izba Rolnicza • Bank Gospodarki Żywnościowej w Malborku • Bank Spółdzielczy w Malborku • Bank Spółdzielczy w Stegnie • Starosta Powiatu Braniewskiego – Krzysztof Kowalski • Starosta Powiatu Malborskiego – Mirosław Czapla • Starosta Powiatu Nowodworskiego – Ewa Dąbska • Starosta Powiatu Sztumskiego – Wojciech Cymerys • Burmistrz Urzędu Miasta i Gminy Kisielice – Tomasz Koprowiak • Burmistrz Urzędu Miasta i Gminy Nowy Dwór Gdański – Jacek Michalski • Burmistrz Urzędu Miejskiego w Pieniężnie – Kazimierz Kiejdo • Wójt Gminy Gardeja – Kazimierz Kwiatkowski • Wójt Gminy Lubichowo – Sławomir Bieliński • Wójt Gminy Miłoradz – Tadeusz Biliński • Rejonowy Związek Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych w Malborku – Michał Kubach • Związek Plantatorów Buraka Cukrowego w Malborku • Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska „MALUTA” w Nowym Dworze Gdańskim. Podczas Targów przyznano wyróżnienie targowe za walory marketingowe stoiska. Tegorocznym laureatem został „Jan-Sad” Szkółka Roślin Ozdobnych i Owocowych, Jan Dziadkiewicz, Sętal, gmina Dywity (koło Olsztyna). W drugim dniu Targów dominowała współczesna muzyka rozrywkowa. Na scenie wystąpiły zespoły „Jaśko Band” z Susza i „Novi” z Dzierzgonia. Piękna, słoneczna, wręcz letnia pogoda zachęciła wielu gości do zwiedzenia Targów. Stare Pole odwiedziło prawie 18 tys. osób. Większość opuszczała tereny wystawowe z zakupionymi roślinami ozdobnymi i owocowymi. Z pewnością wzbogacą one okoliczne ogrody. Przygotowanie tak ważnej i dużej imprezy nie byłoby możliwe bez zaangażowania wielu osób. Składamy serdeczne podziękowania wszystkim pracownikom PODR, którzy swoją pracą przyczynili się do sprawnego przebiegu XVIII Jesiennych Targów Ogrodniczo-Nasiennych. Dziękujemy wszystkim wystawcom oraz zwiedzającym Targi i zapraszamy w przyszłym roku, na kolejne imprezy wystawiennicze organizowane przez Oddział Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Starym Polu. Komisarz Targów Adam Kopeć „Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejski.” Staropolski Przegląd Piosenki Biesiadnej „Śpiewaj razem z nami” współfinansowany był ze środków Unii Europejskiej w ramach Pomocy Technicznej Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. Pomorskie Wieści Rolnicze • 10/2012 9 Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego Kaszubska Jesień Rolnicza W dniach 15 - 16 września br. roku, na terenie Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Lubaniu koło Kościerzyny odbyła się już XV Kaszubska Jesień Rolnicza. Była ona połączona z Samorządowo-Diecezjalnymi Dożynkami Województwa Pomorskiego, Diecezji Pelplińskiej, Powiatu Kościerskiego i Gminy Nowa Karczma. J uż po raz dziesiąty Targom towarzyszyła Wojewódzka Wystawa Królików i Szynszyli, a po raz piąty Zawody Konne w Powożeniu Zaprzęgami o Memoriał Wojciecha Dąbrowskiego, człowieka, który całą swoją karierę zawodową poświęcił rozwojowi hodowli koni na Pomorzu. Współorganizatorami Kaszubskiej Jesieni Rolniczej byli: Samorząd Województwa Pomorskiego, Duszpasterstwo Diecezji Pelplińskiej, Starostwo Powiatowe w Kościerzynie, Gmina Nowa Karczma, Pomorska Izba Rolnicza, Krajowe Centrum Hodowli Zwierząt, Pomorski Związek Hodowców Koni i Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku. Patronat medialny sprawowali: Radio Gdańsk, Dziennik Bałtycki, TVP Gdańsk, portal Kościerski. info, Rolniczy Portal Informacyjny „Kultura Wsi”, Katolicka Rozgłośnia Diecezji Pelplińskiej „Radio Głos”, Pielgrzym i Wrota Pomorza. Sponsorami Kaszubskiej Jesieni Rolniczej byli: Agencja Mo- 10 dernizacji i Restrukturyzacji Rolnictwa, Agencja Nieruchomości Rolnych, Izba Rolnicza, Bank Gospodarki Żywnościowej, PZU, Zakłady Mięsne „Gzella”, Browar Amber, Iglotex, Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Gdańsku, Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe „Anmiros” Andrzej Derlecki z Grabowa, gmina Bobowo. Jak co roku, głównym punktem pierwszego dnia Targów była ocena królików i szynszyli oraz wybór czempionów i wiceczempionów wystawy. Króliki oceniane były w trzech kategoriach: rasy duże, średnie i małe oraz szynszyle. Zwiedzający mogli przyjrzeć się sposobom takiej wyceny i jednocześnie podziwiać najpiękniejsze okazy hodowlane tych zwierząt. Ponadto można było zobaczyć inne zwierzęta, takie jak: gołębie, ptactwo ozdobne i zwierzęta futerkowe. Na placu wystawienniczym można było zapoznać się z produktami wielu firm działających na rzecz rolnictwa. Były to między 10/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego innymi firmy ogrodnicze, oferujące najnowsze odmiany roślin ozdobnych, drzew i krzewów owocowych. Jesień jest okresem nasadzeń w naszych ogrodach i sadach, dlatego też było duże zainteresowanie zakupami roślin ogrodniczych różnych gatunków. Swoje oferty przedstawiły też firmy budowlane, grzewcze oraz przetwórstwo rolne. Doradztwa udzielały osoby reprezentujące firmy nasienne, pracownicy Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego, Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Agencji Rynku Rolnego, Agencji Nieruchomości Rolnych oraz Banków. Można było uzyskać kompleksowe porady dotyczące zarówno możliwości pozyskania środków na inwestycje, jak też zakupu środków do produkcji rolnej. Takie spotkania wyjaśniają wiele wątpliwości i pozwalają uzyskać odpowiedzi na pytania związane z funkcjonowaniem funduszy strukturalnych i innych form wsparcia finansowego gospodarstw rolnych i obszarów wiejskich. Tegoroczna Kaszubska Jesień Rolnicza była również bogata w stoiska promujące powiaty. Niedziela miała szczególnie świąteczny charakter, a to za przyczyną Samorządowo-Diecezjalnych Dożynek Województwa Pomorskiego, Diecezji Pelplińskiej, Powiatu Kościerskiego i Gminy Nowa Karczma, które są czasem dziękowania Panu Bogu za dary ziemi, ale także dziękowania rolnikom za trud ich mozolnej pracy. Uroczystości dożynkowe rozpoczęły się Mszą Świętą, której przewodniczył i wygłosił słowo Sekretarz Krajowego Duszpasterstwa Rolników ksiądz prałat Stanisław Sojka. Rolę starościny dożynek pełniła Anna Bieganowska z Darżewa, pow. Lębork, zaś starosty Roman Błażejewski z Brzezin, gmina Osie, powiat świecki, województwo kujawsko-pomorskie, Diecezja Pelplińska. Po Mszy Świętej nastąpiło podsumowanie całorocznej pracy rolniczej. Były wyróżnienia najlepszych rolników oraz bogata pre- Pomorskie Wieści Rolnicze • 10/2012 zentacja dorobku wsi. Korowód dożynkowy, pod przewodnictwem jeźdźców na koniach z Szymbarka i orkiestry Begama z Kościerzyny, przeszedł pod scenę, gdzie odbyło się podzielenie chleba, dożynkowe przemówienia oraz podsumowanie różnych konkursów. Jako pierwszy podsumowano konkurs na najpiękniejszy wieniec dożynkowy. Komisja dokonała wyboru trzech najpiękniejszych, spośród 38 różnobarwnych wieńców przywiezionych ze wszystkich rejonów województwa, i przyznała: I miejsce Sołectwu Gorzyno, II miejsce - Sołectwu Borucino, III miejsce – Sołectwu Mikołajki Pomorskie. Wyróżnienie otrzymał Gminny Ośrodek Kultury w Cewicach za formę i innowacyjny, niekonwencjonalny surowiec użyty do wyrobu wieńca. Następnie podsumowano konkurs Agroliga 2012 na szczeblu wojewódzkim (szczegłowe informacje na ten temat znajdują się na str. 22). Kolejno podsumowano konkurs „Na najlepsze gospodarstwo ekologiczne”, którego organizatorami są Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie, Oddział w Radomiu, we współpracy z Pomorskim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Gdańsku i Sekretariatem Regionalnym Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich. Celem konkursu jest promocja najlepszych rozwiązań technologicznych i organizacyjnych dla gospodarstw ekologicznych, upowszechnienie wiedzy o metodach produkcji ekologicznej oraz wymiana doświadczeń między producentami ekologicznymi. Konkurs prowadzony jest w dwóch kategoriach. W kategorii „Ekologia i środowisko” I miejsce zajął Piotr Haftka zamieszkały w Janinie, II miejsce - Andrzej Bruski zamieszkały w Grądzieniu, a III miejsce – Regina i Mirosław Umerscy zamieszkali w Zblewie. Wyróżnienie otrzymał Marek Bronk z Karłowa. W kategorii „Ekologiczne gospodarstwo towarowe” I miejsce 11 Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego zajęli Danuta i Jacek Plotta zamieszkali w Trzcińsku, II miejsce – Brygida i Andrzej Kąkolowie zamieszkali w Mojuszewskiej Hucie, a III miejsce – Sławomir Malek zamieszkały w Lubowidzu. Wyróżnienie otrzymali Ewa i Feliks Karniccy zamieszkali w Głobinie. Na scenie odbyło się również podsumowanie wyników Wojewódzkiej Wystawy Królików i Szynszyli. Zdobywcy czempionów i wiceczempionów otrzymali puchary i nagrody. Piszemy o tym w oddzielnym artykule. Tradycyjnie wybrano też hit targów i najokazalsze stoisko. W tym roku laureatami wyróżnienia za hit targów zostały Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska” z Sierakowic za warkocz sierakowicki i Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska” z Żukowa za kiełbasę przodkowską kruchą. Wyróżnienie za propagowanie tradycyjnych receptur kulinarnych otrzymały Spółdzielnia Produkcyjno-Handlowa „Samopomoc Chłopska” z Kolbud, Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska” z Karsina oraz Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska” ze Skarszew. Za najokazalsze stoisko uhonorowano Kaszubskie Stowarzyszenie Promowania Sportów Konnych w Kwirkach za wystawy powozów i bryczek. Wyróżnienie otrzymały Zakłady Mięsne Viola Meyer Sp. z o.o. z miejscowości Lniano. Od wielu lat, w czasie Kaszubskiej Jesieni Rolniczej, odbywają się zawody zręcznościowe o Memoriał Wojciecha Dąbrowskiego. Na początku były to zawody jeździeckie, a obecnie, już po raz piąty, zawody w powożeniu w zaprzęgach jed- 12 nokonnych, dwukonnych i kucy. Zaprzęgi były oceniane pod kątem atrakcyjności, a powożący nimi pod kątem zręczności i umiejętności powożenia. Startowało 25 koni, konkurs ukończyły 23 konie. W kategorii „Konie pojedynki” zwycięzcą został Zbigniew Sznajder powożący koniem Bella, drugie zajął Arkadiusz Kupper powożący koniem Megi, trzecie Mateusz Lubiński, powożący koniem Alf. W kategorii „Pary koni” konkurs wygrali Jarosław Pawłowski powożący końmi fryzyjskimi Mustang i Wachit. Drugie miejsce zajął Tomasz Chabowski powożący końmi fryzyjskimi Mustang i Wachit. Trzecie miejsce zajął Piotr Lepper powożący końmi Dream Boy Z i Duranto Z. W kategorii „Kuce pojedynki” pierwsze miejsce zajęła Ksenia Marcewicz powożąca kucem Barbi, drugie Agnieszka Zamiela, trzecie Kalina Marcewicz, obydwie panie powoziły również kucem Barbi. W czasie Targów odbył się też kiermasz produktów tradycyjnych i regionalnych oraz konkurs na najlepszą sałatkę. Potrawy te sporządzane i prezentowane były przez członkinie KGW z województwa pomorskiego. Taka zespołowa praca integruje społeczność wiejską. Po oficjalnych uroczystościach był czas na zabawę i relaks. Na scenie wystąpiły: Orkiestra Begama, „Bezimienni”, „Iskierki” i „Zjawa” – młodzieżowe zespoły z gminy Nowa Karczma, działające przy GOK, oraz „Zgorzałki” ze Zgorzałego. Na zakończenie bawił publiczność zespół Boys, wielokrotnie bisując. Tuż potem odbyła się zabawa taneczna. Helena Artyszuk N a X Wystawie Królików i Szynszyli w Lubaniu, która odbyła się w dniach 15 - 16 września br., prezentowane i oceniane były króliki i szynszyle pochodzące ze stad objętych oceną wartości użytkowej i hodowlanej przez Krajowe Centrum Hodowli Zwierząt, oraz stad produkcyjnych. Króliki podlegające ocenie musiały spełniać następujące warunki: - być urodzone i wychowane w stadzie wystawcy, - być w wieku: rasy duże - od 8 miesięcy do 2 lat; rasy średnie - od 7 miesięcy do 2 lat, - być zaopatrzone w dokumentację hodowlaną (karta hodowlana – dotyczy zwierząt pod oceną), - być zaopatrzone w zaświadczenia o stanie zdrowia wystawione przez urzędowego lekarza weterynarii, właściwego dla ich miejsca pochodzenia, z zaznaczeniem szczepień przeciwko myksomatozie. Wszystkie zwierzęta ocenia się, punktując poszczególne cechy, za które można uzyskać maksymalnie: - masa ciała - 10 punktów, - budowa ciała - 20 punktów, - typ rasowy - 20 punktów, - jakość okrywy włosowej - 20 punktów, - barwa okrywy włosowej - 10 punktów, - specyficzne cechy rasowe - 20 punktów. Punktację wpisuje się do arkusza oceny i sumuje się, przy czym maksymalna suma punktów za wszystkie cechy wynosi 100. Suma punktów uzyskanych za ocenę fenotypu stanowi podstawę zaliczenia zwierząt do poszczególnych lokat: 1. lokata - min 94 punkty, 2. lokata min 92 punkty. Po zakończeniu oceny zwierząt, komisja dokonuje metodą porównawczą wyboru czempiona i wiceczempiona dla poszczególnych grup. Na tegorocznej wystawie zaprezentowało się 17 hodowców, w tym 5 rozpoczynających hodowlę w tym roku. Ponadto, w ramach pokazu, dwóch wystawców zaprezentowało króliki ze swoich stad produkcyjnych. Łącznie do Lubania 10/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego X Wystawa Królików i Szynszyli w Lubaniu Najpiękniejsze króliki i szynszyle przywieziono 120 królików. Jest to dynamiczny przyrost w tej niszowej produkcji. Hodowla królików rzadko jest głównym źródłem dochodu. Z reguły to dodatkowe źródło, a często wręcz hobby miłośnika tych pięknych i przyjaznych zwierząt. Taka hodowla może dać sporo satysfakcji, a zdobywane nagrody również radość i uznanie innych hodowców. W sobotę targową oceny królików dokonała komisja w składzie: Wilhelmina Gibowska i Liliana Beszczyńska - inspektorki Krajowego Centrum Hodowli Zwierząt. Komisja wyróżniła czempionami następujące zwierzęta i ich hodowców: - w rasach dużych, najliczniejszej grupie obejmującej rasy: belgijski olbrzym biały, belgisjki olbrzym szary, baran francuski i olbrzym srokacz, czempionem został królik rasy belgijski olbrzym szary hodowli Pana Mirosława Adamczyka z Łukty. Komisja przyznała dwa wiceczempionaty: dla królika rasy belgijski olbrzym szary hodowli Pana Bogdana Bujaka z Wejherowa oraz królika rasy olbrzym belgijski biały hodowli Pana Grzegorza Szczepańskiego z Goleniowa; - w rasach średnich (nowozelandzki biały, kalifornijski i niebieski wiedeński) czempionem został królik rasy nowozelandzki biały hodowli Pana Krzysztofa Potrykusa z Gościcina, natomiast wiceczempionem królik kalifornijski Pana Mirosława Adamczyka z Łukty; - ze względu na małą liczebność ras małych, reprezentowanych przez rasę hermelin, przyznano tylko czempiona i uzyskał go królik Państwa Elżbiety i Pawła Wojdów ze Starkówka. Zarówno zainteresowani hodowcy, jak i mnóstwo zwiedzających z dużym zainteresowaniem obejrzeli samą ocenę królików oraz niestety mniej liczną wystawę i ocenę szynszyli. Obserwuje się stop- niowy zanik tej hodowli na naszym terenie podyktowany w główniej mierze względami ekonomicznymi. Wśród 7 ocenianych szynszyli standard czempiona zdobyło piękne zwierzę hodowli Pana Marka Piotrowskiego z miejscowości Karpiny, gm. Sadlinki, a wiceczempiona szynszyla hodowli Danuty Gągoł ze Starego Pola. Zdobywcy czempionów zostali uhonorowani pucharami wręczanymi przez Marszałka Województwa Pomorskiego w niedzielę, podczas uroczystości Samorządowo-Diecezjalnych Dożynek Województwa Pomorskiego i Diecezji Pelplińskiej. Ponadto otrzymali nagrody finansowe oraz rzeczowe, których fundatorami byli: Agencja Nieruchomości Rolnych, Pomorska Izba Rolnicza, Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska”z Sierakowic oraz Bank Gospodarski Żywnościowej. Maria Gwizdała „Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejski.” X Wystawa Królików i Synszyli w Lubaniu współfinansowana była ze środków Unii Europejskiej w ramach Pomocy Technicznej Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. Pomorskie Wieści Rolnicze • 10/2012 13 Pomorska Izba Rolnicza 14 10/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Pomorska Izba Rolnicza Posiedzenie Zarządu Pomorskiej Izby Rolniczej W dniu 31 sierpnia br. odbyło się posiedzenie Zarządu Pomorskiej Izby Rolniczej, w trakcie którego omówiono bieżące sprawy dotyczące funkcjonowania Izby. Zarząd zapoznał się również z wykonaniem budżetu Pomorskiej Izby Rolniczej za okres od 1 stycznia do 31 lipca 2012 roku. Dyrektor poinformował o możliwości zorganizowania dla Rad Powiatowych Pomorskiej Izby Rolniczej, w miesiącu listopadzie br., dwudniowej konferencji, która częściowo zostanie sfinansowana z KSOW, w związku z czym Dyrektor Biura PIR prosi o zgłaszanie się zainteresowanych do biur PIR. Planowana konferencja miałaby podsumować dotychczasowe działania partnerów KSOW w zakresie promowania „zielonej energii” pozyskiwanej z biogazu, energii słonecznej i wiatru. Ponadto Zarząd omówił uczestnictwo Pomorskiej Izby Rolniczej w uroczystościach dożynkowych i targach jesiennych w 2012 roku. W czasie posiedzenie ustalono także program Pomorskiego Pikniku Mięsa Wołowego, który ma odbyć się 14 października br. w Chmielnie oraz omówił odbyte spotkania i posiedzenia. Członkowie Zarządu i delegat do KRIR zapoznali się również z korespondencją, która wpłynęła do biura Pomorskiej Izby Rolniczej, i wystąpili z pismami do odpowiednich instytucji i zainteresowanych rolników. Renata Wiczling Szanowni Państwo, wzorem roku ubiegłego, Sekretarz Stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi Pan Kazimierz Plocke, w okresie jesienno-zimowym, odbędzie cykl spotkań z władzami samorządowymi i rolnikami w każdym, z szesnastu powiatów naszego województwa. Spotkania te są okazją do dokonania rocznego bilansu wydarzeń w rolnictwie, a w szczególności tych, jakie miały miejsce w województwie pomorskim oraz do przekazania informacji w zakresie dalszych kierunków rozwoju sektora rolniczego w Polsce. W roku bieżącym, głównym partnerem, a także wiodącym organizatorem tychże spotkań będzie Pomorska Izba Rolnicza. Poniżej prezentujemy harmonogram przedmiotowych spotkań z uwagą, że szczegóły wydarzeń (miejsca i godziny), przekażemy do szerokiej wiadomości na około dwa tygodnie przed każdym z wydarzeń. Zainteresowanych zapraszamy także do kontaktu z biurem koordynującym spotkania w Pruszczu Gdańskim: tel: (58) 303 19 37, e-mail: [email protected]. Harmonogram spotkań: 15 października - Wejherowo / Puck, 29 października - Lębork / Słupsk, 5 listopada - Kartuzy / Kościerzyna, 12 listopada - Bytów / Człuchów, 19 listopada - Chojnice / Starogard, 26 listopada - Gdańsk / Tczew, 3 grudnia - Kwidzyn / Sztum, 10 grudnia - Malbork / Nowy Dwór Gdański. Licząc na Państwa aktywny udział w spotkaniach, pozdrawiam i łączę wyrazy szacunku, Jarosław Jelinek w imieniu: Sekretarza Stanu Pana Kazimierza Plocke oraz Prezesa Pomorskiej Izby Rolniczej Pana Zenona Bistrama Pomorskie Wieści Rolnicze • 10/2012 15 Pomorska Izba Rolnicza Pomorska Izba Rolnicza na Dożynkach 2012 Pomorska Izba Rolnicza, jak co roku, brała czynny udział w wielu uroczystościach dożynkowych, dziękując Bogu za tegoroczne plony. W dniach 1 - 2 września br., członkowie Rad Powiatowych PIR uczestniczyli w Ogólnopolskich Dożynkach Jasnogórskich i zarazem w spotkaniu z Zarządem Krajowej Rady Izb Rolniczej, w sprawie problemów dotyczących obowiązkowych upraw. Izba wystąpiła z Pocztem Sztandarowym i złożyła Dary Ołtarza. ••••••• W dniach 15 - 16 września br. odbyły się jednocześnie Dożynki Prezydenckie w Spale i SamorządowoDiecezjalne Dożynki Województwa Pomorskiego w Lubaniu. W Spale godnie reprezentowali Izbę Członkowie Zarządu Pan Stanisław Anders i Pan Andrzej Tandek, którzy uczestniczyli także w konferencji nt. przyszłej Wspólnej Polityki Rolnej. W tym roku Dożynkom Prezydenckim towarzyszyły liczne atrakcje, m.in. pokazy rzemiosła, kiermasz tradycyjnej polskiej żywności, występy zespołów ludowych. Ponadto zorganizowano Miasteczko Regionów, w którym prezentowane były uroki i osiągnięcia poszczególnych województw. ••••••• W sobotę 15 września, w Dębnicy (gmina Człuchów) odbyły się Dożynki Powiatu Człuchowskiego. Rozpoczęły się uroczystą Mszą Świętą, na której zostały poświęcone wieńce i ziarno zbóż do tegorocznego wysiewu. Najpiękniejszy wieniec zrobiła gmina Debrzno. Pomorską Izbę Rolniczą reprezentował p. Leszek Łozowicki - Przewodniczący Rady Powiatu Człuchów. PIR ufundowała nagrodę w turnieju gmin. 16 10/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Pomorska Izba Rolnicza ••••••• Dożynki Gminy Prabuty w miejscowości Trumiejki - 8 września 2012 r. ••••••• Pomorska Izba Rolnicza, którą reprezentował p. Lech Kolaska – Przewodniczący Rady Powiatowej w Starogardzie Gdańskim, uczestniczyła również w Dożynkach Gminnych w Skórczu. PIR była fundatorem nagrody. Pomorskie Wieści Rolnicze • 10/2012 ••••••• Dożynki Powiatu Kwidzyńskiego w Sadlinkach - 9 września 2012 r. 17 Pomorska Izba Rolnicza W dniach 8 - 9 września Pomorska Izba Rolnicza brała udział w Dożynkach Archidiecezjalno-Samorządowych Gminy Trąbki Wielkie. Główne uroczystości odbyły się na placu przy Kościele pw. Wniebowzięcia NMP w Trąbkach Wielkich. Wójt Gminy Trąbki Wielkie serdecznie podziękował Izbie za bardzo dobrą i owocną współpracę. Podczas imprezy rozstrzygnięty został konkurs koron żniwnych oraz przedstawiono rodzinę laureata Wzorowe Rodziny w Archidiecezji Gdańskiej oraz 9 rodzin wyróżniających się. Przewodniczący Rady Powiatu Gdańskiego PIR Pan Jan Wiczling podziękował wszystkim rolnikom za trud i ich ciężką pracę oraz wręczył puchar ufundowany przez Prezesa Pomorskiej Izby Rolniczej. W trakcie tych uroczystości odbyło się spotkanie Prezesa Pomorskiej Izby Rolniczej z rolnikami gminy Trąbki Wielkie oraz z grupą rolników z Niemiec. Prezes przedstawił i omówił zadania oraz zasady działania Izby. Na bieżąco odpowiadał na zadawane mu pytania. Anna Zaworska Posiedzenie Rady Powiatowej PIR Powiatu Chojnice W dniu 20 września br., w Sali Posiedzeń Urzędu Miasta Czersk odbyło się posiedzenie Rady Powiatowej Pomorskiej Izby Rolniczej Powiatu Chojnice. Przewodniczący Rady Dariusz Dąbrowski przywitał członków Rady Powiatowej i przybyłych gości: Katarzynę Stasiek i Katarzynę Falgowską z Powiatowego Inspektoratu Weterynarii w Chojnicach, Stanisława Piesika z ARiMR z Chojnic (w zastępstwie Kierownika ARiMR w Chojnicach - Marcina Goebela) oraz licznie przybyłych sołtysów z gminy Czersk. W trakcie obrad dyskutowano o aktualnych przepisach i problemach weterynaryjnych w trakcie kontroli w gospodarstwach rolnych, jak również zapoznano się z aktualnymi działaniami ARiMR. Gabriela Łozowicka 18 10/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Pomorska Izba Rolnicza Pomorska Izba Rolnicza współorganizatorem targów jesiennych 2012 W dniach 15 - 16 września br. Pomorska Izba Rolnicza uczestniczyła w Targach „Kaszubska Jesień Rolnicza” w Lubaniu i towarzyszącej jej Wojewódzkiej Wystawie Królików i Szynszyli. Izba, jak co roku, ufundowała nagrody dla wyróżnionych czempionów, które wręczył Prezes Zarządu Pan Zenon Bistram. Targom towarzyszyły liczne atrakcje, m.in. pokazy rzemiosła i rękodzieła artystycznego, kiermasz tradycyjnej polskiej żywności oraz występy zespołów ludowych. Była też okazja do spotkań i integracji rolników, prezentacji swoich osiągnięć oraz wymiany doświadczeń. Renata Wiczling •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• W dniach 8 - 9 września br. Pomorska Izba Rolnicza uczestniczyła w XVIII Jesiennych Targach Ogrodniczo-Nasiennych w Starym Polu. Podczas imprezy odbył się Staropolski Przegląd Piosenki Biesiadnej, na który Izba ufundowała nagrody rzeczowe dla trzech uczestników. Targi są imprezą cykliczną, która na stałe zapisała się w kalendarzu imprez plenerowych organizowanych w Starym Polu. W rozstawionym namiocie promocyjnym pracownicy PIR udzielali konsultacji, odpowiadali na pytania zainteresowanych rolników oraz rozdawali czasopisma o tematyce rolniczej. Anna Bełdycka Pomorskie Wieści Rolnicze • 10/2012 19 Pomorska Izba Rolnicza Światełko w tunelu: technologia LED Wszystkie bez wyjątku gminy i miasta borykają się z problemami, jakie stwarzają im ogromne koszty energii elektrycznej. Na początku bieżącego roku koszt jednego kilowata wzrósł o 15%, a do końca 2016 roku stawka za energię elektryczną sięgnąć może nawet 100% obecnej jej wartości! Ten fakt sprawia, że nie sposób będzie uniknąć drastycznego wzrostu wydatków w budżetach samorządów i utrzymanie tradycyjnego oświetlenia ulicznego, biur, placówek oświatowych, czy zdrowia - sięgnie niebotycznych kwot. W efekcie, dotknie to - wprawdzie pośrednio - każdego z nas. W obecnej chwili, wielu włodarzy samorządowych stara się oszczędzać energię, gasząc bądź redukując godziny pracy lamp ulicznych. Biorąc pod uwagę fakt, że uliczne oświetlenie ma służyć mieszkańcom, takie formy oszczędzania energii stosowane przez samorządy, nie przysparza im przyjaciół w społeczeństwie. Zresztą, wczesne wyłączanie lamp bądź ich niezapalanie w ogóle, mija się po prostu z logiką. Nie po to bowiem, władza inwestuje setki tysięcy złotych w montaż i utrzymanie serwisowe oświetlenia, by później ulice tonęły w ciemnościach. Rozwiązania problemu wysokości kosztów oświetlenia, poprzez inwestowanie w energooszczędne lampy sodowe, szuka wielu spośród miłościwie nam panujących. Jednakże niewielu z nich zdaje sobie sprawę z faktu, że pobór mocy podany w specyfikacji tych lamp wyliczono, po badaniach w warunkach laboratoryjnych! Działające na zasadzie rozgrzewania gazu, pracujące w trudnych warunkach atmosferycznych (temp. < 20o C) lampy te niestety, charakteryzują się zdecydowanie zwiększonym poborem mocy. Niebagatelną wartością jest także ilość energii pobierana przez układ zapłonowy tychże lamp. Wymiana zatem oświetlenia na wyładowcze, nawet energooszczędne jest jedynie półśrodkiem, który doraźnie i nieprzekonująco reguluje sprawę. O częstej wymianie tego „sprzętu” nawet nie wspominamy. Co zatem począć z tym fantem? Cóż, genialne wynalazki Edisona, powoli odkłada się na półkach historii. Tak zwane „bomby pod sufitami”, czyli energooszczędne kompaktowe świetlówki, przepełnione rtęcią i innymi szkodliwymi dla zdrowia pierwiastkami, także niech nie liczą na uznanie. Ich szkodliwość bowiem, dawno już wykazano. „Sodówki” na ulicach, w parkach, na ścieżkach rowerowych? Ano są i pewno jeszcze jakiś czas będą, ale wobec topiących się łożysk w okienkach liczników energii elektrycznej powodowanych ich kręceniem się w kółko – samorządy nerwowo rozglądają się za innymi rozwiązaniami. I tu, gdzieś z ciemności, wyłania się rozwiązanie. Technologia LED, która nie dość, że drastycznie zmniejsza koszty, to na dodatek służy długie lata! Jej żywotność, sięgająca 50 000 godzin pracy, zaczyna być atrakcyjnym rozwiązaniem. W przypadku oświetlenia ulicznego, gdzie stosuje się diody z luminoforem, połączone z soczewkami skupiającymi strumień świetlny zwiększającymi efektywność, oszczędność energii jest niewiarygodna! Już kilka miast w Polsce przeprowadziło testy, wymieniając oświetlenie wyładowcze na LED. Różnice w poborze mocy, okazały się wręcz zdumiewające! Lampy LED o mocy 28 - 36 W z powodzeniem zastąpiły tradycyjne „sodówki” o mocy 150 W! Dość powiedzieć, że godzinny koszt oświetlenia ulicy czy parku spadł z około 4,5 zł do około 0,7 zł! Wyliczono zatem, że inwestycje w oświetlenie LED, zwracają się po okresie 3 - 4 lat. A później? Później to już tylko oszczędności w budżetach i jasność na ulicach. Wysoki współczynnik oddawania barw przez LED-y, zwiększony kontrast oraz światło bardziej zbliżone do naturalnego sprawiają, że komfort użytkowników zwiększa się, a bezpieczeństwo nocą na ulicach i parkach wzrasta, choć mówią, że pod latarnią najciemniej… Więcej na temat technologii LED: ecoart.pl, ledcompany.pl Lampa uliczna LED 36 W 20 Emil Okrasa Marcin Pietrasik 10/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Pomorska Izba Rolnicza Dzieci rolników na koloniach J uż po raz kolejny Pomorska Izba Rolnicza przeprowadziła nabór dzieci na kolonie i półkolonie letnie, dofinansowane ze środków Funduszu Składkowego Ubezpieczenia Społecznego Rolników. Wzięło w nich udział około 170 dzieci, w wieku od 8 do 16 lat, których przynajmniej jedno z rodziców (prawnych opiekunów) jest ubezpieczone w pełnym zakresie w KRUS. Młodzież spędziła wakacje we wspaniałych miejscowościach wczasowych, takich jak: Zakopane, Kościelisko, Świebodzin i Władysławowo. Kolonie były profesjonalnie zorganizowane, kadra pedagogiczna bardzo odpowiedzialna. W trakcie pobytu dzieci uczestniczyły w zabawach grach zespołowych, dyskotkach, ogniskach i w wielu innych formach zabawy. Dzieci były zachwycone, nie płakały, nie marudziły, po prostu nie miały kiedy. Oto kilka zdjęć z ww. kolonii. Zakopane Świebodzin Równie ciekawie bawiły się dzieci ze Szkoły Podstawowej z Pomlewa (gm. Przywidz) na półkoloniach. Kościelisko Pomlewo Renata Wiczling Pomorskie Wieści Rolnicze • 10/2012 21 Dla wsi i regionu Rozstrzygnięcie konkursu wojewódzkiego AgroLiga 2012 W dniu 15 września br., podczas XVI Kaszubskiej Jesieni Rolniczej w Lubaniu k. Kościerzyny, nastąpiło rozstrzygnięcie etapu wojewódzkiego konkursu AgroLiga 2012. A groLiga to ogólnopolski konkurs, który skierowany jest do rolników i firm działających w otoczeniu rolnictwa. Konkurs przebiega w dwóch kategoriach, „Rolnicy” i „Firmy”, oraz w dwóch etapach. Etap I odbywa się na szczeblu wojewódzkim i organizowany jest przez wojewódzkie ośrodki doradztwa rolniczego, zaś etap II odbywa się na szczeblu krajowym, a jego organizatorem jest Redakcja Audycji Rolnych Programu 1 TVP S.A. we współpracy ze Stowarzyszeniem AgroBiznesKlub. Tradycyjny patronat pełnią: Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Prezes ARiMR i Prezes ARR. Celem tego konkursu jest wyłonienie oraz promocja najlepszych gospodarstw i najlepszych firm w naszym województwie. Zwycięzcy w obu kategoriach otrzymują tytuł Mistrza Województwa Pomorskiego i przechodzą do drugiego etapu konkursu, w którym walczą o tytuł Mistrza Kraju. Kapituła konkursu, działając na podstawie regulaminu konkursu AgroLiga 2012, wyłoniła tegorocznych zwycięzców. W kategorii „Rolnicy”: I miejsce i tytuł Mistrza Województwa Pomorskiego zdobyli Państwo Anna i Czesław Odya zamieszkali w Łęgu, gmina Czersk. Państwo Odya prowadzą gospodarstwo rolne o powierzchni 80 ha, specjalizujące się w produkcji trzody chlewnej w cyklu zamkniętym i bydła opasowego. Od 2003 r. prowadzą dodatkowo działalność gospodarczą dotyczącą wyposażenia budynków inwentarskich oraz import i handel maszynami i ciągnikami rolniczymi. II miejsce zdobył Pan Ryszard Parchem zamieszkały w Leśnie, gmina Szemud. Rolnik prowadzi gospodarstwo rolne o powierzchni 30,33 ha UR. Główne kierunki produkcji to trzoda chlewna i bydło opasowe. 22 III miejsce zajął Pan Kazimierz Jeske zamieszkały w Bychowie, gmina Gniewino, który prowadzi gospodarstwo o powierzchni 175 ha, o kierunku produkcja roślinna i uprawia: zboża, rzepak i grochopeluszkę. W kategorii „Firmy”: I miejsce zajęła firma Hodowla Zwierząt, Rzeźnia, Masarnia ,,Sychta” z Miechucina, gmina Chmielno. Bracia Jan i Marian Sychta prowadzą firmę zajmującą się ubojem bydła i trzody chlewnej, przerobem mięsa i sprzedażą wyrobów w dwóch sklepach firmowych, tj. w Sierakowicach i Gdyni. II miejsce zajęło PHU Ubojnia Drobiu „Hubart” Piotr i Maria Powęzka z Bruskowa Wielkiego, gmina Słupsk. Ubojnia Drobiu „Hubart” prowadzi rozbiór i konfekcjonowanie drobiu. Poleca konsumentom z naszego regionu świeży drób oraz wędzonki drobiowe. III miejsce zajęła Wytwórnia Pasz „Schaap-Pol” Sp. z o.o. z Połczyna, gmina Puck. Od 1994 r. firma jest producentem mieszanek paszowych pełnoporcjowych i uzupełniających dla drobiu i trzody. Dostarcza swoje produkty bezpośrednio do ferm hodowlanych, gospodarstw rolnych oraz do punktów sprzedaży detalicznej. Podczas uroczystości puchary laureatom konkursu wręczyli: Marszałek Województwa Pomorskiego - Mieczysław Struk, Prezes Pomorskiej Izby Rolniczej - Zenon Bistram oraz p.o. Dyrektor Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Gdańsku - Krzysztof Pałkowski. Składam serdeczne gratulacje zarówno zwycięzcom, jak i wszystkim uczestnikom tegorocznej edycji konkursu AgroLiga 2012. Finał krajowego etapu konkursu AgroLigi 2012 odbędzie się w 2013 roku w Warszawie. Alina Chojnacka 10/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Dla wsi i regionu Nowe trendy w rozwoju agroturystyki na Pomorzu P ocząwszy od lat 90-tych turystyka rozwijana na terenach wiejskich stanowi fundamentalny element polityki wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich. Powszechnie uważa się, że turystyka organizowana na wsi, zwłaszcza agroturystyka, przynosi wiele korzyści w różnych dziedzinach, przede wszystkim w rolnictwie, małej przedsiębiorczości i ochronie środowiska. Stąd też ten rodzaj działalności znalazł swoje stałe miejsce w strategiach rozwoju, planach unijnych, krajowych i regionalnych. Głównym celem rozwijania turystyki wiejskiej jest poprawa warunków życia na wsi oraz aktywizacja ludności wiejskiej do podejmowania różnych działalności pozarolniczych. Rozwój turystyki na wsi umożliwia: - różnicowanie działalności gospodarczej, - dodatkowe dochody dla rolników, - tworzy miejsca pracy, - hamuje odpływ ludności z terenów wiejskich. Stan rozwoju agroturystyki zależny jest nie tylko od rolników, ale również od zainteresowanych tą działalnością władz lokalnych, administracji samorządowej i rządowej oraz lokalnych organizacji. Dopiero współdziałanie różnych podmiotów, wspierane przez liderów wiejskich przyczynia się do realizowania podstawowych funkcji – zadań stawianych agroturystyce (J. Sikora, A. Wartecka-Ważyńska). Funkcje agroturystyki Funkcja ekonomiczna – ważne nowe miejsca pracy, nawet sezonowe (zwłaszcza dla kobiet, emerytów, osób bezrobotnych). Szacuje się, że jedno gospodarstwo agroturystyczne uruchamia na obszarze wiejskim około 10 miejsc pracy, przy stosunkowo dużo niższych nakładach niż nakłady potrzebne na jedno miejsce pracy w przemyśle (około 40%). Funkcja kulturowa – agroturystyka promuje wartości kulturowe, często odtwarza dawne zwyczaje, obrzędy, wartości religijne. Jest znakomitym wyrazem edukacji kulturowo-poznawczej. Uczy ochrony przyrody, promuje żywność produkowaną ekologicznie. Funkcja poznawcza – umożliwia „powrót do korzeni”, poznanie pracy rolnika, produkcji i przetwórstwa. Kształtuje właściwy stosunek do wsi i tradycji wiejskiej. Funkcja integracyjna – wymiana usług, informacji, nawiązywanie przyjaźni z ludźmi z różnych środowisk. Funkcja humanistyczno-społeczna – sprzyja uczeniu się, tolerancji, zdobywaniu pozycji społecznej, wyzwala pomysły na działalność twórczą. Sprzyja kształtowaniu wrażliwości na dziedzictwo kulturowe, poszanowaniu przyrody i środowiska. Pomorskie Wieści Rolnicze • 10/2012 Cechy agroturystyki Istnieją pewne trudności ze ścisłym zdefiniowaniem takich pojęć, jak agroturystyka, turystyka wiejska, ekoturystyka, jednak wszystkie te formy posiadają wspólne cechy odróżniające agroturystykę od turystyki masowej. Agroturystyka: - odbywa się na terenach wiejskich, jest dostosowana do warunków wiejskich (mała skala przedsięwzięcia, kontakt z naturą, dziedzictwem kulturowym, tradycją); - zaspokaja potrzeby człowieka, związane z praktycznym uczestniczeniem w procesach produkcji żywności, w życiu rodziny oraz społeczności wiejskiej; - zaspokaja poznawcze potrzeby człowieka w zakresie produkcji rolniczej czy etnografii; - zaspokaja emocjonalne potrzeby (potrzeba ciszy, kontaktu ze zwierzętami, przyrodą, powrotem do miejsc dzieciństwa). Jeśli agroturystykę pozbawimy elementu poznawczego i emocjonalnego, a sprowadzimy ją do funkcji noclegowni, niewiele będzie się różniła od form konwencjonalnych albo wypadnie zdecydowanie gorzej. W krajach UE na taką formę wypoczynku przeznacza się prawie jedną trzecią urlopu (28%) i najchętniej turyści korzystają z wyjazdów weekendowych. Wszelkie prognozy wskazują na to, że agroturystyka będzie rozwijała się nadal, a w przyszłości usługi te będą droższe. Źródłem tych przypuszczeń są zmiany, jakie nastąpiły w społeczeństwie na przestrzeni ostatnich lat. Zmieniły się i nadal zmieniają uwarunkowania społeczne, gospodarcze, środowiskowe i technologiczne oraz postawy konsumentów usług. Zmiany uwarunkowań turystycznych i zachowań turystów wpływają na kształtowanie nowych trendów w rozwoju turystyki. Najważniejsze trendy globalne i zmiany, wpływające na kształtowanie ofert i nowe trendy w agroturystyce • Postępujący proces starzenia się społeczeństw (wcześniejsze emerytury, wyższy dochód). Emeryci – grupa o dużej ilości wolnego czasu, wolna od zo- 23 Dla wsi i regionu bowiązań rodzinnych, szukająca nowych rozrywek i wrażeń. Grupa chętnie korzystająca z ofert agroturystycznych, zainteresowana pobytem przed lub po sezonie. Preferują miejsca, gdzie są mile przyjmowani, goszczeni. • Wzrost liczby osób samotnych, korzystających z krótszych urlopów, nastawionych na luksus, szukających oryginalności, miejsc, gdzie można uciec od stresu. Przy wyższych dochodach turyści szukają ofert bardziej zróżnicowanych i urozmaiconych, niebanalnych, pozwalających na zaspokojenie ich pasji. • Nastawienie na poznanie i przeżycia emocjonalne. Popyt na produkty dziedzictwa kultury i natury. Taki turysta szanuje miejscowe zwyczaje, kulturę i religię. Szuka miejsc przyjaznych i ofert pozostawiających wrażenia sentymentalne i powraca w swoje stałe, ulubione miejsca. • Wzrost świadomości ekologicznej. Wybór miejsc, gdzie zarówno przyroda, jak i mieszkańcy są przyjaźnie nastawieni do turystów. Goście wybierają oferty mniej szkodliwe dla środowiska, wyrażają wolę przystosowania się do miejscowych warunków. Zainteresowani są produkcją żywności, lokalnymi przysmakami, turystyką kulinarną. • Wzrastająca świadomość zdrowotna. Cenione jest czyste środowisko, świeże produkty żywnościowe, najlepiej produkowane ekologicznie. Wzrasta zainteresowanie możliwościami odnowy biologicznej, oczyszczania organizmu, wczasami specjalistycznymi. Turystyka zdrowia i urody. • Zwiększony popyt na wyjazdy krótsze, dostępne w formie pakietów, zawierające maksimum atrakcji w krótkim czasie. • Współczesny turysta jest kreatywny, chce spędzać czas aktywnie. Turyści rezygnują z produktów o charakterze pasywnym, na rzecz aktywnego spędzania czasu i poznania dodatkowych atrakcji. • Łatwy dostęp do informacji. Większa samodzielność działań, wyszukiwanie ofert na własną rękę, bez korzystania z biur turystycznych. Turysta może dotrzeć do małych miejscowości i do miejsc, których nie oferuje żadne biuro turystyczne. • Tendencja zwiększonego zainteresowania turystyką poznawczą. Turysta traktuje wyjazd jako okazję do nauki. • Wzrost wrażliwości i świadomości praw osób niepełnosprawnych. Nisza rynkowa, zwłaszcza dla małych wiejskich obiektów. • Większe obawy o bezpieczeństwo. • Silny trend do oczekiwania jak najwyższej jakości za jak najniższą cenę. Przewiduje się, że do roku 2020, pomimo wzrostu podróży międzykontynentalnych (z 18% do 24% ), Europa nadal pozostanie najliczniej odwiedzanym kontynentem (udział turystów odwiedzających Europę spadnie z 60% do 46%). Turystyka na świecie będzie rosnąć w tempie około 4% rocznie, w tym również agroturystyka (E. Tyran. Katedra Agrobiznesu AR w Krakowie). 24 Wymienione zmiany, jakie zachodzą w społeczeństwie, z powodzeniem mogą znaleźć odzwierciedlenie w ofertach agroturystycznych i kształtować popyt na tego typu usługi. Oferta gospodarstw agroturystycznych Agroturystyka rozwijana jest w Polsce od kilkunastu lat, natomiast w krajach UE od kilkudziesięciu. Tam też oferty agroturystyczne (wiejskie) są bardzo zróżnicowane i uwzględniają światowe trendy. Można przytoczyć wiele przykładów najbardziej niekonwencjonalnych propozycji, mogących zaspokoić upodobania różnych grup odbiorców. Oferta agroturystyczna takich państw, jak: Anglia, Szkocja, Irlandia, Francja, Włochy – jest przebogata. Gospodarstwa rolne, firmy przetwórcze i osoby zamieszkujące na wsi przejawiają niezwykłą inicjatywę w pomysłach i zdobywaniu środków finansowych. Oferty agroturystyczne, przedstawiające gościom szerokie spektrum produktów i usług oraz najdrobniejszych czynności możliwych do zrealizowania na wsi, urastają do rangi produktu, dopracowanego w najdrobniejszych szczegółach. Promowane są zwłaszcza gospodarstwa agroturystyczne i oferowane przez nich produkty i usługi. Oferty agroturystyczne, popularne i cieszące się dużym zainteresowaniem w Europie: • Podróże kulinarne (w tym agrogastronomia) to według wielu specjalistów najszybciej rosnący segment sektora turystycznego, to również w naszym województwie jeden z rozwijających się trendów w agroturystyce. Zwykle podróżujący smakosz to osoba w średnim wieku, dobrze sytuowana, której znudziło się wylegiwanie na plaży albo obejrzała już główne atrakcje Europy. Biura podróży (w Europie) organizują specjalne wycieczki dla takich klientów, a oprócz jedzenia również lekcje gotowania. Rachunek za jednodniowe warsztaty kulinarne może wynosić nawet setki euro. Przykłady: Akademia Smaku w gospodarstwie agroturystycznym we Francji, zupa ucha w Mołdawii oferowana w rezerwacie przyrody, ostrygi na statku pirackim w Bretanii, święto cebuli w Szwajcarii, szlak winno-miodowy łączący gospodarstwa agroturystyczne w okolicach Złotoryi (Polska). Tendencje powrotu do kuchni regionalnej i tradycyjnej „z babcinego zeszytu”, to nieograniczone możliwości organizowania różnych niepowtarzalnych i ciekawych ofert. • Oferty związane bezpośrednio z procesem produkcyjnym w gospodarstwie rolnym. Na zachodzie furorę robią małe zakłady przetwórcze, dla których agroturystyka jest efektowną i efektywną metodą promocji produktów. Spektakle w gospodarstwach obejmują: - obserwację i uczestnictwo w procesie produkcji roślinnej, zwierzęcej oraz przetwórczym, - ścieżki dydaktyczne - piesze i objazdowe, - bezpośredni kontakt ze zwierzętami gospodarskimi i przyrodą w gospodarstwie (oferta ciągle raczkująca w województwie pomorskim). 10/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Dla wsi i regionu • Sprzedaż bezpośrednia produktów z gospodarstwa. Atrakcyjne są sprzedaże typu „zbierz sam” oraz sklepy w gospodarstwie, oferujące produkty wytworzone przez społeczność wiejską. U nas taką ofertę znacznie ograniczają wymogi sanitarne i podatkowe. Jedynie w nielicznych gospodarstwach, najczęściej ekologicznych, prowadzona jest sprzedaż produktów z danego gospodarstwa, gościom przebywającym w tym gospodarstwie. • Turystyka aktywna. Często nie jest kojarzona z gospodarstwami agroturystycznymi, chociaż obiekty te mają szczególnie dogodne warunki do tego, by oferować niektóre formy aktywności: - spacery, - jazdę na rowerze, - jazdę konną, - łowiectwo, - wędkowanie, - gry terenowe nowej generacji, szczególnie wymagające dużych przestrzeni (golf) lub sporty ekstremalne (paintball), - labirynty w kukurydzy, - gry terenowe w labiryntach budowanych ze słomy prasowanej. Najczęściej spotykanymi propozycjami w regionie są jazdy konne, rajdy konne, jazdy rowerem i trasy rowerowe wokół gospodarstw, wędkowanie - kierunki, które zdobywają sobie coraz szersze grono zwolenników. Labirynt w kukurydzy w miejscowości Kurozwęki, w gminie Staszów, w woj. świętokrzyskim • Pikniki, imprezy organizowane dla firm – to propozycja dużych gospodarstw i atrakcyjnie położonych, coraz bardziej popularna. Gospodarstwo może przyjąć dużą grupę autokarową lub też urządzić spotkanie okolicznościowe (wesele, szkolenie). • Agroterapia – modny i prężnie rozwijający się kierunek agroturystyki (hipoterapia, specyficzne diety) – w naszym regionie zupełnie niewykorzystane możliwości organizacji takich pobytów. • Agroturystyka może oferować produkty związane z dziedzictwem kulturowym. W Europie są to z reguły produkty, które oferuje cała społeczność wiejska: Pomorskie Wieści Rolnicze • 10/2012 wsie historyczne, uroczystości i festiwale rodzinne i wiejskie, folklor. Ciekawą propozycją są wsie tematyczne, np. wieś hobbistów w Polsce, wyspa Texel w pobliżu Holandii, gdzie kilka wsi słynie z hodowli specyficznej rasy owiec, zwanej także texel. Owce są nieodłącznym elementem krajobrazu wyspy i oferty skierowanej do turystów weekendowych. Dziedzictwo kulturowe stanowi nieodłączny element krajobrazu obszarów wiejskich, a wydaje się mało doceniany przez usługodawców agroofert, zwłaszcza przez stowarzyszenia agroturystyczne. Przykłady ciekawych lokalnych inicjatyw z Bieszczad, ofert łączących rozrywkę z edukacją kulturową to: „Szlak zielony rower”, „Chata bojkowska” – modelowe gospodarstwo ekologiczne, warsztat artystyczny i sklepik z wyrobami lokalnego rzemiosła. „ Po nitce do kłębka” – spotkanie w warsztacie tkackim, warsztaty, zielona szkoła, podobnie „W ogniu paleniska bieszczadzkiej kuźni”. • Agroturystyczne farmy dla dzieci – oferta skierowana do dzieci z rodzicami lub grup dziecięcych. Zagroda wiejska stwarza wszechstronne możliwości kształtowania świadomości ekologicznej. Zielona szkoła łączy edukację z rekreacją. Spotkania (szkolenia i pobyty) umożliwiają upowszechnianie zasad zrównoważonego rozwoju. Potencjał edukacyjny gospodarstw agroturystycznych jest na Pomorzu wykorzystany w niewielkim stopniu. Oczywiście gospodarstwo przyjmujące dzieci musi spełniać podstawowe wymagania dotyczące prowadzenia edukacji. W wielu krajach europejskich (Austria, Szwajcaria, Niemcy) w dbałość o rozwój edukacji w zagrodzie zaangażowanych jest wiele podmiotów: rolnicy, nauczyciele, organizacje doradcze, ministerstwo. Usługodawca przyjmujący dzieci musi być wcześniej przeszkolony i uzyskać certyfikat potwierdzający przygotowanie zagrody do działalności pedagogicznej. • Pamiątkarstwo – coraz powszechniejsze w agroturystyce, gdzie można zauważyć duży, niewykorzystany potencjał różnych pomysłów, począwszy od specyficznych gatunków roślin i ras zwierząt do postaci historycznych, związanych z regionem, wykorzystywanych jako wzorce do wyrobu pamiątek. Pamiątki (na zachodzie Europy) poza tym, że wręczane są gościom gospodarstw agroturystycznych, sprzedawane są w specjalnych sklepach, zlokalizowanych przy najbardziej atrakcyjnych ulicach miast w regionie. Jakość usług agroturystycznych Ważna i zgodna z nowymi globalnymi trendami w turystyce jest jakość usług – jednolite normy i zasady obsługi klientów, które informują o poziomie i zakresie oferty. System oceny i kontroli jakości służy uzyskaniu i utrzymaniu odpowiedniego wizerunku oferowanych produktów i usług. Na całym świecie, tam gdzie pobyty w gospodarstwach rolnych i na terenach 25 Dla wsi i regionu wiejskich mają długoletnią tradycję, powstają specjalne biura turystyczne, specjalizujące się w obsłudze osób zainteresowanych agroturystyką i pobytami na wsi. Oczywiście promuje się wyłącznie gospodarstwa sprawdzone. Na tle unikalnych produktów i usług oferowanych turystom odwiedzającym wsie i gospodarstwa w zachodnich państwach UE, agroturystyka w województwie pomorskim wydaje się monotonna i mało zróżnicowana. Również działalność stowarzyszeń, poza nielicznymi wyjątkami, wydaje się mało aktywna. Oczekuje się, że to właśnie stowarzyszenia agroturystyczne przygotują miedzy innymi: - ciekawą urozmaiconą ofertę, - wypromują w sposób profesjonalny lokalną specyfikę turystyki wiejskiej. Satysfakcjonujące usługodawcę dochody z działalności agroturystycznej można uzyskać wtedy, kiedy kwatera wykorzystywana jest przez turystów przez 100 dni w roku, a jest to dość trudne. Przy braku ciekawej oferty, bez dobrej, potwierdzonej jakości usług, przeciętna kwatera agroturystyczna funkcjonuje przez 40 – 60 dni (najczęściej tylko w sezonie letnim). Rozwój turystyki na obszarach wiejskich wymaga intensywnej promocji i zdecydowanych działań marketingowych, wspieranych przez lokalne samorządy, organizacje rolnicze, stowarzyszenia i związki turystyczne oraz instytucje działające na wsi. Znaczącą rolę w rozwoju agroturystyki odgrywają fundusze unijne (na różnicowanie działalności pozarolniczej, w tym turystyki i programy rolnośrodowiskowe). W gospodarstwach, które skorzystały z dofinansowania w latach 2004 - 2006: • poprawiła się jakoś usług (przede wszystkim gospodarstwa te mają obowiązek poddania się kategoryzacji i utrzymania określonego standardu przez co najmniej 5 lat od chwili uzyskania dotacji), • wzrosło zainteresowanie organizowaniem niekonwencjonalnych form turystyki, • wzrosło zainteresowanie promocją żywności tradycyjnej, • wyposażono wiele kwater w urządzenia i sprzęt rekreacyjny (rowery, łódki, kajaki), • w ramach programu rolnośrodowiskowego podjęto ekologiczną produkcję żywności, również w gospodarstwach agroturystycznych. Dalsze możliwości korzystania ze środków UE, oraz korzystne zmiany, jakie zachodzą na wsi, a także zapotrzebowanie na usługi agroturystyczne, pozwalają twierdzić, że mimo pewnych słabych stron, ten rodzaj turystyki znajdzie swoje miejsce w ofercie turystycznej regionu i i ma dalsze perspektywy rozwoju. Iwona Wielińska-Fołta Aktualne informacje prawne dla rolnictwa Akt prawny Dotyczy Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 10 sierpnia 2012 r. poz. 936/2012 Zmiany rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Data ogłoszenia: 17 sierpnia 2012 r. Data wejścia w życie: po dniu ogłoszenia. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 14 sierpnia 2012 r. poz. 948/2012 Zmiany rozporządzenia w sprawie wysokości kar pieniężnych za naruszenia określone w art. 45a ust. 1 ustawy o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego Data ogłoszenia: 22 sierpnia 2012 r. Data wejścia w życie: 5 września 2012 r. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 28 sierpnia 2012 r. poz. 1000/2012 Data ogłoszenia: Zwiększenia współczynnika ilościowego za rok 7 września 2012 r. gospodarczy 2010/2011 Data wejścia w życie: po dniu ogłoszenia. Ustawa z dnia 13 lipca 2012 r. poz. 1007/2012 Zmiany ustawy o paszach Istotne informacje Data ogłoszenia: 12 września 2012 r. Data wejścia w życie: z dniem 1 stycznia 2013 r. Na podstawie dostępnych materiałów opracowała Joanna Woźnica 26 10/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Zarządzanie gospodarstwem rolnym Dochodowość gospodarstw ekologicznych w roku 2010 na podstawie badań PL FADN L iczba gospodarstw ekologicznych uczestniczących w badaniach rachunkowości rolnej PL FADN w roku 2010, utrzymała się na poziomie roku poprzedniego (248 gospodarstw). Liczba ta, po ok. 20-procentowym wzroście w roku 2008, w stosunku do roku 2007, utrzymuje się na stałym poziomie. Obserwacje wskazują, że tę formę produkcji wybierają najczęściej gospodarstwa małe i bardzo małe, ale od trzech lat udaje się zgromadzić wystarczającą liczbę gospodarstw umożliwiającą prezentację danych także z grupy gospodarstw średnio dużych (zgodnie z zasadami FADN można prezentować wyniki z grupy obejmującej co najmniej 15 gospodarstw). Potencjał produkcyjny Podobnie jak w latach poprzednich, analizowane w 2010 r. gospodarstwa ekologiczne posiadały porównywalną z gospodarstwami konwencjonalnymi wielkość majątku, jak również jego strukturę. W dalszym ciągu niewielki był udział aktywów obrotowych – ok. 8 - 10%. Dominującym sposobem sfinansowania majątku pozostał kapitał własny, finansujący od ok. 94% aktywów - w grupie gospodarstw bardzo małych do ok. 86% - w gospodarstwach średnio dużych. W porównaniu z rokiem 2009, udział kapitału własnego uległ we wszystkich grupach kilkuprocentowemu obniżeniu. Procesu tego nie zaobserwowano w przypadku całej grupy badanych gospodarstw. Generalnie jednak, porównanie potencjału produkcyjnego, w poszczególnych grupach wielkości ekonomicznej gospodarstw ekologicznych, z całością gospodarstw w danej grupie, wskazuje na utrzymywanie się, w kolejnych latach badań, dużego podobieństwa porównywanych grup. Wszystkie zatem wykazane różnice produkcyjno-finansowe są przede wszystkim efektem wyboru ekologicznej technologii produkcji oraz poziomu wsparcia pozarynkowego (dotacje). Pewien wpływ na wybór metody produkcji i osiągane wyniki produkcyjne miał fakt dysponowania przez gospodarstwa ekologiczne znacznie gorszymi warunkami prowadzenia produkcji rolnej, o czym świadczą niższe wskaźniki bonitacji gleb. Charakterystyka produkcji W grupie gospodarstw bardzo małych i małych, próba ogólna i ekologiczna nie różniły się pod względem wielkości gospodarstw. Natomiast w grupie „średnio małe” i „średnio duże” gospodarstwa ekologiczne znacząco przewyższały pod względem tej cechy gospodarstwa z próby ogólnej. W poniższej tabeli przedstawiono podstawowe informacje ukazujące różnice w intensywności produkcji pomiędzy analizowanymi próbami gospodarstw. Gospodarstwa: Wyszczególnienie bardzo małe małe średnio małe średnio duże 2≤€<8 8≤€<25 25≤€<50 50≤€<100 Razem pow. UR w ha w próbie ogólnej 9,70 19,30 37,00 58,40 Razem pow. UR w ha w próbie ekologicznej 9,00 19,00 52,80 96,90 Uprawa zbóż w ha w próbie ogólnej 6,02 11,18 20,84 32,94 Uprawa zbóż w ha w próbie ekologicznej 3,53 5,77 19,50 22,72 Krowy mleczne szt. LU w próbie ogólnej 0,67 3,02 8,45 12,32 Krowy mleczne szt. LU w próbie ekologicznej 1,08 2,82 6,88 6,25 Trzoda chlewna szt. przelicz. LU w próbie ogólnej 1,24 3,53 9,06 25,16 Trzoda chlewna szt. przelicz. LU w próbie ekologicznej 0,64 1,20 0,27 9,79 Obsada zwierząt w LU/ha w próbie ogólnej 0,78 1,33 1,65 1,66 Obsada zwierząt w LU/ha w próbie ekologicznej 0,73 0,68 0,57 0,34 Plon pszenicy w dt/ha w próbie ogólnej 40,90 46,40 51,20 53,00 Plon pszenicy w dt/ha w próbie ekologicznej 23,50 22,40 26,60 33,10 Wydajność mleczna krów w kg/krowę w próbie ogólnej 3 102,00 3 968,00 5 034,00 5 923,00 Wydajność mleczna krów w kg/krowę w próbie ekologicznej 2 893,00 3 279,00 3 452,00 3 691,00 Pomorskie Wieści Rolnicze • 10/2012 27 Zarządzanie gospodarstwem rolnym Wartość produkcji Podobnie jak w latach poprzednich, wartość produkcji w gospodarstwach ekologicznych jest wyraźnie niższa od wartości dla całości badanej próby. Obserwacja ta dotyczy wszystkich grup wielkości ekonomicznej. Wartość produkcji w PLN według wielkości ekonomicznej - 2010 r. Gospodarstwa: Wyszczególnienie bardzo małe 2≤€<8 małe 8≤€<25 średnio małe 25≤€<50 ogółem ekologiczne ogółem ekologiczne Produkcja ogółem 40 785 27 887 89 702 50 089 187 761 73 532 356 947 165 895 Produkcja roślinna 31 686 18 024 60 017 25 369 102 269 25 847 174 988 86 710 Zboża 12 860 5 032 26 270 8 493 55 624 17 423 95 590 41 224 545 1 397 679 1 570 1 163 1 693 2 083 4 219 4 000 2 204 7 222 2 677 8 889 2 880 7 516 2 756 Rośliny białkowe Ziemniaki Buraki cukrowe ogółem średnio duże 50≤€<100 ekologiczne ogółem ekologiczne 124 0 1 361 60 4 490 0 10 594 2 670 Warzywa i kwiaty 6 653 3684 9 234 5686 11 611 5 362 25 489 16 884 Owoce 4 778 4 644 9 414 4 060 5 328 2 817 6 627 3 605 Rośliny oleiste 1 385 196 4 022 115 12 494 38 24 619 9 072 Produkcja zwierzęca 8 188 8 031 28 372 22 153 83 924 46 368 180 145 73 365 Mleko i przetwory z mleka 1 866 2 915 11 200 8 556 43 355 23 599 78 251 26 557 Żywiec wołowy 1 891 2 763 5 968 6 678 13 926 11 514 20 119 19 836 Żywiec wieprzowy 3 401 1 687 9 313 2 872 23 967 547 67 529 24 627 Żywiec drobiowy 239 3 1 073 168 1 739 990 11 846 7 Jaja 170 202 255 1 531 381 5 796 1 983 921 W zacienionych polach zaznaczono działalności, w których gospodarstwa ekologiczne miały wyższą wartość produkcji. W przypadku produkcji roślinnej gospodarstwa ekologiczne osiągnęły wyższą wartość produkcji jedynie w grupie roślin białkowych. W porównaniu jednak z innymi grupami roślin, rośliny białkowe miały znikome znaczenie. We wszystkich grupach wielkości ekonomicznej gospodarstwa ekologiczne uzyskują gorsze wyniki produkcyjne niż gospodarstwa z próby ogólnej. W próbie ogólnej, wraz ze wzrostem wielkości ekonomicznej gospodarstw, wzrasta wielkość produkcji. W gospodarstwach ekologicznych obserwuje się tendencję przeciwną. Koszty produkcji Podobnie, jak w latach poprzednich, koszty całkowite w gospodarstwach ekologicznych są znacząco niższe niż w próbie ogólnej badanych gospodarstw. Koszty całkowite na 1 ha w zł Produkcja ogółem w przeliczeniu na ha UR w zł Na taki obraz wpływają, zarówno znacząco niższe koszty bezpośrednie produkcji roślinnej, jak i zwierzęcej. 28 10/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Zarządzanie gospodarstwem rolnym Koszty bezpośrenie produkcji roślinnej na ha UR w zł noważyły w 2010 r. znacząco niższej wartości produkcji. Bez uwzględniania dopłat dochód rolniczy w gospodarstwach ekologicznych w grupie „bardzo małe” i „średnio małe” przyjmuje wartość ujemną. Dochód z ha UR w zł Koszty bezpośrednie na 1 szt. przeliczeniową inwentarza w zł Dopłaty do działalności operacyjnej na ha UR w zł Dochód bez dopłat z ha UR w zł ekologiczne średnio duże 50≤€<100 ogółem ekologiczne średnio małe 25≤€<50 ogółem ekologiczne małe 8≤€<25 ogółem ekologiczne bardzo małe 2≤€<8 ogółem Wyszczególnienie Gospodarstwa: Relacja produkcji ogółem do 1,20 1,01 1,28 1,15 1,31 0,93 1,31 1,08 kosztów ogółem (krotność) Dochód rolniczy W przeciwieństwie do lat poprzednich, w których gospodarstwa ekologiczne przewyższały pozostałe gospodarstwa pod względem osiągniętego dochodu z rodzinnego gospodarstwa rolnego, w roku 2010, we wszystkich grupach wielkości ekonomicznej, wyższym dochodem charakteryzowały się gospodarstwa próby ogólnej. Wyższe dopłaty do działalności operacyjnej w przypadku gospodarstw ekologicznych nie zrów- Pomorskie Wieści Rolnicze • 10/2012 Prezentowane wyniki wskazują, że gospodarstwa ekologiczne w korzystniejszym dla rolnictwa 2010 r. osiągnęły gorsze efekty finansowe od gospodarstw konwencjonalnych. Wyższe dopłaty do działalności operacyjnej nie były w stanie zrównoważyć większego wolumenu produkcji w okresie znacząco wyższych cen produktów rolnych. Daniel Roszak 29 Zarządzanie gospodarstwem rolnym Pozarolnicza działalność gospodarcza (cz. II) Rejestracja działalności gospodarczej Zgłoszenie w urzędzie gminy Jeśli już wiemy, jaką działalność chcemy prowadzić, to czas na wypełnienie pierwszego dokumentu - wniosku o wpis do ewidencji działalności gospodarczej. Zgodnie z obowiązującymi od stycznia 2012 roku przepisami, ewidencja jest prowadzona przez gminę właściwą dla miejsca, w której prowadzimy działalność, natomiast zaliczki na podatek dochodowy wpłacamy właściwemu urzędowi skarbowemu w miejscu zamieszkania. Obecnie nie składamy żadnych deklaracji do urzędu skarbowego – obowiązuje rozliczenie roczne. Rejestracja firmy przez Internet do CEIDG Aktualnie urzędy gmin odstępują od wniosków o rejestrację firmy w wersji papierowej, a polecana jest rejestracja firmy przez Internet. Są trzy możliwości dokonania takiej rejestracji: • Wypełnienie wniosku anonimowo – po wypełnieniu i wysłaniu go do CEIDG (Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej) otrzymamy kod weryfikacyjny, który należy zapisać i wydrukować. Z tym wydrukiem udajemy się do urzędu gminy i tam potwierdzamy złożenie wniosku swoim podpisem. • Wypełnienie wniosku przez Internet i podpisanie go Certyfikatem Kwalifikowanym. Jest to forma płatna i małym przedsiębiorcom praktycznie nieprzydatna. Dlatego nie trzeba go kupować. • Wypełnienie wniosku przez Internet i podpisanie go Profilem Zaufanym, który można wyrobić przez platformę ePUAP. Jest to całkowicie bezpieczne i bezpłatne. CEIDG jest dostępna na portalu www.ceidg.gov.pl i zastępuje działające dotychczas organy ewidencyjne w postaci wójtów. Rolą tego organu jest nie tylko ewidencja przedsiębiorców, ale również pełnienie funkcji bazy danych, udostępnianie informacji o przedsię- 30 biorcach i innych podmiotach, umożliwienie wglądu do danych bezpłatnie udostępnianych przez Centralną Informację Krajowego Rejestru Sądowego, umożliwienie ustalenie terminu i zakresu zmian wpisów do CEIDG oraz wprowadzającego je organu. Rejestracji można też dokonać osobiście w urzędzie gminy lub przesyłając wniosek listem poleconym. Wpis dokonywany jest z chwilą zamieszczenia danych w CEIDG, nie później niż następnego dnia roboczego po dniu wpływu poprawnego wniosku. Integralną częścią wniosku o wpis do CEIDG jest żądanie: • wpisu albo zmiany wpisu do krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej (REGON), • zgłoszenia identyfikacyjnego albo aktualizacyjnego do urzędu skarbowego, • zgłoszenia płatnika składek albo jego zmiany w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych albo zgłoszenia oświadczenia o kontynuowaniu ubezpieczenia społecznego rolników w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników, • przyjęcia oświadczenia o wyborze przez przedsiębiorcę formy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych albo wniosku o zastosowanie opodatkowania w formie karty podatkowej. Należy pamiętać o tym, że przedsiębiorca wpisany do CEIDG, powinien zgłosić każdą zmianę danych objętych wpisem do CEIDG w terminie 7 dni od powstania tej zmiany. Dane i informacje udostępniane przez CEIDG są jawne. Każdy zatem ma prawo dostępu do nich, za pośrednictwem strony internetowej CEIDG. Chcąc odnaleźć dane dotyczące określonego przedsiębiorcy, należy posłużyć się nazwą jego firmy bądź numerem NIP lub REGON. Każdy zainteresowany ma dostęp do niemalże wszystkich danych zgromadzonych w bazie CEIDG dotyczących danego przedsiębiorcy, z wyjątkiem numeru PESEL, daty urodzenia oraz adresu zamieszkania przedsiębiorcy, chyba że jest on taki sam jak miejsce wykonywania działalności gospodarczej. Z punktu widzenia bezpieczeństwa obrotu istotne znaczenie ma funkcjonujące na gruncie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej domniemanie, że dane wpisane do CEIDG są prawdziwe. Jeżeli bowiem do ewidencji wpisano dane niezgodnie z wnioskiem lub bez tego wniosku, osoba wpisana nie może zasłaniać się wobec osoby trzeciej, działającej w dobrej wierze, zarzutem, że dane te nie są prawdziwe, jeżeli, po powzięciu informacji o tym wpisie, zaniedbała niezwłocznego wystąpienia z wnioskiem o sprostowanie, uzupełnienie lub wykreślenie wpisu. 10/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Zarządzanie gospodarstwem rolnym W terminie 7 dni od rozpoczęcia działalności gospodarczej przedsiębiorca musi dokonać w jednostce ZUS zgłoszenia do odpowiednich ubezpieczeń. Jeżeli prowadzenie działalności jest jedynym tytułem do ubezpieczeń przedsiębiorcy, składa on formularz ZUS ZUA. Natomiast jeśli osoba ta posiada inny tytuł do ubezpieczeń społecznych, powinna ona samodzielnie ustalić rodzaj swoich ubezpieczeń do których dokonuje zgłoszenia. W razie wątpliwości, pomocy w tym zakresie udzielają jednostki ZUS. Ponadto w przypadku obowiązku rozliczania składek za inne osoby, należy dokonać ich zgłoszenia do odpowiednich ubezpieczeń w terminie 7 dni od daty powstania tego obowiązku. Pracownicy zatrudnieni przez przedsiębiorcę muszą być zgłoszeni do ubezpieczenia. Gdy przedsiębiorca staje się płatnikiem podatku VAT to najpóźniej w dniu poprzedzającym dzień rozpoczęcia sprzedaży towarów lub świadczenia usług objętych VAT w Urzędzie Skarbowym właściwym w sprawach VAT składamy druk zgłoszeniowy VAT-R. Opłata za rejestrację wynosi 170 zł. Urząd potwierdza zgłoszenie, wydając w tej sprawie decyzję administracyjną (VAT-5). Przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą rozliczają się z tego tytułu, z należnych podatków. Ważne jest, aby rozliczeń takich dokonywać we właściwym urzędzie skarbowym, gdyż nie zawsze jest on taki sam w zakresie podatku PIT, CIT i VAT. Podatek (PIT) jest rozliczany z urzędem skarbowym według miejsca zamieszkania podatnika. Warto przeczytać POWRACAJĄCY TEMAT – ŚLIMAKI Coraz większym zagrożeniem dla wschodzących ozimin i rzepaku są ślimaki. Liczebność ich na terenie Polski systematycznie wzrasta. W Polsce występuje 175 gatunków ślimaków lądowych, w tym około 29 gatunków to ślimaki nagie. To właśnie one są głównymi sprawcami szkód na plantacjach. Są bardzo ruchliwe. Żerują w nocy, w dzień chowają się pod grudami gleby lub wciskają się w jej głąb. Lubią wilgotną i ciepłą pogodę. Są szkodnikami rzepaku, zbóż, warzyw, truskawek, roślin ozdobnych i ziół. Wstępują również w przechowalniach. Do jednych z najbardziej szkodliwych zaliczyć należy: ślinika wielkiego, ślinika luzytańskiego, ślinika rdzawego czy pomrowika plamistego. Ślimaki są szkodnikami bardzo trudnymi do zwalczenia. Praktycznie nie ma metody, która pozwoliłaby na ich całkowite wyniszczenie. Możemy jedynie zmniejszyć ich liczebność. Aby ograniczyć ich wstępowanie, stosujemy m.in. metody agrotechniczne polegające na: intensywnej mechanicznej uprawie gleby, jej wałowaniu, wykaszaniu traw i chwastów w sąsiedztwie plantacji, bronowaniu w okresie suszy (znaczna redukcja jaj i młodych osobników, które giną na powierzchni gleby Pomorskie Wieści Rolnicze • 10/2012 W przypadku podmiotów rozliczających się z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych (CIT) – urzędem skarbowym, w którym należy rozliczać ten podatek jest urząd właściwy ze względu na siedzibę spółki. Podstawowym kryterium ustalania właściwości miejscowej urzędu skarbowego w sprawie podatku od towarów i usług (VAT) jest miejsce wykonywania czynności, które podlegają opodatkowaniu tym podatkiem, a więc miejsce wykonywania działalności gospodarczej. Małgorzata Stanisławczuk pod wpływem słońca). Stosujemy również preparaty chemiczne zwane moluskocydami. Zarejestrowanych jest 8 preparatów do zwalczania ślimaków. Są to: Anty-ślimak Spiess 04 GB, Glanzit 06 GB, Mesurol Alimax 02 RB, Ślimak-stop 47 FG, Ślimakol 06 GB, Ślimax 04 GB i Snacol 05 GB. Maciej Bromirski, Powracający temat – ślimaki, Farmer nr 9/2012, str. 45 HIGIENA NA GRZĄDKACH Chcąc mieć zdrowe warzywa i owoce w przyszłym roku, musimy już teraz o tym pomyśleć. Po zbiorze owoców i warzyw należy wykonać kilka czynności, które zaowocują w przyszłym sezonie wegetacyjnym zdrowymi plonami. Musimy zgrabić i usunąć resztki roślinne, które mogą być potencjalnym źródłem infekcji w przyszły roku. Bowiem na porażonych fragmentach roślin zimują chorobotwórcze grzyby i bakterie. W przypadku stwierdzenia porażenia na części nadziemnej rośliny, należy wyciąć zainfekowane liście lub łodygi. Jeżeli zainfekowane są korzenie - wykopujemy roślinę z całą bryłą korzeniową i usuwamy. W ogrodach stosujmy płodozmian. Marek Grabowski, Higiena na grządkach, Działkowiec nr 10/2012, str. 66 Do czytania zachęca Lucyna Lesińska 31 Na polach i łąkach Ograniczyć konkurencję! Na plantacjach zbóż ozimych, jesienne zwalczanie chwastów jest kolejnym po zaprawianiu ziarna elementem ochrony roślin. Ochrona plantacji jesienią ma na celu eliminację konkurencyjnych chwastów i zapewnienie prawidłowego rozwoju młodych roślin zbóż w początkowym okresie ich wzrostu i rozwoju. I ntensywna uprawa zbóż wymaga skutecznej ochrony przed chwastami, nie tylko w aspekcie eliminowania konkurentów pobierających składniki pokarmowe i wodę, ale także utrudniających odpowiednie nasłonecznienie łanu. Należy również pamiętać, że w związku z powyższym nieodchwaszczane zasiewy zbóż jesienią odznaczają się obniżoną zimotrwałością. Taki stan rzeczy można było zauważyć w okresie przedwiośnia bieżącego roku, podczas lustracji plantacji. Zazwyczaj na żyźniejszych glebach, na których uprawia się pszenice, zachwaszczenie jest zdecydowanie większe niż na glebach słabszych. Pszenica w początkowym okresie rośnie wolno, jest słabo ulistniona i słabo się krzewi. Przez to jej zdolność konkurowania z chwastami, w porównaniu do żyta, jest niewielka. Jednocześnie wysokie wymagania nawozowe pszenic konsumpcyjnych stwarzają korzystne warunki dla rozwoju chwastów azotolubnych. Powodów wzrostu zachwaszczenia pszenicy jest wiele, a w ostatnich latach do najważniejszych można zaliczyć: - wzrost udziału zbóż w strukturze zasiewów, - stosowanie uproszczeń w zespole uprawek pożniwnych i przedsiewnych, - uprawa zbóż w monokulturze, - wysokie nawożenie azotowe, - ograniczenie stosowania herbicydów, - stosowanie herbicydów zawierających w swoim składzie tę samą substancję aktywną, - duża wrażliwość pszenicy na zachwaszczenie, - kombajnowy zbiór zbóż. Wyżej wymienione czynniki sprzyjają systematycznemu wzrostowi zachwaszczenia upraw zbożowych uciążliwymi gatunkami chwastów jedno- i dwuliściennymi. Do najgroźniejszych należy zaliczyć: miotłę zbożową, przytulię czepną, fiołka polnego, rumianowate (rumian polny, rumianek pospolity, maruna bezwonna), przetaczniki (perski i bluszczykowy), jasnotę różową i purpurową, chabra bławatka, mak polny, tobołki polne, tasznika pospolitego oraz samosiewy rzepaku. Są to chwasty zimujące, które w sprzyjających warunkach pogodowych jesienią mogą osiągnąć zaawansowane fazy rozwojowe. Skuteczne zwalczanie tych chwastów wiosną, które przekroczyły fazę największej wrażliwości na substancje aktywne, jest bardzo ograniczone i zazwyczaj kosztowniejsze, co w efekcie skutkuje zmniejszeniem opłacalność produkcji. Bardzo ważny jest poprawny wybór terminu odchwaszczania. Odchwaszczanie pszenicy ozimej powinno mieć miejsce już jesienią, przed wschodami lub 32 po wschodach zbóż, w fazie od 2 - 3 liści do początku krzewienia, w okresie krytycznej wrażliwości siewek na zachwaszczenie. Termin posiewnego opryskiwania w pszenicach ozimych należy preferować wtedy, gdy przewidujemy występowanie dużego zachwaszczenia, w tym szczególnie miotłą zbożową, przytulią czepną i maruną. Warunkiem efektywności herbicydów, stosowanych po siewie, jest dobra wilgotność gleby. Jeśli w czasie siewu pszenic gleba jest przesuszona i prognozy nie przewidują opadów w najbliższym czasie, to zabieg jesiennego zwalczania należy wykonać dopiero po wschodach. Wtedy też możemy ocenić gatunki chwastów i dokonać odpowiedniego doboru herbicydu. Zawsze przy dużym zachwaszczeniu miotłą polecany jest zabieg jesiennego zwalczania, gdyż wiosną miotła może być mocno rozkrzewiona i trudno wówczas uzyskać dobrą skuteczność działania zastosowanego herbicydu. Wiosenne zabiegi herbicydowe powinny być raczej korektą niezwalczonego zachwaszczenia jesienią. Niszczymy w ten sposób „niedobitki” i pozostałe wschodzące chwasty. Zabiegi herbicydowe wiosenne mają uzasadnienie jedynie w przypadku, gdy nie zdążyliśmy wykonać oprysków jesienią bądź też, gdy siew pszenicy był opóźniony. Należy tutaj podkreślić, iż opóźnione siewy pszenicy powodują przesunięcie wschodów miotły zbożowej z jesieni na okres spoczynku wegetacyjnego, podczas którego nasiona kiełkują nawet już w temp. minus 2 - 3o C. Z kolei zabiegi wiosenne powinny być wykonane możliwie jak najwcześniej i w zasadzie nie należy ich opóźniać poza fazę krzewienia. 10/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Na polach i łąkach Należy pamiętać, że w przypadku opóźnionych siewów nie należy przeprowadzać chemicznych zabiegów odchwaszczania, ponieważ stres zimowy może wystąpić równocześnie ze stresem herbicydowym. Pogorszy się wówczas kondycja roślin, co może sprzyjać ich wymarzaniu. Poza tym, w pszenicach sianych późno, chwasty dwuliścienne wschodzą dopiero na przedwiośniu i wiosną i dlatego mogą być zwalczane po wznowieniu wiosennej wegetacji pszenicy. Przy zabiegach odchwaszczania zaleca się również stosowanie herbicydów, które w swoim składzie zawierają więcej niż jedną substancję aktywną bądź też mieszaniny preparatów. Taką decyzję warto podjąć w celu poszerzenia zakresu zwalczanych chwastów, gdy oprócz miotły zbożowej w zasiewach pszenicy ozimej zaobserwuje się znaczną różnorodność wschoNazwa środka Substancja aktywna dzących chwastów. Ważne jest też, aby dostosować dawki i terminy oprysków do okresów szczególnej wrażliwości chwastów na herbicydy. W poniższej tabeli przedstawiono wybrane, zalecane herbicydy do zwalczania miotły zbożowej oraz chwastów dwuliściennych w zbożach ozimych. Godne polecenia jest przemienne stosowanie preparatów zawierających różne grupy substancji aktywnych. Długotrwałe stosowanie tego samego herbicydu powoduje zjawisko kompensacji chwastów, na skutek uodparniania się pewnych gatunków, co objawia się malejącą z roku na rok skutecznością herbicydów w stosowaniu do poszczególnych gatunków chwastów. Najlepszym sposobem zapobiegania temu zjawisku jest właśnie przemienne stosowanie preparatów należących do kilku różnych grup chemicznych, tj. zawierających różne substancje aktywne. Pszenica Pszenżyto Jęczmień Żyto + - + - - + Bezpośrednio po siewie Glean 75 WG chlorosulfuron 20 - 25 g chlorotoluron 2,0 l + - - Racer 250 EC fluorochliridon 1,0 - 2,0 l + - + Golden Pendimet 330 EC Stomp 330 EC pendimetalina 3,5 - 4,0 l + + + Marathon 375 SC pendimetalina + IPU 4,0 l + - + Pelikan Plus 550 SC diflufenikan + IPU 2,0 - 2,5 l + + - + + + - - - Lentipur Flo 500 SC Tolurex 500 SC Bezpośrednio po siewie do końca wegetacji jesiennej Cougar 600 SC, Legato Plus 600 SC Protekt Plus 600 SC diflufenikan + IPU 1,25 - 1,5 l Od szpilkowania do fazy 2 liści Glean 75 WG + Legato Plus 600 SC Glean 75 WG + Protekt Plus 600 SC chlorosulfuron + diflufenikan + IPU 15 g + 0,75 l Od szpilkowania do fazy 3 liści Boxer 800 EC prosulfokarb 3,0 l - - - Expert Met 56 WG metrybuzyna + flufenacet 0,35 kg + + + Od szpilkowania do końca wegetacji jesiennej Expert 600 SC Golden Plumage 600 SL diflufenikan + flufenacet 0,2 - 0,35 l + + + Komplet 560 SC diflufenikan + flufenacet 0,4 - 0,5 l + + + 3,5 - 4,0 l + + + Od fazy 1 do 2 liścia Golden Pendimet 330 EC Stomp 330 EC pendimetalina Marathon 375 SC pendimetalina + IPU 4,0 l + - + Pendigan 330 EC + Protugan 500 SC pendimetalina + IPU 3,0 + 1,0 l + - + - - - Od fazy 1 do 6 liścia Izoproturon 500 SC IPU Pomorskie Wieści Rolnicze • 10/2012 2,0 33 Na polach i łąkach Nazwa środka Substancja aktywna Pszenica Pszenżyto Jęczmień Żyto - - - Od fazy 2 do 3 liścia Agro Diflufenikan 500 SC Di eF eF 500 SC, Diflanil 500 SC Diflu 500 SC, Difto 500 SC Golden Fenikan 500 SC Helm DFF 500 SC Komandos 500 SC Legato 500 SC Mac-Diflufenikan 500 SC Saper 500 SC, diflufenikan 0,2 - 0,3 l Od fazy 3 liścia do końca wegetacji jesiennej Alister 162 OD diflufenikan +mezosulfuron + jodosulfuron 0,85 - 1,0 l + - + Alister Grande 190 OD diflufenikan +mezosulfuron + jodosulfuron 0,8 - 1,0 l + - + Atlantis 04 WG jodosulfuron + mezosulfuron 0,15 - 0,4 kg + - + Glean 75 WG chlorosulfuron 20 - 25 g + - + Herbaflex 585 SC beflubutamid + IPU 2,0 l - - - Huzar 05 WG jodosulfuron 0,15 - 0,2 kg + - + Pelikan Plus 550 SC diflufenikan + IPU 2,0 - 2,5 l + + + Protugan 500 SC IPU 2,0 - 3,0 l + + + Lentipur Flo 500 SC chlorotoluron 2,0 - 3,0 l - + - Snajper 600 SC diflufenikan + chlorotoluron 1,25 - 1,5 l + - - Należy pamiętać, że warunki agrometeorologiczne jesienią są na ogół bardziej sprzyjające wykonaniu terminowego zabiegu herbicydowego (np. łatwiej jest przewidzieć przymrozek, możliwie długi jest okres wykonania zabiegu) oraz umożliwiają wjazd opryskiwaczem w pole. Z kolei wiosną przebieg pogody, może uniemożliwić wykonanie wczesnych, skutecz- nych zabiegów herbicydowych między innymi, z powodu nadmiernego uwilgotnienia gleby, silnych wiatrów lub też wysokich amplitud temperatury w ciągu doby, co nie sprzyja skuteczności wielu herbicydów i może mieć negatywny wpływ na roślinę uprawną. Sebastian Zwierz Znaczenie potasu w płodozmianie J ak wykazują badania, w Polsce ok. 60% gleb ma niską lub bardzo niską zawartość potasu. A jest to, jak wiadomo, bardzo ważny składnik pokarmowy roślin należący do tzw. tria nawozowego. Pszenica, jęczmień jary, kukurydza wymagają średniej, a okopowe i rzepak średniej lub wysokiej zawartości potasu w glebie. W praktyce, uwzględniając koszty nawożenia azotowego, w wielu przypadkach rolnicy ograniczają uprawę do żyta, pszenżyta lub owsa. Dzieje się tak dlatego, że rośliny wrażliwe na niedobory potasu w glebie, w przypadku jego niskiej zawartości, przy nawożeniu azotem w ilościach zalecanych przez hodowców, wykorzystują tylko 50 – 60% swojego potencjału plonotwórczego. Chcąc uzyskać zadowalające plony niektórzy rolnicy znacznie zwiększają nawożenie azotem. Jest to drogie, a jednocześnie szkodliwe dla śrosowiska, ze względu na nadmiernie zanieczyszczanie wód melioracyjnych związkami azotu. 34 Niska efektywność nawożenia azotem jest bardzo często skutkiem niedoboru potasu. Rośliny rosną wówczas wolniej, niezależnie od ilości zastosowanego azotu. Stosując prawidłowe nawożenie potasem, należy pamiętać, aby jego dostateczna ilość była dostępna roślinom w tzw. krytycznej fazie wzrostu. W przypadku zbóż jest to faza tworzenia słomy (strzelanie w źdźbło). Braki potasu w tym okresie powodują karłowacenie, a nawet wypadanie roślin. Nawożenie potasem wymaga należytej strategii, uwzględniającej sposób jego pobierania przez rośliny, rozmieszczenie i przemieszczanie się w glebie (mieszanie mechaniczne). Dawki potasu należy dostosować do poszczególnych roślin w płodozmianie, a nie bezpośrednio pod daną roślinę. W praktyce dawkę potasu pod określoną uprawę należy zastosować z rocznym wyprzedzeniem. Adam Jabłoński 10/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Na polach i łąkach Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy Październik Zboża: Optymalny termin siewu pszenicy ozimej mieści się w okresie od 15 do 30 września, z dopuszczalnym opóźnieniem do 5 października. W przypadku bardzo opóźnionych terminów siewu i szybkiego nadejścia zimy, rośliny mogą nie osiągnąć fazy krzewienia. Po bardzo skróconej, jesiennej wegetacji rośliny wykształcą zaledwie 2 - 3 liście i nie mają możliwości wykształcenia pędów bocznych. Mimo to wielu producentów dokonuje siewów po terminie optymalnym. Jedną z przyczyn jest późno schodzący z pola przedplon np. buraki cukrowe czy kukurydza na ziarno. Często rodzi się problem z ustaleniem właściwej ilości wysiewu. Uwzględniając najnowsze wyniki doświadczeń praktyki rolniczej, przyjmuje się, że z każdym dniem opóźnienia, powinno się zwiększyć normę wysiewu o 5 nasion na 1m2. Jeśli przyjmiemy dla 5 października normę wysiewu około 375 nasion na 1m2, to dla 10 października będzie to 400 nasion na 1m2, a dla 20 października będzie to 450 nasion na 1m2. Oczywiście jest wiele czynników różnicujących ilość wysiewu, jednakże należy pamiętać, iż nie ma ekonomicznego uzasadnienia zwiększania normy powyżej 450 nasion na 1m2, a zbyt gęsty wysiew może prowadzić nawet do spadku plonowania. Dokonujmy lustracji zasiewów zbóż. Zboża ozime siane w optymalnych terminach najlepiej jest chronić jesienią. Zaleca się jesienne zwalczanie chwastów, głównie miotły zbożowej, przytulii czepnej czy fiołka polnego. W tym czasie należy również monitorować występowanie szkodników, głównie mszyc, które są wektorami groźnych chorób wirusowych. Do końca października powinny być wykonane wszystkie orki przedzimowe. Ten termin jest ważny z uwagi na łatwiejsze wykonanie zabiegu. Mniejsza wilgotność gleby pozwala na dobre odkładanie skib i poprawne wykonanie orki. Jest to szczególnie ważne na glebach zwięzłych. Rzepak: W przypadku wystąpienia suchej zgnilizny kapustnych do jej zwalczania, w terminie od fazy 4 liści właściwych rzepaku do fazy rozety, zapobiegawczo lub natychmiast po zauważeniu pierwszych objawów choroby, można użyć jednego z preparatów np.: Alert, Capitan, Caramba, Caryx, Eminent, Horizon, Orius, Riza, Sparta, Topsin. Fungicydy triazolowe należy stosować w temperaturze powietrza powyżej 12o C. Fungicydy te mogą wykazywać również działanie regulatorów wzrostu, dlatego nie powinny być stosowane przed wykształceniem się 4 liści właściwych. Przy dużym zróżnicowaniu fazy rozwojowej rzepaku należy poczekać do wyrównania się plantacji we wzroście (do fazy, co najmniej 4 liści właściwych). Buraki cukrowe: Przed zbiorem buraków usunąć z plantacji pośpiechy, burakochwasty i większe chwasty, aby nie utrudniały zbioru. Najlepszej jakości plony oraz najwyższe plony korzeni uzyskujemy po upływie 170 - 180 dni wegetacji (licząc od pierwszych wschodów do zbioru). Przystępując do zbioru, pamiętajmy, że wcześniej zbiera się buraki z plantacji nawożonych niższymi dawkami azotu oraz porażone przez choroby i szkodniki. Także odmiany cukrowe powinny być zbierane wcześniej niż odmiany plenne. Korzenie powinny być ogławiane przy nasadzie liści, w granicach szyjki korzeniowej. Zarówno zbyt niskie ogławianie (o 1 cm poniżej linii poprawnego ogłowienia), jak i zbyt wysokie obłamywanie dolnej części korzeni powoduje straty przekraczające 10% plonu. Ziemniaki: W październiku kończymy konfekcjonować ziemniaki znajdujące się w pryzmach. W pozostałych gospodarstwach ziemniaki są już złożone w przechowalniach, piwnicach lub kopcach. W tym okresie trzeba się liczyć z powstającymi ubytkami naturalnymi. Na wielkość strat mają wpływ warunki panujące w przechowalni, a także pogoda panującą podczas okresu wegetacji. Opady, jakie wystąpiły w lipcu 2012 roku (w Lubaniu 287 mm na m2), na pewno wpłyną na zmniejszenie trwałości przechowalniczej bulw uprawianych na glebach ciężkich z powodu niezastosowania pełnej ochrony plantacji przed zarazą ziemniaczaną. W celu ograniczenia strat ziemniaków, należy przestrzegać podstawowych zasad: przeznaczyć do przechowywania bulwy dojrzałe, dobrej jakości, bez uszkodzeń i zanieczyszczeń, zebrane w podczas suchej i ciepłej pogody; ziemniaki przechowywać w warunkach niskich temperatur (2 - 6o C) i wysokiej wilgotności powietrza - powyżej 95%, wtedy straty są najmniejsze (im temperatura wyższa straty wzrastają); umiejętnie korzystać z urządzeń wentylacyjnych, które powinny zapewniać: a) osuszenie mokrych ziemniaków dostarczonych z pola, b) odprowadzenie nadmiernego ciepła ziemniaków, c) równomierne schładzanie pryzmy oraz utrzymanie temperatury i wilgotności na optymalnym poziomie, d) przewietrzanie pryzmy, e) osuszenie ziemniaków mających tendencję do gnicia na mokro; zapobiegać kiełkowaniu bulw. Sebastian Zwierz, Grzegorz Manowski Pomorskie Wieści Rolnicze • 10/2012 35 W chlewni i oborze Konkurs „Ferma i Hodowca Bydła Mlecznego i Mięsnego Roku 2012” Kandydaci do medali (cz. II) W poprzednim numerze Pomorskich Wieści Rolniczych prezentowaliśmy trzy gospodarstwa z województwa pomorskiego biorące udział w tegorocznej edycji konkursu na Fermę i Hodowcę Bydła Mlecznego i Mięsnego Roku 2012. W tym wydaniu przedstawiamy kolejne. P rodukcja mleka na Kaszubach jest trudnym wyzwaniem dla hodowców, ze względu na zróżnicowane warunki (gleby często klasy VI i VI z), trudności z pozyskiwaniem pasz (zmienne warunki atmosferyczne, ulewy, susze, niskie temperatury), konieczność modernizacji sektora mleczarskiego. Hodowla bydła jest kierunkiem ściśle powiązanym z powierzchnią paszową i odwrotnie, dlatego u posiadaczy słabych gleb trudno jest sobie wyobrazić rolnictwo bez produkcji zwierzęcej. Bydło przerabia pasze objętościowe na wysokowartościowe białko mleka i mięsa wołowego, ale daje też bardzo wartościowy nawóz, podnoszący urodzajność gleb. Na Kaszubach sporo użytków rolnych położonych jest na wyżynach i pagórkach, trudnych do uprawy płużnej, nadających się wyłącznie na pastwiska. Przed hodowcami stoi więc wyzwanie. Produkować mleko na pewno, ale jak, by sprostać wszystkim wymogom stawianym przez dyrektywy unijne. Stado w gospodarstwie liczy 90 sztuk bydła, w tym 46 krów dojnych. Krowy są utrzymywane w nowej, wybudowanej w 2007 roku, przejazdowej oborze ze stanowiskami wiązanymi. Nowe rozwiązanie technologiczne (obora przejazdowa) pozwoliło na zastosowanie wozu paszowego. Dzięki stosowaniu żywienia TMR, łatwiej jest utrzymać stałe pH żwacza, co eliminuje choroby metaboliczne stada. TMR jest sporządzany na bazie kiszonek i sianokiszonek, śrut zbożowych i koncentratów oraz śruty rzepakowej. Dodatkowo dla krów wysoko wydajnych podaje się paszę treściwą z ręki, według zasług. W lecie krowy korzystają z pastwiska otaczającego oborę. Częściowo, w miarę potrzeb (gdy zielonka nie posiada pożądanej wartości), zwierzęta dokarmiane są TMR. Arleta i Adam Cieszyńscy Gostomie, pow. Kościerzyna Przedstawiamy gospodarstwo Państwa Arlety i Adama Cieszyńskich, z bogatymi tradycjami hodowlanymi przekazywanymi z pokolenia na pokolenie. Państwo Cieszyńscy prowadzą gospodarstwo o pow. 94 ha, w tym tylko 3 ha stanowią trwałe użytki zielone. Na 30 ha gruntów ornych siane są trawy (przemiennie). W strukturze zasiewów znajduje się: 14 ha kukurydzy, 17 ha owsa i 4 ha żyta - całość przeznaczana jest na pasze. 36 Wóz paszowy Mikroklimat w oborze jest wzorcowy - wentylacja grawitacyjna, a oświetlenie zgodne z normami. Głównym celem gospodarzy jest poprawa opłacalności, zwyżka wydajności i zwiększenie długości życia krów. Zainwestowali w nową oborę, bo widzą przyszłość w produkcji mleka. Ich krowy od kilku lat uczestniczą w walce o czempionaty na Pomorskiej Wojewódzkiej Wystawie Zwierząt Hodowlanych Państwo Cieszyńscy z dziećmi w Lubaniu. Zdobyte wyróżnienia świadczą o tym, że w gospodarstwie poziom hodowli poprawia się z roku na rok. Wzrasta wydajność młodych krów, wskaźniki produkcyjne (okres międzywycieleniowy, międzyciążowy, wiek pierwszego wycielenia) są zadowalające. Jak twierdzi pan Adam, połowa sukcesu to baza paszowa, dlatego zainwestowali w sprzęt do sporządzania sianokiszonek, zaś przy zbiorze kukurydzy korzystają z usług. Drugie 50% sukcesu to genetyka, dlatego w gospodarstwie stosuje się inseminację buhajami z wysokim indeksem, głównie poprawiającą nogi i zawieszenie wymienia, jako ze krowy o mocnej budowie mają szansę na długie życie bez chorób nękających stada wysoko wydajne, które są często przyczyną brakowań (choroby racic, mastitis itp.). Państwo Cieszyńscy są członkami Grupy Producenckiej „Pomorze”, bo jak twierdzi Pani Arleta, zespołowo sprzedaje się łatwiej. Korzystali z funduszy unijnych na modernizację gospodarstwa. Regina Stefańska Oddział PFHBiPM w Gdańsku Helena Artyszuk, PODR w Gdańsku 10/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze W chlewni i oborze Rzepak i jego pochodne w żywieniu trzody chlewnej Rzepak w naszym kraju jest podstawowym surowcem dla przemysłu tłuszczowego. W procesie przerobu nasion powstają produkty uboczne, które w żywieniu zwierząt stanowią ważne źródło białka oraz łatwo dostępnej energii w postaci oleju pozostałego po procesie technologicznym. W zależności od zastosowanej techniki pozyskiwania oleju, otrzymujemy śrutę poekstrakcyjną lub - w wyniku tłoczenia - makuch, którego wartość jest uzależniona od tego czy był tłoczony „na zimno”, czy też z zastosowaniem obróbki termicznej. Czasami same ziarno oraz olej rzepakowy również są wykorzystywane na cele paszowe. N ajwięcej energii - 36,2 MJ - zawiera oczywiście olej rzepakowy, a w następnej kolejności ziarno, ok. 18 MJ. Poziom energii w makuchu jest uzależniony od skuteczności zastosowanej techniki tłoczenia i waha się w granicach 12,6 – 13,3 MJ. Najuboższa w tym względzie jest śruta poekstrakcyjna, zawierająca 10,75 MJ energii metabolicznej. Należy zauważyć, że olej zawarty w wymienionych paszach to nie tylko źródło energii, ale również źródło niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, głównie linolowego i linolenowego, potrzebnych do prawidłowego wzrostu i rozwoju zwierząt. Są to kwasy egzogenne, należące do niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT), które muszą być dostarczone w pożywieniu, ponieważ nie są syntetyzowane przez organizm człowieka i zwierzęcia. Biorą udział w tworzeniu swoistych hormonów (prostaglandyn i prostacyklin), pozytywnie wpływających na układ krwionośny. Dla przykładu możemy porównać zawartość NNKT w 1 kg makuchu rzepakowego i śruty poekstrakcyjnej sojowej. Wynosi ona odpowiednio 34 i 10 g. Zawartość białka w paszach rzepakowych jest odwrotnie proporcjonalna do zawartości energii. Najwięcej białka znajduje się w śrucie poekstrakcyjnej. W makuchu jego zawartość waha się od 30 – 33%, w zależności od zawartości tłuszczu, a najmniej białka znajduje się w ziarnie rzepaku. Śruta poekstrakcyjna rzepakowa i makuch są źródłem wysokiej jakości białka, na co wskazuje skład aminokwasowy tych białek. Lizyny jest mniej niż w śrucie sojowej, ale tyle samo lub więcej niż w nasionach strączkowych. O wartości białka rzepakowego decyduje wysoki poziom aminokwasów siarkowych (metioniny i cystyny) oraz treoniny. Spośród porównywanych pasz, tylko śruta sojowa dorównuje poziomem zawartości treoniny, natomiast żadna z nich nie dorównuje paszom rzepakowym zawartością metioniny z cystyną. Białko rzepakowe stanowi zatem dobry składnik bilansujący treoninę dla zbóż paszowych oraz jest idealnym uzupełnieniem dla nasion strączkowych, jeśli chodzi o aminokwasy siarkowe (tabela 1). Wartość białka rzepakowego jest uzależniona od tego, czy została zastosowana obróbka termiczna ziarna. Ogrzewanie ziarna powoduje obniżenie strawności białka ogólnego i lizyny, co należy uwzględniać przy bilansowaniu tego składnika w dawce pokarmowej. Przy tłoczeniu „na zimno”, białko makuchu zachowuje swoją wysoką wartość. Tabela 1. Wartość pokarmowa pasz z rzepaku na tle innych surowców roślinnych Białko ogólne (g) Lizyna (g) Śruta rzepakowa 363 19,6 16,4 16,0 Makuch rzepakowy 320 17,3 14,4 Ziarno rzepaku 192 12,4 9,1 Śruta sojowa 430 26,7 Bobik 268 Groch 209 Pasza Pomorskie Wieści Rolnicze • 10/2012 Metionina Treonina (g) Tryptofan (g) + cystyna (g) Włókno (g) EM (MJ) 4,7 115 10,7 14,0 3,5 115 12,6 -13,5 8,3 2,9 98 18,0 12,5 16,8 5,6 66 12,9 17,7 5,3 9,9 2,4 73 12,8 15,1 5,2 7,9 1,9 59 13,9 37 W chlewni i oborze Duże ograniczenie w stosowaniu ziarna rzepaku, a zwłaszcza jego pochodnych, stanowi wysoki poziom włókna, zdecydowanie przekraczający poziom tego składnika w paszach porównywanych. Dla przykładu, w stosunku do śruty sojowej, zawartość włókna w śrucie rzepakowej i makuchu jest dwukrotnie wyższa. Śruta poekstrakcyjna i makuch rzepakowy są bogatym źródłem makro- i mikroelementów. Poziom makroelementów w ziarnie jest porównywalny ze śrutą sojową. Ilość wapnia i fosforu w paszach pochodnych rzepaku jest dwukrotnie wyższa niż w śrucie sojowej. Zawartość fosforu w śrucie i makuchu rzepakowym jest większa niż w śrucie sojowej i choć w obu przypadkach, w większości, jest to fosfor fitynowy, to w dobie coraz powszechniej stosowanej fitazy nie stanowi to już większego problemu. Ziarno rzepaku Makuch rzepakowy Śruta rzepakowa poekstrakcyjna Składniki Śruta sojowa poekstrakcyjna Zawartość wybranych makro- i mikroelementów w paszach rzepakowych w porównaniu do śruty sojowej makroelementy g/kg Wapń 3,7 7,1 6 3,4 Fosfor 5,7 11,9 12,4 7,3 Sód 0,5 0,5 0,2 0,2 150 34 mikroelementy mg/kg Żelazo 186 154 Cynk 49 73 58 35 Miedź 15,8 6,8 4,8 2,9 O przydatności pasz w żywieniu świń decyduje poziom składników antyżywieniowych, głównie glukozynolanów oraz produktów ich rozpadu, które powodują powiększenie tarczycy i spadek poziomu hormonów tarczycy we krwi. Obecnie uprawiane odmiany rzepaku charakteryzują się znacznie obniżoną ilością glukozynolanów, a ich poziom wynosi średnio 8 – 17 μM/g. Także stosowanie zabiegów termicznych obniża poziom produktów rozpadu glukozynolanów poprzez inaktywację enzymu mirozynazy, która jest odpowiedzialna za przemiany glukozynolanów. Zawartość glukozynolanów decyduje również o smakowitości paszy, co ma wpływ na ograniczenia ich stosowania. W związku z dużą zawartością tłuszczu, są pewne ograniczenia w możliwości przechowywania i przydatności do spożycia rzepaku i jego pochodnych. Ziarno, jeśli nie jest uszkodzone, można przechowywać 8 – 9 miesięcy, po ześrutowaniu powinno być spożywane na bieżąco. Makuch można przechowywać 2 – 3 miesiące. Ograniczenia odnośnie okresu przechowywania dotyczą również pasz, w skład których wchodzą komponenty z rzepaku. 38 Procentowe udziały komponentów rzepakowych w mieszankach pełnoporcjowych dla świń Komponenty rzepakowe (w %): Grupa produkcyjna śruta poekstrakcyjna wytłoki nasiona olej – – – 5 Prosięta do 10 kg Rosnące świnie (kg): 10 – 30 5 5 5 5 30 – 70 10 10 10 6 70 – 110 15 – 20 15 – 20 15 6 30 – 110 15 15 10 6 nisko prośne 5 5 5 5 wysoko prośne i karmiące 5 5 10 8 Knury 5 5 5 5 Lochy: Największe znaczenie w żywieniu świń, spośród omawianych pasz, ma poekstrakcyjna śruta rzepakowa, ze względu na dostępność, jak i najmniejszy udział czynników antyżywieniowych. Udział śruty rzepakowej w mieszance dla tuczników nie powinien przekraczać 20%. Pod względem zawartości składników pokarmowych i ich strawności 1 kg śruty rzepakowej może zastąpić 0,6 kg śruty sojowej - w pierwszej fazie tuczu i 0,7 kg - w końcowym okresie tuczu. Zastosowanie śruty rzepakowej nie powinno zmierzać do wyeliminowania z żywienia soi, lecz do częściowego jej zastąpienia, a poprzez to obniżenie kosztów produkcji, przy czym zawsze należy pamiętać o prawidłowym zbilansowaniu aminokwasów, szczególnie lizyny i metioniny. Koszt białka zawartego w wybranych śrutach poekstrakcyjnych (ceny z 11.09.2012 r., pasza luzem) Cena 1 tony (zł) Zawartość białka ogól. w 1 kg paszy (g) Koszt 1 kg białka (zł) Sojowa 2220 430 5,16 Rzepakowa 1160 363 3,20 Rodzaj śruty Koszt białka zawartego w śrucie rzepakowej wskazuje na możliwość potanienia produkcji tuczników. Należy jednak kontrolować poziom spożycia paszy i przyrosty, czy na skutek zmiany żywienia nie nastąpiło pogorszenie wyników produkcji. Przy zastąpieniu 50% śruty sojowej śrutą rzepakową nie powinno nastąpić pogorszenie efektywności żywienia. Przy nieco większym udziale śruty rzepakowej, aby zapobiec obniżeniu pobrania paszy, można zastosować dodatki smakowe maskujące gorszy smak lub ziołowe, które dodatkowo wpływają korzystnie na funkcjonowanie przewodu pokarmowego. Włodzimierz Sawirski 10/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze W chlewni i oborze Pstro w chlewiku Lokalne rasy i odmiany zwierząt doskonale przystosowują się do miejscowych, nie rzadko bardzo trudnych warunków środowiskowych. Utrzymywane w warunkach produkcji ekstensywnej, przy ubogich zasobach paszowych, często dają produkty o unikalnych walorach jakościowych. Związane z tradycją i kulturą lokalnych społeczności, wpisują się w historię swojego regionu. D o takich ras zaliczyć należy złotnicką pstrą. Rasa ta wywodzi się z prymitywnych ras świń przywiezionych na teren województw północnych w latach 1946 - 1949 przez przesiedleńców z Wilna i Nowogródka. Prace genetyczne nad rasą prowadziła Akademia Rolnicza w Poznaniu. W grudniu 1962 roku, rozporządzeniem nr 38 Ministra Rolnictwa, odmianę świń złotnickich uznano za odrębną rasę i otwarto dla niej księgę hodowlaną. Obecnie programem ochrony zasobów genetycznych tej rasy oraz prowadzeniem ksiąg hodowlanych zajmuje się Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt. Dzięki inicjatywie prof. dr hab. Janusza Buczyńskiego i zespołu pracowników Katedry Hodowli i Produkcji Trzody Chlewnej w Poznaniu rozpoczęto realizację programu restytucji ginących ras świń. Pozwoliło to na znaczne zwiększenie w niedługim czasie populacji tej rasy z 45 loch stada podstawowego do 997 w roku 2011 (stan na 1 czerwca 2011 r.). Program hodowli tej rzadkiej i zagrożonej wyginięciem rasy, pod koniec lat 90-tych wspierała Unia Europejska. Dzięki funduszowi PHARE pilotażowy program pod nazwą „Ochrona chowu i hodowli rodzimych ras zwierząt gospodarskich zagrożonych erozją genetyczną na przykładzie złotnickiej pstrej i wykorzystanie surowca do odtworzenia i upowszechnienia polskiego dziedzictwa w zakresie regionalnych produktów markowych” wyasygnował ze swej kasy 5 tys. euro. Jego realizacją zainteresowały się samorządy Słupska i Bytowa. Obiecały pomoc w tym, by świnie złotnickie pstre pojawiły się w niewielkich gospodarstwach obu powiatów. Pierwsze maciory sprowadzono do Komorczyna i Możdżanowa. Pierwsze prosięta od tych macior wzbudziły niemałe zainteresowanie wśród innych rolników i… dziennikarzy oraz ekspertów z kraju. Dla jednych i drugich to był rodzaj eksperymentu i nadzieja - dla pierwszych – na odmianę losu, dla drugich – na ocalenie zanikającej rasy. Świnie rasy złotnicka pstra Pomorskie Wieści Rolnicze • 10/2012 W 2000 roku zawiązało się Stowarzyszenie Hodowców i Producentów Świni Złotnickiej Pstrej „Łaciata”. Ubojem i przetwórstwem zajmował się Zakład Wędliniarski ,,Gońda” ze Sławna, sprzedażą wyrobów PHU ,,Prima” ze Słupska. W krótkim czasie towar ten znalazł uznanie wśród rzeszy klientów. W dni, kiedy w sprzedaży były wyroby z ,,łaciatej”, ustawiała się długa kolejka. Niestety produkty w sprzedaży były tylko 2 - 3 razy w tygodniu – to za mało, aby zaistnieć na rynku produktów markowych i stać się wizytówką naszego regionu (jak było w planach). Jeszcze w 2002 roku stowarzyszenie zrzeszało około 30 członków, później było już tylko gorzej. Błędy i problemy narastały, po stowarzyszeniu pozostał tylko wpis w KRS i kilku hodowców „wiernych” i zafascynowanych pstrą. Do tego elitarnego grona hodowców świń złotnicka pstra należą Państwo Krystyna i Zbigniew Kędziorowie z miejscowości Kończewo, w gminie Kobylnica. Gospodarstwo przejęli od rodziców w 1989 roku. Pierwotnie zajmowali się dwoma kierunkami produkcji zwierzęcej: produkcją mleka i produkcją trzody chlewnej. Pomimo wysokich wydajności (ok. 8000 litrów od krowy) i dużego udziału TUZ w strukturze gospodarstwa, w 2008 roku zrezygnowali z produkcji mleka - pozostały tylko świnie. Rasą złotnicką pstrą zainteresowali się ponad 10 lat temu, kiedy zaczęło działać stowarzyszenie (Pani Krystyna pełniła w nim funkcję wiceprezesa ds. rozwoju i hodowli). Stowarzyszenie zaprzestało działalności, ale świnie zostały. Pan Zbigniew twierdzi, że to bardzo ,,wdzięczna’’ rasa. Maciory są troskliwymi matkami i łatwo się proszą. Świnie praktycznie nie chorują, są mało wymagające w stosunku do pasz. Żywienie oparte jest na paszach gospodarskich. Trochę gorzej przyrastają, ale kryjąc je rasą duroc, można osiągnąć niezłe przyrosty, a i „mięso nie jest takie tłuste”. Państwo Kędziorowie mają duże osiągnięcia na polu hodowli 39 W chlewni i oborze tej rasy. Na XXIV Krajowej Wystawie Zwierząt w Poznaniu, z rąk ówczesnego Ministra Rolnictwa Pana Marka Sawickiego, otrzymali specjalną nagrodę za promowanie rasy złotnicka pstra. W 2012, w Rudawce Rymanowskiej, na Krajowej Wystawie Ras Rodzimych, organizowanej przez Instytut Zootechniki, ich loszka uzyskała tytuł czempiona. Struktura gospodarstwa Państwa Kędziorów to 86,67 ha użytków rolnych, w tym TUZ 18,08 ha i 68,59 ha gruntów ornych. Struktura zasiewów w 2012 była następująca: rzepak ozimy 22 ha (plon 4 t/ha), łubin wąskolistny 5,70 ha (plon 1,5 t/ha), mieszanki zbożowo-strączkowe 9,72 ha (plon 5 t/ha), pszenżyto 10 ha (plon 5 t/ha), pszenica jara 1,57 ha ( plon 8 t/ha), jęczmień jary 19,49 ha (plon 5 t/ha). W gospodarstwie przeważają gleby klas IV a i IV b. Obecnie w gospodarstwie stado podstawowe liczy 24 szt. macior, które objęte są programem rolnośrodowiskowym, pakiet 7. Barbara Urbaniak 40 Hodowla królików mięsnych C hów królików jest ważnym i przyszłościowym, z gospodarczego punktu widzenia, kierunkiem produkcji zwierzęcej. Mięso królicze, dzięki niezaprzeczalnym walorom dietetycznym i smakowym, zyskało ostatnio dużą popularność. Jest delikatne, łatwo strawne, bardzo wskazane dla dzieci i ludzi starszych oraz mających problemy z cholesterolem. Zaliczane jest bowiem do grupy mięs białych, drobnoziarnistych o małym udziale tłuszczu, charakteryzuje się niską zawartością cholesterolu od 35 – 50 mg w 100 g mięsa. Ponadto zawiera wysoki % kwasu linolenowego (C 18:3), podobny jak w mięsie i wątrobie ryb żyjących w tzw. wodach zimnych (porównanie wartości odżywczych mięsa różnych gatunków zwierząt zawiera tabela 1). Króliki charakteryzują się wysokimi wskaźnikami cech użytkowych, decydujących właśnie o ich przydatności gospodarczej. Należy tutaj wymienić: • dużą płodność i plenność - w warunkach chowu ekologicznego, od 1 samicy uzyskuje się ponad 20 25 królików odchowanych w ciągu roku, w chowie intensywnym nawet powyżej 40, • wczesne dojrzewanie i wysokie tempo wzrostu młodych królików - typowo mięsnych ras można używać do rozpłodu już w wieku 125 - 150 dni, przyrosty młodych królików kształtują się na poziomie około 30 g/dzień; w chowie ekologicznym 20 - 25 g/dzień, • żywienie królików systemem ekologicznym i tradycyjnym, pozwala na wykorzystanie paszy o małej przydatności dla innych zwierząt gospodarskich, a więc pasz o dużej zawartości włókna, • wysoką wydajność rzeźną przekraczającą 55%, przy hybrydach firmy podają powyżej 60%, oraz bardzo korzystny stosunek mięsa do kości - w tuszkach króliczych stosunek ten wynosi jak 82:18, co oznacza, że z 1 kg tuszki uzyskuje się około 820 g czystego mięsa, • dodatkowym atutem są skóry mogące być wykorzystywane jako materiał futrzarski. W Polsce wyróżnić możemy chów ekologiczny, prowadzony w gospodarstwach ekologicznych, oraz chów tradycyjny. Chów ekologiczny oparty jest na przepisach zawartych w rozporządzeniu Rady (EWG) nr 2092/91 (z póź. zm.) w sprawie produkcji Tabela 1. Zawartość składników pokarmowych w mięsie różnych gatunków zwierząt (%)(wg różnych autorów) Tłuszcz Składniki pokarmowe Wartość energetyczna 100 g mięsa (KJ) Rodzaj mięsa Woda Białko Wołowina 68,50 15,01 4,47 0,85 548,7 Baranina 55,10 12,11 11,48 0,90 655,1 Wieprzowina półtłusta 51,10 15,34 13,89 0,75 784,9 Cielęcina 77,80 20,00 1,00 1,20 382,9 Mięso kurze 76,20 19,72 1,42 1,37 415,9 Mięso królicze 69,32 20,43 6,20 1,39 638,8 10/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze W chlewni i oborze Królik rasy nowozelandzki biały Królik rasy kalifornijski ekologicznej produktów rolnych oraz znakowania produktów rolnych i środków spożywczych, w celu włączenia produkcji zwierzęcej. Bardziej rozpowszechniony, prowadzony najczęściej jako dodatkowe źródło dochodu, jest chów tradycyjny, w warunkach ekstensywnych, z użyciem przede wszystkim pasz objętościowych, z niewielkim dodatkiem zbóż, z przeznaczeniem na spożycie własne lub sprzedaż na rynku regionalnym. Tu także należy zaliczyć chów królików ras małych, amatorskich przeznaczonych, do utrzymywania w mieszkaniach dla hobbystów i dzieci. Ich żywienie oparte jest jednak przede wszystkim na suchym pokarmie produkowanym na potrzeby sklepów zoologicznych. Z tych typów chowu często wykorzystuje się również skóry. Mamy również profesjonalne fermy królicze utrzymujące króliki w systemie intensywnym. Tu zwierzęta utrzymywane są w klatkach (baterie klatek) i żywione pełnoporcjowymi paszami przemysłowymi. Króliki z tych ferm przeznaczone są dla dużych odbiorców krajowych lub eksportowane są za granicę. Stąd wynikają duże różnice w technologii produkcji i utrzymania królików. Do chowu ekologicznego i tradycyjnego nadają się wszystkie rasy królików oprócz hybrydów. Do chowu intensywnego bierze się pod uwagę tylko rasy mięsne z wysokim tempem wzrostu i znakomitymi wynikami rozrodu oraz produkowane do tego celu hybrydy. Do najczęściej wybieranych należą: nowozelandzki biały, termondzki, kalifornijski i nowozelandzki czerwony. Można także oprzeć hodowlę na wiedeńskim niebieskim, duńskim białym lub hybrydach francuskich Hyla plus oraz innych firm francuskich i włoskich. Wszystkie wymienione rasy Tabela 2. Osiągane masy ciała królików poszczególnych ras (KCHZ Warszawa – Hyla plus, Darek Paradowski ) Wiek w miesiącach Masa dorosłego w kg Masa ciała królików w poszczególnych miesiącach w kg Rasa królików 3 4 5 6 7 8 dorosły Nowozelandzki biały 2,1 2,8 3,4 3,9 4,1 4,2 4,0 - 5,3 Termondzki biały 2,5 3,2 3,8 4,0 4,2 4,5 4,5 - 5,6 Kalifornijski 2,1 2,7 3,4 3,7 4,0 4,2 4,0 - 5,2 Nowozelandzki czerwony 1,7 2,3 2,8 3,2 3,7 4,0 4,0 - 5,1 Duński biały 2,0 2,6 3,1 3,7 4,0 4,3 4,0 - 5,3 Hyla – plus 2,9 3,2 Pomorskie Wieści Rolnicze • 10/2012 Króliki rasy nowozelandzki biały i klaifornijski - czempion i wiceczempion ubiegłorocznej wystawy królików podczas Kaszubskiej Jesieni Rolniczej w Lubaniu należą do ras mięsno-futerkowych średnich, wcześnie dojrzewających. Osiągają dobre wyniki rozrodcze i mają szybkie tempo wzrostu. Hybrydy wyróżniają się wybitną plennością, wyższą wydajnością rzeźną i jeszcze szybszym tempem wzrostu, ale niestety całe ich potomstwo musi być przeznaczone na rzeź, gdyż nie zachowuje cech produkcyjnych rodziców. Wiąże się to więc z koniecznością zakupu całego stada podstawowego i jego regularnej wymiany, w praktyce przy uzyskiwaniu 6 - 8 miotów, co roku wymienia się całe stado, a przynajmniej samice (porównanie osiąganych mas ciała wymienionych ras podaję za Krajowym Centrum Hodowli Zwierząt w tabeli 2). Z tabeli jasno wynika, że podobne wyniki produkcyjne, jak przy hodowli hybrydów, można osiągnąć co najmniej w rasach termondzki i nowozelandzki biały. Chów intensywny rozwijać się będzie wraz z większym zainteresowaniem konsumenta miejskiego i sieci handlu wielkopowierzchniowego, czyli sieci super- i hipermarketów. Chów tradycyjny drobnotowarowy nabierze większego znaczenia wraz z rozwojem przetwórstwa na poziomie gospodarstw oraz sprzedaży bezpośredniej, dla której to stwarzane są powoli mniej rygorystyczne warunki prawne. Maria Gwizdała 41 W chlewni i oborze Owczarstwo w zaniku? C oraz mniej owiec pasie się na naszych pastwiskach, a zjedzenie dobrego kawałka jagnięciny graniczy z cudem. Dlaczego tak się dzieje? Odpowiedzi jest wiele. Hodowcy twierdzą: „Bo się nie opłaca...” I to jest szczera prawda. Przed laty, kiedy aktualne było powiedzenie „kto ma owce, ten ma co chce...” wełna była w cenie i pokrywała koszty utrzymania owiec, a jagnięta były zyskiem. Dziś zapłata za wełnę z ledwością pokrywa koszty strzyży, a jedynym dochodem są jagnięta, które zasilają rynek europejski, a nie polski. Jeden z moich rozmówców - Pan Józef Blok - stwierdził: - W roku 1980 za sprzedaną wełnę kupiłem nową Nysę. Dziś zaledwie rower, i to byle jaki... W tej chwili wszystkie jagnięta są eksportowane, ale eksport mocno uzależniony jest od kursu euro, który z kolei determinuje opłacalność, i stąd mamy do czynienia z sezonowością produkcji, której szczyt przypada na okres przed świętami wielkanocnymi i Bożym Narodzeniem. Dzisiaj aktualne staje się powiedzenie „Kto ma owce, ten ma gnój....” (mam na myśli obornik). I to powiedzenie jest prawdziwe, ponieważ gro owiec utrzymywanych jest w gospodarstwach, dysponujących wyłącznie glebami klasy VI i VI z, gdzie żadna roślina nie chce rosnąć bez dobrego obornika. Są w naszym województwie góry i pagórki, które nadają się wyłącznie na pastwiska. W takich rejonach utrzymała się owca i moda na bydło mięsne. Największe skupisko owiec jest w powiatach: bytowskim, wejherowskim, lęborskim, kartuskim, kościerskim oraz słupskim. Tam są najlepsze uwarunkowania do hodowli owiec (duże połacie pastwisk, góry i pagórki, ubogie gleby itp.). Nieliczna grupa hodowców, która została, podtrzymuje tradycje tej hodowli z pokolenia na pokolenie, borykając się z wieloma trudnościami. To była owczarnia... - Hodowla owiec w Pana rodzinie to tradycja. Tak. Hodowla owiec w naszej rodzinie sięga lat przedwojennych. Zajmował się nią dziadek, ojciec, teraz ja. Moim dzieciom owca też nie jest obca. - Co Pan może powiedzieć o swoim stadzie? Stado liczy 130 matek. Jest objęte Programem Ochrony Zasobów Genetycznych. Pierwsze zapiski dotyczące oceny użytkowości datują się od 1955 roku. Kontrolą były objęte wówczas 29 matki. Prace hodowlane prowadził nieżyjący Jerzy Grabkowski, który wiele lat swojego życia poświęcił rozwojowi owczarstwa na Pomorzu. - O wysokim poziomie genetyki w stadzie Pana Józefa świadczą parametry oceny użytkowości: plenność 156,98, płodność 96,83, odchowanych jagniąt 98,52 % a użytkowość rozpłodowa 149,44 - dodaje Pani Jolanta Wachowska - Dyrektor Biura Regionalnego Związku Hodowli Owiec i Kóz w Malborku. Odwiedziłam gospodarstwo Pana Józefa Bloka we wsi Gostomie, pow. Kościerzyna. Jeszcze 1,5 miesiąca temu stała tu piękna owczarnia (zmodernizowana stodoła), powód do dumy hodowcy i idealne warunki dla owiec. Dnia 16 czerwca, podczas burzy, przeszła trąba powietrzna i po owczarni pozostała kupka połamanego drewna. Na szczęście uduszone zostały tylko 4 owce, reszta skryła się pod paśniki. Dziś hodowca zaczyna wszystko od początku. - Czy nadal będzie Pan hodował owce? A jakie mam wyjście? Co mogę robić na glebach klasy VI z? Poza tym muszę kultywować tradycje rodzinne. Tradycje rodzinne to oczywiście jedno, a mała pracochłonność to dodatkowa zaleta. W lecie owce chodzą na pastwisku, odpada więc proces karmienia. - W lecie pastwisko, a zimą? Siano z upraw polowych, owies - ziarno w całości i słoma na zakładkę. 42 Józef Blok robi przegląd swojego stada na pastwisku - Pani Jolu, to Pani czuwa nad owcami na Pomorzu i pomaga hodowcom rozwikłać różnego rodzaju problemy. Jak duże jest obecnie pogłowie owiec? Niestety niewielkie. W całym kraju jest tylko 212740 owiec, w tym maciorek 143823 sztuki. W wo- 10/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze W chlewni i oborze jewództwie pomorskim są 12 644 sztuki, to zaledwie 5,94% w skali kraju. Zajmujemy się hodowlą owiec w województwie pomorskim i zachodniopomorskim. Regionalny Związek Hodowców Owiec i Kóz w Malborku oceną wartości użytkowej obejmuje obecnie 126 stad owiec i jedno stado kóz rasy burskiej. Pogłowie maciorek wpisanych do ksiąg kształtuje się następująco: rasa pomorska – 7141 sztuk, kamieniecka - 30 sztuk, wrzosówka - 51 sztuk, świniarka – 378 sztuk, leine - 70 sztuk, olkuska – 49 sztuk, czarnogłówka – 330 sztuk, suffolk 170 sztuk. - Czyli rasa pomorska górą? Tak, 109 stad owcy pomorskiej znajduje się w programie ochrony zasobów genetycznych, a pozostałe rasy w mniejszej liczebności: owca olkuska - 2 stada, wrzosówka – 4 stada, świniarka - 1 stado, kamieniecka - 1 stado. 320 złotych do każdej matki jest pomocne w podniesieniu rachunku ekonomicznego. - Pani Jolu, owczarze mówią, że jest Pani ich aniołem stróżem. Rozumiem, że jesteście jedną wielką rodziną. Tak, wspieramy się wzajemnie w każdej sytuacji. Oprócz oceny użytkowości, prowadzimy skup jagniąt mlecznych i młodych owiec rzeźnych oraz materiału poselekcyjnego na eksport. W tym roku wyeksportowaliśmy 3430 sztuk. Skupujemy też wełnę - skupiliśmy 12508 kg. Prowadziliśmy długą rozmowę dotyczącą szans i zagrożeń dla owczarstwa. Zagrożenie to niska opłacalność, a szansa to rynek ciągle nienasycony jagnięciną o wysokich walorach kulinarnych. Marzy nam się dostęp do mięsa pochodzącego z jagniąt, które jest lekkostrawne, pożywne, bez cholesterolu, o wysokich walorach dietetycznych. Istnieje więc paląca potrzeba zorganizowania rynku krajowego na jagnięta rzeźne i baraninę. Tymczasem obecnie obowiązujące przepisy weterynaryjne uboju gospodarczego są głównym ogranicznikiem dostępu do jagnięciny. Wypada tylko czekać na decyzje Ministerstwa Rolnictwa, które pozwoliłyby zbudować mocny rynek mięsa owczego w Polsce. Dlatego takie zwiastuny zmian, jak wpisanie następnych ras owiec do Programu Ochrony Zasobów Genetycznych, dają nadzieje na to, że hodowla owiec będzie bardziej opłacalna. Rolnicy korzystają z różnego rodzaju programów pomocowych. Obecny przy rozmowie Pan Józef Blok również korzystał z programu na modernizację gospodarstw. Dzięki niemu zakupił ciągnik, rozrzutnik obornika, prasę do siana i sianokiszonek, owijarkę. Razem z synem tworzą gospodarstwo rodzinne. Plany na przyszłość to budowa nowej owczarni przejazdowej. Jest to sprawa pilna, jednak najdłużej załatwia się projekty. Czy owca zginie w Polsce? To będzie zależało zarówno od konsumentów, jak i hodowców. Żeby tak się nie stało potrzebna jest organizacja uboju na potrzeby rynku krajowego, promocja zdrowej jagnięciny oraz dobra wola decydentów, mających wpływ na wsparcie rozwoju owczarstwa. Dziś statystyczny Polak zjada 50 g jagnięciny rocznie, podczas gdy Grek zjada 10 kg, a średnia dla Unii Europejskiej wynosi 3,8 - 4,2 kg. Helena Artyszuk Warto przeczytać FACELIA W POPLONIE Facelia jest bardzo dobrą rośliną poplonową. Dzięki dobrze rozwiniętemu systemowi korzeniowemu, dociera do głębszych warstw gleby i pobiera z nich wymyte składniki pokarmowe. Ma niewielkie wymagania glebowe. Dobrze znosi suszę, jak również jesienne przymrozki. Nie jest atakowana przez choroby i szkodniki. Ma krótki okres wegetacji. Szybko możemy więc uzyskać zieloną masę. Dzięki szybkiemu wzrostowi, zagłusza wschodzące chwasty i chroni glebę przed utratą wilgoci. Przyorana pozostawia po sobie dużą ilość materii organicznej, co poprawia żyzność gleby. Uprawa facelii ogranicza również ilość mątwika. Zielonka z facelii nadaje się dla przeżuwaczy. Jednak jej jakość jest obniżona ze względu na szorstkie włoski i gorzki smak po zwiędnięciu. Dlatego facelię należy skarmiać do momentu rozpoczęcia kwitnienia. Facelia błękitna jest również wspaniałą rośliną miododajną. Danuta Leszczyńska, Facelia w poplonie, Farmer nr 9/2012, str. 76 Do czytania zachęca Lucyna Lesińska Reklama PPH „DOWO” WOJCIECH DOBRZYCKI 73-110 Stargard • nawóz wapniowo-magnezowy węglanowy – dolomit CaO – 30% MgO – 17% • nawóz wapniowy węglanowy CaO – 50% = 90% CaCO3 • nawóz wapniowy tlenkowy CaO – 50% i 60% Jolanta Wachowska, Dyrektor Biura Regionalnego Związku Hodowców Owiec i Kóz, służy dobrą radą swoim hodowcom Pomorskie Wieści Rolnicze • 10/2012 tel./fax (91) 578 67 33, tel. kom. 601863937 www.dowo.pl 43 W chlewni i oborze Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy Październik Bydło: Czas przystosowania się flory bakteryjnej żwacza do nowych pasz to minimum 2 - 3 tygodnie. Musimy o tym pamiętać, bo niedługo krowy zejdą z pastwisk i nastąpi zmiana paszy. Przyzwyczajajmy zwierzęta stopniowo do spożywania kiszonek. Bez okresu przejściowego pasza nie będzie odpowiednio wykorzystywana. Nie można mówić o prawidłowym żywieniu bez znajomości wartości pokarmowej pasz, którymi chcemy karmić krowy. Analizy pasz można wykonać w laboratorium w PODR, Oddział w Starym Polu. Pasza objętościowa dobrej jakości pokrywa nie tylko potrzeby bytowe i produkcyjne zwierząt, ale również stabilizuje mikroflorę ich żołądka i pomaga w profilaktyce zaburzeń metabolicznych. Jeśli mamy do wykonania jakieś remonty czy prace porządkowe w oborach, to powinniśmy do nich bezzwłocznie przystąpić. Gdy krowy wrócą na stałe do obory, będzie to utrudnione, a i na zwierzęta ruch w oborze nie wpływa korzystnie. Trzoda chlewna: W efekcie prowadzonej pracy selekcyjnej w kierunku zwiększenia plenności loch, ale także w efekcie błędów żywieniowych w okresie ciąży zdarzają się mioty prosiąt o wadze 800 g i mniejszej. Jak należy z nimi postępować? Kojce porodowe powinny być zdezynfekowane. Sam fakt dokonania tego zabiegu nie oznacza jego skuteczności. Po dezynfekcji należy pobrać wymazy z miejsc trudno dostępnych i dać je do oceny w laboratorium, celem stwierdzenia skuteczności zabiegu i ewentualnie zmienić preparat lub technikę wykonania dezynfekcji. Należy ściśle przestrzegać zalecenia, aby locha znalazła się w kojcu porodowym na tydzień przed spodziewanym terminem porodu. Lepiej, żeby znalazła się tam dzień wcześniej, niż jeden dzień za późno. Niezbędnym wyposażeniem kojca staje się w tym przypadku budka dla prosiąt z umieszczonym wewnątrz promiennikiem ciepła. Zapewnia im to nie tylko odpowiednią temperaturę, ale i ochronę przed ruchem powietrza, czynnikiem szybkiego ochładzania ciała prosiąt pozbawionych ochronnej, podskórnej tkanki tłuszczowej. Porody zawsze powinny odbywać się pod nadzorem człowieka. Drobne prosięta często są zbyt słabe, aby dotrzeć do sutka. Osoba nadzorująca poród powinna wytrzeć do sucha prosię (wilgotne ciało to kolejny element wychładzający), usunąć śluz z nozdrzy, przyciąć pępowinę i dosadzić do sutka, w celu pobrania siary. Musimy zadbać, aby w pierwszej kolejności dostały ją te najsłabsze, pamiętając jednak, że w ciągu godziny wszystkie prosięta z miotu powinny otrzymać swoją porcję siary. Skupiając swoją uwagę na prosiętach, nie zapominajmy, że aby szybko przyrastały, muszą dostać odpowiednią ilość odpowiedniej jakości mleka. Właściwe karmienie wysokiej jakości paszą, stały dostęp do wody i sprzyjające warunki termiczne zapewnią pobranie odpowiedniej ilości karmy do produkcji odpowiedniej ilości i jakości mleka. Zbigniew Marciniak, Włodzimierz Sawirski Pomorskie Stowarzyszenie Hodowców Bydła Ras Mięsnych Lubań, 83-422 Nowy Barkoczyn tel. (58) 688 20 11, 688 21 50, fax (58) 688 22 52 Sprzedam: • Buhaja rasy limousine, 3 jałówki odsadki - Józef Janke, tel. kom. 500815391. • Byczki i jałówki hodowlane rasy limousine - Marian Cieśliński, tel. kom. 500087588. Kupię: • Bydło hodowlane - Przemysław Włoszczyński. 44 10/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze W chlewni i oborze Trafnym doborem par rodzicielskich do kojarzeń tworzysz rentowność produkcji trzody chlewnej w swoim gospodarstwie OKRĘGOWY ZWIĄZEK HODOWCÓW ZARODOWEJ TRZODY CHLEWNEJ 80-874 Gdańsk, ul. Na Stoku 48 tel./fax (58) 530-04-27, 530-04-44, e-mail: [email protected] Genetyka przynosi szybkie zwiększenie mięsności produkowanego żywca wieprzowego. Wysoka jakość materiału matecznego – loszki „POLSUS”, Filia Gdańsk i knurków „POLSUS”, Filia Gdańsk wnosi lepsze korzyści produkcji w Twojej hodowli i gwarantuje wyższe dochody w momencie klasyfikacji w ubojniach. Wykaz hodowców trzody chlewnej, objętych oceną wartości użytkowej i hodowlanej przez Polski Związek Hodowców i Producentów Trzody Chlewnej „POLSUS”, Filia w Gdańsku uprawnionych do sprzedaży materiału hodowlanego Stan na dzień 24.09.2012 r. Produkuje Lp. Hodowca Miejscowość Poczta Gmina Nr tel. knurki loszki i loszki krzyżówkowe Rasa 1. Błażek Zenon Kamionka 86-171 Rychława Skórcz 58 582-91-37 605852155 - * 10 2. Browarczyk Tadeusz Smołdzino 83-304 Przodkowo Przodkowo 58 681-96-36 * * 20 3. Burek Stanisław Lubieszyn 83-420 Liniewo Liniewo 58 687-80-63 - * 10 4. Cybulski Zbigniew Ostrowite 89-662 Ostrowite Chojnice 52 398-74-12 - * 20 5. Ebertowski Ryszard Markubowo 83-400 Kościerzyna Kościerzyna 58 686-57-27 * * 10 6. Godlewski Zdzisław Czarlin 83-110 Tczew Tczew 58 536-69-13 607600890 * * 20, 80 7. Gołecki Feliks Mościska 83-240 Lubichowo Lubichowo 58 588-56-03 604888543 * * 20 8. Graban Wiesław Zelgoszcz 83-208 Zelgoszcz Lubichowo 58 588-51-15 669354612 - * 20 9. Gumiński Ryszard Miradowo 83-210 Zblewo Zblewo 58 588-44-34 606937965 - * 20 Rabacino 77-100 Bytów Studzienice 59 821-47-89 * * 10, 70 - * 20 10. Hanasko Zenon 11. Pliszka Józef Zelgoszcz 83-208 Zelgoszcz Lubichowo 58 582-43-06 505956000 12. Hnatiuk Zenon Rabacino 77-100 Bytów Studzienice 59 821-47-93 504066467 * * 10 13. Jurczyński Henryk Wielgłowy 83-120 Subkowy Subkowy 58 536-69-51 601937950 - * 20 14. Koss Beata, Mirosław Gnieżdżewo 84-121 Swarzewo Puck 58 673-37-62 693302914 * * 10, 70 Krawczykiewicz Michał Sternowo 89-641 Nowa Cerkiew Chojnice 52 398-73-84 - * 20 Rabacino 77-100 Bytów Studzienice 59 821-47-82 * * 20 Skórcz 514471825 - * 10 Lubichowo 58 560-95-26 606618096 * * 20, 70 15. 16. Łoza Jarosław 17. Mazurowski Łukasz 18. Mazurowski Marek Wielki Bukowiec 83-208 Zelgoszcz Zelgoszcz Pomorskie Wieści Rolnicze • 10/2012 83-208 Zelgoszcz 45 W chlewni i oborze Produkuje Lp. Hodowca Miejscowość 19. Miąskowski Stanisław 20. Mokwa Maria Załęże Subkowy Nowakowski Mieczysław Pałubin 22. Regliński Andrzej Smołdzino 21. 23. Roskwitalski Andrzej Wysoka Poczta Gmina Nr tel. knurki loszki i loszki krzyżówkowe Rasa 83-304 Przodkowo Przodkowo 58 681-96-54 * * 10 83-120 Subkowy Subkowy 58 536-83-43 605346075 - * 20 83-430 Stara Kiszewa Stara Kiszewa 58 687-64-32 - * 10 83-304 Przodkowo Przodkowo 58 681-96-61 * * 10 83-212 Bobowo Bobowo 58 562-17-45 606703940 - * 10 24. Skrzypkowski Szczepan Smołdzino 83-304 Przodkowo Przodkowo 58 681-96-30 603452481 * * 20, 80 25. Stefański Marian Skorzewo 83-400 Kościerzyna Kościerzyna 58 687-12-11 665567114 * * 20 Kartuzy 58 681-05-91 607658208 * * 10, 20, 70 58 535-16-79 695940747 * * 10 Miastko 502247997 * * 10 Chojnice 52 397-09-54 - * 20 26. Stolc Józef Kiełpino 83-307 Kiełpino 27. Syldatk Elżbieta Gronowo 83-122 W. Walichnowy Gniew 28. Szepel Edward 29. Szulc Bogdan Węgorzyno Miastko 77-200 Miastko ul. Długa 12/40 Pawłowo 89-600 Chojnice 30. Szynszecki Mirosław Lotyń 89-641 Nowa Cerkiew Chojnice 52 398-72-58 - * 20 31. Śnieg Andrzej Pastwa 82-500 Kwidzyn Kwidzyn 55 275-74-70 602670505 * * 20, 70 89-650 Czersk Czersk 52 398-44-74 603199648 * * 10 32. Talewski Grzegorz Czersk ul. Łubianka 9 33. Terefenko Zbigniew Michałowo 76-223 Stawęcino Główczyce 59 811-66-78 880588100 - * 20 34. Węsierski Jan Smołdzino 83-304 Przodkowo Przodkowo 58 681-96-74 * * 20 Wolny Dwór 83-250 Skarszewy Skarszewy 605665567 58 588-22-11 * * 10 35. Megier Jarosław * zakres produkcji oraz aktualna w miesiącu możliwość ilościowego zakupu materiału hodowlanego (knurki, loszki) SYMBOLE RAS: 10 - WBP, 20 - BPZ, 50 - ZŁOTNICKA PSTRA, 60 - HAMPSHIRE, 70 - DUROC, 80 – PIETRAIN Wykaz hodowców, którzy zrezygnowali z prowadzenia oceny użytkowości rozpłodowej loch i nieposiadających certyfikatu oraz uprawnień do sprzedaży materiału hodowlanego trzody chlewnej (knurki i loszki): 1. Dahm Józef – Kranek, gmina Skórcz, 2. Cirocki Stanisław – Smołdzino, gmina Przodkowo, 3. Wrona Kazimierz – Łęgowo, gmina Pruszcz Gdański, 4. Wolski Bronisław – Bawernica, gmina Parchowo, 5. Toruńczak Ryszard – Załamkowo, gmina Kamienica Królewska, 6. Borkowski Zbigniew – Kościeleczki, gmina Malbork, 7. Nalikowski Piotr – Dubiel, gmina Kwidzyn, 8. Odya Czesław – Łąg Kolonia, gmina Czersk. Wykaz telefonów komórkowych (służbowych) osób udzielających informacji na temat dostępnego materiału hodowlanego: 1. Ryszard Bogusławski - 507088394, 2. Andrzej Bułakowski - 507088396, 3. Arkadiusz Drewing - 507088398, 4. Krzysztof Żółć - 507088399, 5. Aleksandra Kopicka - 507088395. 46 10/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze W trosce o środowisko Kolejne kroki wdrażania Dyrektywy Azotanowej Publikacja artykułu „Obszary szczególnie narażone w województwie pomorskim już są!”, we wrześniowym numerze PWR spowodowała, że wielu rolników zaniepokojonych jest kolejnymi, dodatkowymi wymogami, być może ograniczającymi produkcję ich gospodarstw. Dlaczego obszary szczególnie narażone (OSN) w województwie pomorskim, czy podporządkowanie produkcji rolnej wymogom określonym dla tych obszarów nie wpłynie na obniżenie wyników produkcyjnych? – to najczęstsze pytania rolników. W związku z tak dużym zainteresowaniem czytelników tym zagadnieniem, kontynuujemy temat OSN, przybliżając procedury ich wyznaczania oraz wymogi dotyczące gospodarowania na tych obszarach, określone w Programie działań dla OSN. P rzypominamy, że wyznaczenie obszarów szczególnie narażonych (OSN), z których odpływ związków azotu pochodzących ze źródeł rolniczych do wód powierzchniowych lub podziemnych należy ograniczyć, jest działaniem obowiązującym w krajach Unii Europejskiej, zgodnie z dyrektywą Rady 91/676/EWG z dnia 12 grudnia 1991 r. zwaną Dyrektywą Azotanową. Polska, jako państwo członkowskie, podjęła realizację Dyrektywy Azotanowej z dniem wstąpienia do UE, tj. od 1 maja 2004 r. Na obszarze naszego kraju wyznaczone zostały OSN-y, w woj. pomorskim po raz pierwszy w 2012 r. Pierwsze działania w zakresie wdrażania Dyrektywy Azotanowej zostały przeprowadzone w okresie znacznie wyprzedzającym akcesję. Nasze krajowe prawodawstwo zostało dostosowane do założeń tej Dyrektywy, z uwzględnieniem uwarunkowań klimatycznych, gle- Pomorskie Wieści Rolnicze • 10/2012 bowych i gospodarczych naszego kraju. Transpozycja dyrektywy azotanowej do naszego prawa krajowego nastąpiła między innymi poprzez: - ustawę z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne, - rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 roku w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych, - rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych, - 11 rozporządzeń dyrektorów RZGW w sprawie określenia wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów szczególnie narażonych, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód należy ograniczyć, - 21 rozporządzeń dyrektorów RZGW w sprawie wprowadzenia programu działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych dla obszaru szczególnie narażonego, - ustawę z dnia 26 lipca 2000 roku o nawozach i nawożeniu. W ramach wdrażania Dyrektywy Azotanowej, Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach opracował Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej, zawierający zbiór zaleceń właściwego gospodarowania na obszarach wiejskich. KDPR został upowszechniony wśród rolników, mieszkańców obszarów wiejskich i jednostek działających na rzecz rolnictwa. Kolejne działanie w zakresie wdrażania Dyrektywy Azotanowej realizowane było przez Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej (RZGW), właściwe dla danego regionu Polski. RZGW (11 w kraju) 47 W trosce o środowisko wyznaczyły 21 obszarów szczególnie narażonych na azotany pochodzenia rolniczego (OSN), z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do wód należy ograniczyć. Dla wszystkich OSN opracowane zostały programy działań (21 programów działań), realizowane od 1 maja 2004 roku do 30 kwietnia 2008 roku. Obszary OSN na lata 2004 - 2008 wyznaczane były głównie w oparciu o wyniki monitoringu zanieczyszczeń wód powierzchniowych i podziemnych, realizowanego zgodnie z programem Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, prowadzonego według jednolitej metodyki na terenie całego kraju. Decydującym parametrem wyznaczenia OSN był poziom zawartości azotanów w wodach powierzchniowych bądź podziemnych badanego obszaru w ilości ponad 50 mg NO3/l. Prowadzona była również ocena wpływu działalności rolniczej w danym obszarze na wielkość tych zanieczyszczeń, przy uwzględnieniu intensywności i rodzaju produkcji rolniczej prowadzonej na tym obszarze oraz czynników środowiskowych tego obszaru jak np. ukształtowanie terenu, rodzaj gleb, klimat i warunki hydrologiczne. Badania i analizy prowadzone w tym zakresie w latach 2004 - 2008 stanowiły podstawę do weryfikacji poprzednio wytyczonych OSN-ów i ustalenia nowych na lata 2008 2012. Ich liczba zmniejszyła się do 19, a granice nie zawsze pokrywały się z poprzednimi, zmniejszeniu uległa ich ogólna powierzchnia. Komisja Europejska nie podzielała opinii władz Polski w zakresie wytyczonych obszarów szczególnie narażonych. Wskazała, że poza obszarami, gdzie stężenie azotanów w wodach przekracza 50 mg NO3/l (co było główną podstawą wyznaczania OSN–ów), w naszym kraju są również takie wody, poza wyznaczonymi obszarami szczególnie narażonymi, w których stężenia azotanów mogą przekroczyć dopuszczalne granice, w wypadku braku realizacji działań ochronnych wskazanych w Dyrektywie Azotanowej. Wyjaśnienia rządu 48 Polski, o często występującym dużym udziale ścieków komunalnych w zanieczyszczaniu wód azotanami, szczególnie pochodzących z terenów rekreacyjnych bądź też terenów bez kanalizacji zbiorczej, nie były wystarczającym argumentem dla Komisji Europejskiej. Zdaniem KE, w przypadku istnienia potencjalnych przyczyn zanieczyszczenia azotanami ze źródeł rolniczych, należy wyznaczyć granice OSN i wprowadzić program działań ograniczający odpływ azotu ze źródeł rolniczych. W odpowiedzi na taką argumentację KE w sprawie wyznaczania OSN-ów, Ministerstwo Środowiska wraz z Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi ustaliły spójną strategię wyznaczania tych obszarów na lata 2012 - 2015. MRiRW zobowiązało się do opracowania analizy na temat stanu rolnictwa w Polsce, wraz z oceną presji rolniczej i jej wpływu na stan wód powierzchniowych i podziemnych ze wskazaniem obszarów szczególnie narażonych na zanieczyszczenia azotanami pochodzenia rolniczego. Prace w tym zakresie wykonał IUNG w Puławach, przekazując wyniki prac pomiarowych do Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej i RZGW. Dyrektor RZGW w Gdańsku, wyznaczając OSN-y w woj. pomorskim, opierał się na wynikach prac IUNG w Puławach. Wskazane obręby geodezyjne, będące pod znaczącą presją rolniczą, wyznaczyły granice OSN, natomiast wody leżące na wyznaczonych obszarach OSN uznane zostały za wody wrażliwe. Zgodnie z Rozporządzeniem Nr 1/2012 Dyrektora RZGW w Gdańsku z dnia 15 czerwca, na terenie województwa pomorskiego wyznaczono 3 obszary szczególnie narażone w regionie wodnym Dolnej Wisły (rys. 1). Za wody wrażliwe na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych, w regionie wodnym Dolnej Wisły, uznano wody powierzchniowe: - rzeki Drybok na terenie gmin wiejskich: Subkowy i Pelplin, w pow. tczewskim, Rys. 1. Lokalizacja OSN w regionie wodnym Dolnej Wisły 10/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze W trosce o środowisko - rzeki Janki na terenie gmin wiejskich: Morzeszczyn i Gniew, w pow. tczewskim oraz gmin wiejskich Bobowo, Skórcz i Smętowo Graniczne, w pow. starogardzkim, - rzeki Dopływ spod Piaseczna na terenie gminy wiejskiej Gniew, w pow. tczewskim, - rzeki Młynówki Malborskiej i jeziora Dąbrówka na terenie gmin wiejskich: Stary Targ i Sztum, w pow. sztumskim. Zgodnie z wymogami Dyrektywy Azotanowej, dla OSN w woj. pomorskim został opracowany oraz poddany konsultacjom społecznym projekt Programu działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych. Stanowi on załącznik nr 1 do Rozporządzenia Dyrektora RZGW w Gdańsku, które po ostatecznych uzgodnieniach z Wojewodą Pomorskim będzie opublikowane jako Rozporządzenie Nr 6/2012 Dyrektora RZGW w Gdańsku w sprawie wprowadzenia programu działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych. Program działań określa rodzaje, terminy i okresy obowiązywania środków zaradczych na OSN. Dla znacznej części działań zaradczych za początek obowiązywania przyjęto dzień wejścia w życie Programu, drugą grupę stanowią działania zaradcze, dla których dzień 1 marca 2013 roku jest początkiem obowiązywania. Najdłuższy okres zaplanowano na spełnienie wymogu dostosowania powierzchni lub pojemności posiadanych miejsc do przechowywania nawozów naturalnych przez okres, kiedy nie jest on rolniczo wykorzystywany, przynajmniej na okres 6 miesięcy. Termin spełnienia tego wymogu został określony na koniec obowiązywania Programu, tzn. nie później niż 4 lata od terminu rozpoczęcia Programu. Z uwagi na trwające uzgodnienia, możemy spodziewać się, że rozporządzenie w sprawie Programu działań wejdzie w życie jesienią br. Program działań zawiera 7 załączników dla ułatwienia i ujednolicenia wykonywanych wyliczeń Pomorskie Wieści Rolnicze • 10/2012 potrzebnych do realizacji środków zaradczych na OSN. Wykaz obrębów ewidencyjnych, objętych zakresem obowiązywania Programu, Lp. Obszar szczególnie narażony (OSN) Powiat określa załącznik nr 2 do Programu. Pomoże on Państwu określić lokalizację prowadzonego gospodarstwa względem OSN (tabela poniżej). Gmina Subkowy 1. OSN w zlewni rzeki Drybok tczewski Pelplin Bobowo Skórcz starogardzki Smętowo Graniczne 2. OSN w zlewniach rzeki Janka i Dopływ spod Piaseczna Morzeszczyn tczewski Gniew 3. OSN w zlewni rzeki Młynówka Malborska Stary Targ sztumski Sztum Kod obrębu Nazwa obrębu geodezyjnego 221405_2.0004 Radostowo 221405_2.0005 Subkowy 221404_5.0001 Gręblin 221404_5.0007 Rajkowy 221404_5.0010 Rudno 221304_2.0002 Grabowo 221310_2.0001 Barłożno 221310_2.0004 Mirotki 221310_2.0005 Miryce 221310_2.0007 Ryzowie 221310_2.0008 Wielbrandowo 221310_2.0011 Wybudowanie Wielbrandowskie 221311_2.0001 Bobrowiec 221311_2.0003 Frąca 221311_2.0005 Kopytkowo 221311_2.0006 Kościelna Jania 221311_2.0008 Leśna Jania 221311_2.0009 Rynkówka 221403_2.0001 Bielsk 221403_2.0002 Olsze 221403_2.0003 Dzierżążno 221403_2.0004 Gąsiorki 221403_2.0005 Gętomie 221403_2.0006 Kierwałd 221403_2.0007 Królów Las 221403_2.0008 Lipia Góra 221403_2.0009 Morzeszczyn 221403_2.0011 Rzężęcin 221402_5.0003 Jeleń 221402_5.0007 Tymawa 221402_5.0008 Nicponia 221402_5.0009 Piaseczno 221402_5.0010 Kursztyn 221402_5.0013 Gogolewo 221604_2.0004 Jurkowice 221604_2.0005 Kalwa 221604_2.0006 Kątki 221604_2.0009 Stary Targ 221605_5.0008 Koślinka 221605_5.0012 Pietrzwałd 49 W trosce o środowisko Odpowiedzią na Państwa wątpliwości, czy wymogi określone dla OSN, np. ograniczenia w nawożeniu, nie spowodują obniżki plonów, jest umieszczona poniżej w części tabela z załącznika nr 5. Cały załącznik nr 5 dotyczy nawożenia azotem wszystkich grup roślin. Poniżej zamieściłam najczęściej spotykane uprawy i określone dopuszczalne dawki azotu (ze wszystkich źródeł). Przypominam, że Program działań jest aktualnie na etapie finałowych uzgodnień. Można przypuszczać, że proponowane ograniczenia dawek nawozu nie ulegną już zmianom. Maksymalne dawki nawożenia azotem dla upraw w plonie głównym (N w kg/ha składnika działającego) Rodzaj uprawy Maksymalne dawki azotu ze wszystkich źródeł (N kg/ha) Pszenica ozima 200 Pszenica jara 160 Jęczmień 140 Żyto 120 Owies 120 Pszenżyto 180 Mieszanki zbożowe na ziarno 140 Kukurydza na ziarno 240 Rzepak 240 Ziemniaki wczesne 100 Ziemniaki późne 250 Bobik 30 Kukurydza na zielonkę 260 Len 80 Buraki cukrowe 180 Więcej informacji o wymogach dla OSN zamieścimy w następnych numerach naszego miesięcznika. Szczegółowo będziemy o nich informować Państwa po ukazaniu się Rozporządzenia Dyrektora RZGW w Gdańsku, w sprawie wprowadzenia Programu działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych. Wdrażanie działań objętych tym programem będzie poprzedzone szkoleniami prowadzonymi przez Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku. O miejscach i terminach szkoleń, na które już teraz Państwa serdecznie zapraszamy, będziemy informować na stronie internetowej www.podr.pl w zakładce Doradztwo/Ochrona Środowiska/OSN. Rolnicy prowadzący działalność rolniczą na terenach OSN mogą liczyć na naszą pomoc doradczą w tematach wynikających z nowych wymogów. Ponadto w ramach działania „Korzystanie z usług doradczych dla rolników i posiadaczy lasów” rolnicy z OSN mogą uzyskać pomoc ze strony doradców PODR w prowadzeniu wymaganej Programem działań dokumentacji, przy znaczącym dofinansowaniu tych usług (80%) w ramach PROW 2007 - 2013. Serdecznie zapraszamy Państwa prowadzących gospodarstwa rolne na OSN do ścisłej współpracy z PODR, dzięki pomocy doradców i specjalistów łatwiej będzie poznać szczegółowe wymogi dla gospodarstw, zróżnicowane w zależności od skali produkcji i warunków środowiskowych. Maria Sawirska Nowa stawka wsparcia dla gospodarstw ekologicznych Przypominamy, że od 14 sierpnia 2012 roku obowiązuje nowa maksymalna stawka wsparcia dla producentów rolnych w przypadku działania PROW „Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności” - system „Rolnictwo ekologiczne”. Kwota ta zwiększona została z 996 do 3000 zł. W ramach działania zwracane są rolnikowi „koszty stałe” związane z uczestnictwem w systemie, tj. koszty poniesione na wprowadzenie wspieranego systemu jakości żywności, roczna składka za udział w tym systemie oraz koszty związane z wydatkami na wymagane kontrole sprawdzenia zgodności z wymaganiami systemu. Wsparcie to przysługuje wyłącznie producentom rolnym wytwarzającym produkty rolne przeznaczone do spożycia przez ludzi i wymaga składania, w oddziale regionalnym ARiMR, wniosków o przyznanie pomocy z działania „Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności”. 50 10/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Z wizytą u rolnika Ekologiczna pasieka w osadzie Biernatka Pasieka „Eko-Barć” 1954 „Ojciec i Synowie Patalas” znajduje się w Biernatkach, wsi w powiecie człuchowskim, w gminie Czarne, położonej w zwartym kompleksie leśnym zwanym Borami Człuchowskimi. Walory środowiskowe okolic, czyli obecność bogatego drzewostanu i runa leśnego daje tu możliwości zbierania miodu o niepowtarzalnym smaku. T radycje pszczelarskie rodziny Patalas sięgają 1954 roku. To wtedy ojciec zapoczątkował wielopokoleniową historię pasieki. Do dziś kontynuują ją synowie - Krzysztof i Marek wraz z pozostałymi członkami rodziny. Początki działalności były skromne. Gospodarstwo rozpoczynało od 1,5 ha gruntów rolnych i około 20 – 30 wielkopolskich uli starego typu. Rozwój rozpoczął się od zakupu okolicznych nieużytków i przekształcenia ich w obszary umożliwiające stworzenie niepowtarzalnej pasieki. Wkrótce Panowie Patalasowie stali się prekursorami ekologicznej hodowli pszczół. Wiedzę na ten temat pozyskiwali z fachowej literatury szwedzkiej oraz rosyjskiej. Problemy związane z hodowlą rozwiązywali, ucząc się na własnych błędach i wykorzystując zdobytą wiedzę. Efektem ich ciężkiej pracy jest gospodarstwo liczące obecnie 80 ha gruntów rolnych, na których realizowany jest Program rolnośrodowiskowy, pakiet „Rolnictwo Pomorskie Wieści Rolnicze • 10/2012 ekologiczne”. Dodatkowo prowadzona jest hodowla danieli. Stado liczy około 100 sztuk. Głównym kierunkiem produkcji jest jednak nadal pasieka z 800 ulami typu wielokorpusowego. Pasją właścicieli gospodarstwa jest dzielenie się wiedzą na temat ekologii. Propagowanie idei ekologii bracia rozpoczynali od prelekcji na temat apiterapii, tj. leczenia chorób produktami pszczelimi, stosowanymi w medycynie niekonwencjonalnej (do tego celu wykorzystuje się: miód, propolis, pyłek kwiatowy i pierzgę, mleczko pszczele, a także jad pszczeli), wygłaszanych w wielu sanatoriach, na których wymieniali zalety tej metody leczenia, jak również przekonywali do zdrowej ekologicznej żywności. W latach 90-tych bracia rozpoczęli prowadzenie gospodarstwa metodami ekologicznymi. Zachęcali również sąsiadów do tworzenia gospodarstw ekologicznych o różnych profilach produkcji. Wkrótce uzyskali atest Ekologicznego Stowarzyszenia EKOLAND, zrzeszającego producentów żywności ekologicznej. Produkcja ta opiera się wyłącznie na naturalnych metodach gospodarowania w pasiece, czyli bez stosowania środków chemicznych. Jakość produktów do dziś jest pod stałą kontrolą jednostek nadzorujących m.in. Agrobiotestu. Dodatkowym zajęciem gospodarzy od wielu lat jest prowadzenie działalności edukacyjnej, przyjmowanie grup dzieci i młodzieży, a także gości Lokalnej Grupy Działania „Naszyjnik Północy”. Na spotkaniach przeprowadzane są wykłady poruszające tematy ekologii oraz poszanowania środowiska naturalnego. Bracia promują okolice i produkty pochodzące z pobliskich gospodarstw ekologicznych. Na zjazdach pszczelarzy dzielą się swoją wiedzą z innymi. Jako pierwsi stworzyli unikatowe nazwy miodów, np. malina leśna, mniszkowy, leśny, chabrowy. Nazw tych miodów używają dziś pszczelarze z całej Polski. W gospodarstwie planowane jest w przyszłości utworzenie ścieżki edukacyjnej, muzeum pszczelarstwa, minizoo, a także rozszerzenie sprzedaży produktów ekologicznych za pomocą Internetu. Swoje produkty ekologiczne Panowie Patalasowie prezentowali na wielu wystawach, targach, festynach, na których zdobywali nagrody bądź wyróżnienia. Do najważniejszych ich osiągnięć należy trzykrotne zdobycie statuetki „Drzewko Życia” na Targach „Bliżej Zdrowia, Bliżej Natury”. W 1999 roku, na Targach Medycyny Naturalnej „EkoMed”, uzyskali pierwsze miejsce w plebiscycie publiczności na najlepszy produkt leczniczy. Zostali również laureatami konkursu wojewódzkiego „Polski Producent Żywności 2000” za miód mniszkowy. Reprezentowali Polskę na Światowych Targach Bio-Produktów „BioFach” w Norymberdze, w 2009 roku, gdzie uzyskali nagrodę za najlepsze polskie stoisko. Uczestniczyli także w ogólnopolskich targach w Łodzi, Katowicach i Warszawie, gdzie otrzymali wyróżnienia. 51 Z wizytą u rolnika Stoisko braci Patalasów na plenerowym pikniku „Dary Ziemi” w Gdyni Fragment pasieki w Biernatkach Minisklepik z miodami i innymi produktami pszczelimi w Biernatkach Jesienne prace na wrzosowisku W miarę rozwoju pasieki, przy domu utworzono mini sklep oferujący: miody, pyłek pszczeli, sok z brzozy, wosk pszczeli oraz wykonane z niego świeczki. Jednym z ostatnich osiągnięć gospodarstwa (z 2009 roku) jest wpisanie miodu leśnego z Biernatki na Listę Produktów Tradycyjnych. Bracia podkreślają, że było to możliwe dzięki zaangażowaniu siostry. Zapytani o zagrożenia płynące ze strony rolnictwa konwencjonalnego, w tym głównie zastosowania środków ochrony roślin, zgodnie stwierdzają, że obecnie większość 52 rolników docenia rolę pszczół w pozyskiwaniu wyższych plonów i o nie dba. Po wizycie w gospodarstwie rodziny Patalas można być pewnym, że wpojone przez rodziców zasady oraz wiedza zdobywana przez lata będzie procentowała i pozwoli w przyszłości utrzymać to gospodarstwo w tak dobrej kondycji jak dotychczas. „Jedz miody Patalas, będziesz zdrów od zaraz” Monika Drobek Natalia Bryza Bracia Patalasowie ze statuetką „Drzewko Życia” - wyróżnieniem Targów „Bliżej Zdrowia, Bliżej Natury” , organizowanych w Katowicach 10/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Doniesienia Dożynki Powiatowe w Kartuzach W dniu 2 września br., w Kartuzach, odbyły się Dożynki Powiatu Kartuskiego. Rozpoczęły się uroczystą Mszą Świętą dziękczynną w kościele pw. św. Kazimierza w Kartuzach. Po mszy, korowód przemaszerował na kartuski rynek, gdzie rozpoczęły się dalsze uroczystości. S tarostowie dożynek - Pani Danuta Pazdan z Żakowa i Pan Tomasz Szmidt z Kalisk przekazali bochen staroście Pani Janinie Kwiecień i burmistrz Pani Mirosławie Lehman. Następnie przywitano gości,podziękowano rolnikom za ich trud i życzono godziwego wynagrodzenia za zebrane plony. Po części oficjalnej rozpoczęła się część artystyczna. Na scenie występowały: Regionalny Zespół Pieśni i Tańca „Kaszuby” z Kartuz, Koło Gospodyń Wiejskich z Paczewa oraz Koło Gospodyń Wiejskich z Mściszewic. Podczas dożynek ogłoszono wyniki powiatowego konkursu „Piękna Wieś 2012”. W kategorii „Zagroda rolnicza” zwyciężyli Elżbieta i Krzysztof Gołuńscy z Borkowa, drugie miejsce zajęli Katarzyna i Jan Nastałowie ze Starej Huty, a trzecie Jolanta i Romuald Rychertowie z Zawór. W kategorii „Wieś” I miejsce zajęło Reskowo, gm. Chmielno, drugie Miszewo, gm. Żukowo, a trzecie Kiełpino, gm. Kartuzy. Podsumowano również konkurs pt. „Trafiony plon”, który odbył się 29 czerwca br. Rolnicy szacowali wówczas plony w gospodarstwie Pana Piotra Wendka w Borczu, gm. Somonino, na plantacji jęczmienia jarego odmiany Stratus, na której uzyskano 4,5 tony ziarna z hektara oraz na plantacji pszenżyta jarego odmiany Wanad (plon 4,6 ton/ha). Plon trafnie oszacowali: Antoni Adamczyk z Chmielna, Grzegorz Trepczyk z Miechucina, Kazimierz Czaja z Chmieleńskich Chróstów, Zbigniew Steinke z Miechucina oraz Leon Młyński z Kosowa. Nagrody rzeczowe wyżej wymienionym osobom wręczyła Kierownik BP ODR w Kartuzach Regina Kleina. Pomorskie Wieści Rolnicze • 10/2012 Burmistrz Kartuz wręczyła rolnikom także własne nagrody. Uhonorowani zostali: Józef Stolc z Kiełpina za wyniki w hodowli trzody chlewnej, Jan Flisikowski ze Smętowa - za wyniki w hodowli krów mlecznych oraz Tadeusz Elas z Brodnicy Górnej za prowadzenie działań proekologicznych w produkcji rolnej. Podczas dożynek promowały się wszystkie gminy powiatu kartuskiego, częstując produktami regionalnymi, co bardzo podobało się uczestnikom uroczystości. Stoisko PODR, w którym dominowały warzywa, owoce oraz nowe odmiany ziemniaków odwiedziło wielu gości i rolników. Swoją obecnością zaszczycili nas posłowie i senatorowie ziemi gdańskiej. Ze sceny cały czas płynęła muzyka. Wieczorem wystąpił zespół „Zayazd”. Piękna pogoda i liczne atrakcje dały moc niezapomnianych wrażeń wszystkim uczestnikom dożynek. BP ODR w Kartuzach 53 Doniesienia Święto Plonów na Jasnej Górze Koniec żniw i prac na polach to w Polsce czas dożynek - święta, które jest dziękczynieniem za zebrane plony. Tegoroczne Ogólnopolskie Dożynki na Jasnej Górze odbyły się 2 września - tradycyjnie już, od 30 lat, w pierwszą niedzielę miesiąca. U roczystą Mszę Świętą, podczas której poświęcono wieńce dożynkowe, odprawił metropolita częstochowski abp Wacław Depo, a homilię wygłosił abp Józef Michalik – Przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski. Mszę celebrowali: bp Edward Białogłowski - delegat KEP ds. Duszpasterstwa Rolników; bp Wiesław Śmigiel - bp Diecezji Pelplińskiej, ks. Stanisław Sojka - Sekretarz Krajowego Duszpasterstwa Rolników oraz diecezjalni duszpasterze rolników. Tuż przed rozpoczęciem mszy Prezydent RP Bronisław Komorowski podziękował wszystkim mieszkańcom wsi za dbanie o polską ziemię - o nasze wspólne dziedzictwo. Do rolników zwrócił się też minister Stanisław Kalemba, który podkreślił, że wieś i rolnictwo są dla Polski skarbem, a także atutem naszej Ojczyzny. Tegorocznymi starostami dożynek byli Państwo Katarzyna i Arkadiusz Kropidłowscy z Nowego Barkoczyna, z Diecezji Pelplińskiej, którzy prowadzą wielopokoleniowe gospodarstwo rolne o powierzchni 120 ha, zajmujące się hodowlą bydła. Państwo Kropidłowscy mają piątkę dzieci w wieku od 2 do 11 lat. Cała rodzina przyjmuje społeczną postawę we wszystkich poczynaniach organizowanych w środowisku wiejskim, bierze czynny udział w kształtowaniu środowiska wiejskiego. Tradycyjnie starostowie dożynek złożyli na ręce celebranta i prezydenta bochen chleba wypieczony z ziarna z tegorocznych zbiorów. Wieniec reprezentacji województwa pomorskiego przygotowały panie z Koła Gospodyń Wiejskich z Koźmina, gmina Skarszewy, powiat starogardzki. Województwo pomorskie reprezentowali m.in. przedstawiciele rolników, instytucji rolniczych, samorządowych oraz Urzędu Marszałkowskiego. Starostowie dożynek wręczają chleb Msza Święta - po prawej: Prezydent RP Bronisław Komorowski i starostowie dożynek Sylwia Ceglarska Starostowie dożynek wręczają chleb Prezydentowi RP 54 Przedstawiciele województwa pomorskiego wręczają kosz ofiarny 10/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Doniesienia Starostowie dożynek - Państwo Katarzyna i Arkadiusz Kropidłowscy z Ministrem Rolnictwa Stanisławem Kalembą Bp Wiesław Śmigiel oraz ks. Zbigniew Wysiecki ze starostami dożynek Wieniec reprezentacji województwa pomorskiego przygotowany przez panie z KGW z Koźmina, gm. Skarszewy Reprezentacja województwa pomorskiego - przedstawiciele instytucji rolniczych, samorządowych oraz Urzędu Marszałkowskiego Delegacja rolników z województwa pomorskiego Delegacja rolników z województwa pomorskiego Pomorskie Wieści Rolnicze • 10/2012 55 Doniesienia Konkurs kulinarny na potrawy z warzyw W dniu 16 września br., podczas XV Kaszubskiej Jesieni Rolniczej w Lubaniu odbył się konkurs kulinarny na potrawy z warzyw w kategorii „Sałatki”. Organizatorami konkursu byli: Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku oraz Oddział Terenowy Agencji Rynku Rolnego w Gdyni. Celem konkurs było popularyzowanie i promowanie potraw z warzyw oraz kultywowanie i pogłębianie wiedzy o tradycjach kuchni regionalnej Pomorza. Przedmiotem konkursu były tradycyjne sałatki z warzyw, czyli dania zimne serwowane na przystawki i jako dodatek do dań mięsnych. Ocenie podlegał smak potrawy, dekoracja oraz dobór składników lokalnych. W konkursie uczestniczyło13 kół gospodyń wiejskich, których umiejętności kulinarne oceniało 5-osobowe jury. Wyłoniło ono następujących laureatów: I miejsce – KR-KGW w Łęgu z powiatu chojnickiego za sałatkę wielowarzywną ze swojskim majonezem, II miejsce – KR-KGW w Leszkowach z powiatu gdańskiego za surówkę z czerwonej kapusty, III miejsce – Stowarzyszenie „Kościerska Chata” z powiatu kościerskiego za „Smaki lata”, wyróżnienie - Stowarzyszenie Kobiet Zgorzałego z powiatu kartuskiego za sałatkę jarzynową, wyróżnienie - KGW w Kobylnicy, z powiatu słupskiego za sałatkę z buraków. Nagrody i dyplomy dla wszystkich uczestniczących KGW ufundował Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku. Nagrody główne dla trzech miejsc ufundował Oddział Terenowy Agencji Rynku Rolnego w Gdyni, natomiast nagrody za wyróżnienia ufundowała Pomorska Izba Rolnicza i Wojewódzki Związek Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych. Gratulujemy wszystkim laureatom i zarazem dziękujemy wszystkim zespołom za przygotowanie atrakcyjnych stoisk. W imieniu nagrodzonych laureatów serdecznie dziękujemy sponsorom. II miejsce - Koło Gospodyń Wiejskich w Leszkowach III miejsce - Stowarzyszenie „Kościerska Chata” Barbara Ditrich Ewelina Szyc Wyróżnienie - Stowarzyszenie Kobiet Zgorzałego I miejsce – Koło Gospodyń Wiejskich „Łężanki” 56 Wyróżnienie „Sałatka z buraków”, Koło Gospodyń Wiejskich w Kobylnicy 10/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Doniesienia Święto Plonów w gminie Główczyce D nia 2 września br. w Główczycach (powiat słupski) odbyło się gminne święto plonów. Uroczystości rozpoczęły się Mszą Świętą w miejscowym kościele parafialnym. Po mszy korowód dożynkowy, prowadzony przez Orkiestrę Dętą OSP Sławno, przeszedł ulicami wsi na stadion, gdzie czekały już pięknie ustrojona scena i stoiska wystawowe. Starostami dożynek byli Państwo Krystyna i Antoni Jarząb – rolnicy z sołectwa Choćmirówko. Po części oficjalnej rozpoczęły się występy zespołów muzycznych: „Klęcinianek”, „Seniorów” z Dębnicy Kaszubskiej, „Szczebiotek” z Kępic, grupy tanecznej breakdance z Pobłocia oraz solistów z Gminnego Ośrodka Kultury w Główczycach. Gwiazdą wieczoru był Bernard Dornowski z „Czerwonych Gitar”. W międzyczasie odbywały się ciekawe konkursy, w których zwycięzcy otrzymywali nagrody pieniężne. Mieszkańcy do późnych godzin nocnych bawili się przy muzyce zespołu „Prestige Music” Andrzeja Sabiny. O godz. 22.00 zabawę przerwał widowiskowy pokaz sztucznych ogni. na wieniec tradycyjny: I miejsce – sołectwo Gorzyno, II miejsce – sołectwo Podole Wielkie, III miejsce – KGW Główczyce; na wieniec niekonwencjonalny: I miejsce i jedyne w tej kategorii otrzymało sołectwo Szelewo; na nalewkę: I miejsce – KGW Główczyce, II miejsce – sołectwo Żelkowo, III miejsce – sołectwo Stowięcino; na najlepszą potrawę: I miejsce – KGW Żelkowo za polędwicę ze śliwką, II miejsce – KGW Stowięcino za roladę mięsną, III miejsce – sołectwo Główczyce za sandacza w sosie kurkowym; na najładniejsze stoisko: KGW Stowięcino; na najlepszego sołtysa roku: Pani Zofia Makoś. Marta Kara Laureaci konkursów: na chleb dożynkowy: I miejsce – KGW Główczyce, II miejsce – sołectwo Żoruchowo, III miejsce – KGW Wielka Wieś; Pomorskie Wieści Rolnicze • 10/2012 57 W domu i zagrodzie Niezwykły owoc witaminę E i witaminy z grupy B – B1, B2, B6. Suszone owoce to bogactwo składników odżywczych: 68% stanowią węglowodany, 12% białka, 10% tłuszcze, 10% błonnik. Posiadają aż 11 minerałów oraz 22 śladowe pierwiastki. Są źródłem karotenoidowych przeciwutleniaczy, które wpływają na długość życia. Zawierają również zeaksantynę i luteinę, które istotnie wpływają na zdrowie oczu. Właściwości Oglądając rokrocznie ekspozycje ogrodnicze, podczas staropolskich targów, szukam nowości. W tym roku moją uwagę przykuły krzewy o pędach pokrytych kolcami, o długich, grubych, szarozielonych liściach, obsypane podłużnymi jaskrawoczerwonymi owocami. Tabliczka umieszczona przed ekspozycją informowała – jagody Goji. Wystawca widząc moje zainteresowanie powiedział, że jest to roślina o właściwościach prozdrowotnych. P rzeglądając czasopisma ogrodnicze, natknęłam się na artykuły poświęcone tej roślinie. Kolcowój pospolity, syn. szkarłatny, bo o nim właśnie mowa, pochodzi z Himalajów. W tradycyjnej medycynie tybetańskiej i chińskiej używany jest już od ponad 2 tysięcy lat. Jak głosi legenda, krzew ten rósł przy studni obok buddyjskiej świątyni. Dojrzałe owoce wpadały do wody, która nabrała z czasem niezwykłych właściwości. Osoby pijące wodę ze studni nie chorowały i dożywały sędziwego wieku. Uprawa Kolcowój pospolity możemy uprawiać w naszych ogrodach. Najłatwiej rozmnożyć go z nasion. Nasiona rozkładamy na wilgotnym ręczniku papierowym i pozostawiamy je na 6 - 8 godzin. Napęczniałe nasionka umieszczamy w doniczkach wypełnionych ziemią na głębokości 5 mm. Doniczki ustawiamy w ciepłym, zacienionym miejscu, by nasionka wykiełkowały. Trwa to około dwóch tygodni. Gdy siewki podrosną, roz- 58 sadzamy je do osobnych doniczek. Kolcowój sadzimy do gruntu późną jesienią lub wczesnym latem w glebę żyzną, przepuszczalną, na stanowisku słonecznym. Roślina nie lubi gleb gliniastych i podmokłego podłoża. Kolcowój nie jest rośliną wymagającą. Dobrze znosi suszę i zanieczyszczenia powietrza. Wytrzymuje mrozy do -26º C pod warunkiem, że okryjemy jego korzenie ściółką organiczną. Roślina dobrze znosi cięcie, po którym rozkrzewia się. Kolcowój można prowadzić jak pnącze, ale wtedy wymaga podpór. Krzew kwitnie od czerwca do września, pokrywa się wtedy fioletowopurpurowymi kwiatami. Owoce krzewu mają czerwono-pomarańczowy kolor i są nazywane jagodami Goji. Dojrzewają na przełomie października i listopada. Strząsa się je z krzewu do pojemnika, bez dotykania palcami. Dotknięcie powoduje czernienie miąższu. Owoce Należą do jednych z najzdrowszych owoców na świecie. Zawierają bardzo dużo witaminy C oraz Pozytywnie oddziaływają na funkcjonowanie naszego organizmu. Między innymi wspomagają budowę nowych komórek i regenerację starych, wzmacniają stawy i kości, poprawiają wzrok, opóźniają procesy starzenia. Chińczycy stosują je w chorobach serca, nerek, płuc oraz w dolegliwościach reumatycznych. Wzmacniają i regulują układ trawienny, wykazują właściwości przeciwnowotworowe, poprawiają samopoczucie i pamięć. Stosowanie Jagody (jemy tylko dojrzałe) mogą być podawane na wiele sposobów – na surowo, ugotowane lub suszone. Można je dodać do herbaty, do zupy. Dorośli powinni dzienne spożywać około 70 sztuk suszonych jagód, a dzieci poniżej 10 lat - 35 sztuk. Uwaga W polskojęzycznej literaturze kolcowój pospolity opisany jest jako gatunek trujący, szczególnie szkodliwe są niedojrzałe owoce. Według prof. Ewy Osińskiej (SGGW) do tej opinii przyczyniły się pierwsze badania, które przeprowadzono w celu ustalenia składu chemicznego owoców. Wykryto w nich obecność atropiny, czyli związku toksycznego. Podjęto więc badania nad ilościowym oznaczeniem atropiny w owocach goji. Zawartość atropiny nie przekraczała 19 ppb, czyli stężenie było daleko poniżej poziomu toksycznego. Dlatego obecnie uważa się, że owoce tej rośliny są jadalne, pod warunkiem, że są w pełni dojrzałe. Lucyna Lesińska 10/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze W domu i zagrodzie Jeżyna bezkolcowa - doskonała na nalewki J eżynę bezkolcową (Rubus fruticosus) można coraz częściej spotkać w naszych przydomowych ogrodach. Polecana jest do uprawy ze względu na właściwości smakowe, lecznicze, jak i dekoracyjne. Owoce możemy spożywać na surowo zwykle do końca września, kiedy to owocowanie innych krzewów, z wyjątkiem maliny powtarzającej, już się skończyło. Jeżyna bezkolcowa to wieloletni krzew, którego pędy osiągają długość nawet do 5 metrów. Jednak, żeby krzew nadmiernie nie rozrastał się, skracamy je, gdy osiągną 1,5 do 1,8 metra. Wówczas roślina będzie ładnie rozgałęziała się. Krzew wymaga podpór lub sadzenia przy płotach, wtedy może stanowić dekoracyjny żywopłot. Jeżyna to krzew samopylny. Kwitnie w połowie maja, pokrywając się białymi lub różowymi kwiatami. Owoce dojrzewają od lipca i w zależności od odmiany mają kolor czarny lub fioletowy, natomiast liście po pierwszych przymrozkach przybierają piękne kolory od żółtego do czerwonego. Jeżyna bezkolcowa najlepiej rośnie na stanowiskach słonecznych lub półcienistych. Gleby powinny być umiarkowanie wilgotne. Roślinie nie przeszkadza długotrwała susza, źle natomiast znosi nadmierne i długotrwałe uwilgotnienie gleby. Najlepszą porą do sadzenie rośliny jest jesień. Przed posadzeniem z miejsca, gdzie ma rosnąć jeżyna należy usunąć chwasty wieloletnie, a glebę wzbogacić nawozem organicznym, np. obornikiem. Jeżyna potrzebuje dużo potasu i azotu, dlatego wiosną zasilamy ją nawozami wieloskładnikowymi w ilości 50 - 100 g na jeden krzew lub dajemy 50 g saletry amonowej i 30 50 g siarczanu potasu na jeden krzew. Sadzonki należy umieszczać w odległości około 2 m od siebie. Krzew jeżyny bezkolcowej owocuje na pędach ubiegłorocznych. Jest niezbyt odporny na silne mrozy, dlatego tegoroczne pędy należy przed nimi zabezpieczyć, okrywając je gałęziami, słomą lub włókniną. Wiosną krzewy odkrywamy i pędy, które przezimowały powinny zaowocować. Po owocowaniu wszystkie pędy, na których były owoce, należy przyciąć tuż przy ziemi. Wycinamy także pędy boczne i słabe. Prawidłowe cięcie przyczyni się do zwiększenia plonu. Najczęstszymi chorobami i szkodnikami zagrażającymi plonom jeżyny są szara pleśn oraz kwieciak malinowiec i przędziorki. W przypadku nasilenia objawów chorobowych, należy wykonać odpowiedni oprysk. Owoce jeżyny są słodko-kwaśne lub słodkie, doskonale smakują na surowo lub przetworzone na dżemy, galaretki, konfitury, ale można z nich także przyrządzić doskonałą nalewkę o nieoczekiwanym smaku oraz działaniu prozdrowotnym. Owoce jeżyny mają wysoką zawartość witamin C, E i B , a kwasy organiczne i liczne minerały, takie jak: Pomorskie Wieści Rolnicze • 10/2012 mangan, magnez, żelazo oraz antocjanki wspomagają przemianę materii. Owoce, liście i kwiaty jeżyny, w postaci naparu działają dezynfekująco, moczopędnie, przeciwbiegunkowo, a przede wszystkim przeciwgorączkowo. Nie bez znaczenia jest niski indeks glikemiczny owoców (IG = 25), co oznacza, że bez przeszkód mogą spożywać je osoby chore na cukrzycę. Z dobrze prowadzonego i utrzymanego krzewu można uzyskać od 5 do 10 kg owoców. Smakowe, dekoracyjne i zdrowotne zalety tego krzewu sprawiają, że powinien on jeszcze częściej gościć w naszych ogrodach przydomowych, tym bardziej, że jego uprawa nie jest trudna. Jan Rozenek NALEWKA JEŻYNOWA 1 kg dojrzałych jeżyn • 0,5 l spirytusu 95% • 0,75 l wódki 40% • 0,5 l miodu płynnego wielokwiatowego. Jeżyny przebrać, wypłukać, osączyć na sitku, zalać w słoju wódką i spirytusem. Macerować w słonecznym i ciepłym miejscu przez 2 tygodnie, co kilka dni delikatnie wstrząsać słojem. Następnie zlać nalew, odcisnąć owoce, a uzyskany sok dolać do nalewu. Nalew połączyć z płynnym miodem, codziennie wstrząsać. Po całkowitym rozpuszczenia miodu nalewkę starannie przefiltrować i rozlać do butelek. Dokładnie je zakorkować i odstawić w chłodne, ciemne miejsce na 6 miesięcy, by nalewka dojrzała. Część wódki (szklankę) można zastąpić rumem, uzyskamy wtedy nalewkę bardziej aromatyczną. Nalewka ma piękny ciemnoczerwony kolor i zawiera spore ilości związków mineralnych: miedzi, fosforu, żelaza, magnezu i innych. 59 W domu i zagrodzie Królewski smakołyk W Polsce, po raz pierwszy pojawił się w ogrodach królowej Bony, gdzie zachwycano się jego niewielkimi, skromnymi kwiatkami. Jego walory smakowe docenił król Jan III Sobieski, wprowadzając go do jadłospisu zamkowego. Dopiero za czasów Augusta II zaczęto ziemniak jadać w szerszych kręgach. Obecnie króluje na każdym polskim stole, będąc podstawowym składnikiem obiadowego menu. Wbrew utartej opinii nie tuczy. Jest natomiast źródłem węglowodanów. Zawiera białko o wysokiej wartości biologicznej oraz liczne makro- i mikroelementy. Mało kto wie, że zawiera duże ilości witaminy C. W 100 g ziemniaków jest jej aż 16 mg. Poza nią zawiera także witaminy: K, B1, B2, B6, A, karoten i biotynę. Jedzmy go więc na zdrowie. KOTLETY W ZIEMNIACZANYM CIEŚCIE 60 dag mięsa wieprzowego bez kości • 4 średnie ziemniaki • 4 łyżki mąki • 1 jajko • 2 łyżeczki majeranku • 2 gałązki natki pietruszki • 200 ml oleju do smażenia • sól • pieprz. Mięso oczyścić i pokroić na równe, duże plastry. Po obu stronach lekko rozbić i naciąć w kilku miejscach na krawędziach. Doprawić solą i pieprzem, odstawić w chłodne miejsce. Ziemniaki obrać, opłukać i zetrzeć na tarce o drobnych oczkach. Odlać nadmiar wody. Dodać mąkę, jajko, majeranek. Natkę pietruszki umyć, osuszyć i drobno posiekać. Następnie dodać do ziemniaków. Doprawić solą i pieprzem. Dokładnie wymieszać. Kotlety starannie obtoczyć w ziemniaczanym cieście. Na patelni rozgrzać olej i smażyć kotlety na wolnym ogniu, aż do uzyskania złotego koloru. Gotowe kotlety położyć na papierowym ręczniku, aby osączyć je z nadmiaru tłuszczu. Podawać ze świeżymi warzywami (pomidorami, sałatą, papryką) lub surówką. Rada: aby ciasto ziemniaczane nie ściemniało, można dodać do niego sok wyciśnięty z cytryny i dokładnie wymieszać. 60 SAŁATKA Z KROKIECIKAMI Z GORGONZOLĄ 6 kromek pieczywa pszennego tostowego • 10 dag płatków migdałowych • 4 duże ziemniaki • 2 łyżki masła • szklanka mleka • żółtko • sól • pieprz • 2 jajka • 10 dag gorgonzoli • mąka • olej do głębokiego smażenia • 10 dag rukoli lub kolorowej sałaty • 10 dag pomidorków koktajlowych. Upiec tosty, ostudzić i zemleć lub drobno rozkruszyć, wymieszać z rozdrobnionymi, podprażonymi płatkami migdałowymi. Ziemniaki ugotować w mundurkach, obrać, przecisnąć przez praskę. Połączyć z masłem i mlekiem (3/4 szklanki), podgrzewać, odparowując płyn tak, aby powstało suche purée. Zdjąć z ognia, dodać żółtko, przyprawić solą i pieprzem, ostudzić. Jajka roztrzepać widelcem z odrobiną soli i pieprzu. Ser pokroić w kostkę. Dłonie oprószyć mąką i z ciasta formować kulki wielkości orzecha włoskiego, do każdego wetknąć kostkę gorgonzoli. Obtoczyć w jajku, migdałowej panierce i smażyć na złoty kolor w mocno rozgrzanym oleju. Podawać od razu, na liściach rukoli lub kolorowej sałaty z pomidorkami koktajlowymi, pokrojonymi w ćwiartki. PIEROGI Z KURKAMI W CIEŚCIE KARTOFLANYM 2 duże kartofle • 4 łyżki mąki • 1 łyżka mąki kartoflanej • 3 łyżeczki soli • 40 dag kurek • 1 łyżka masła • 1 cebula • 1 jajko • sól • pieprz. 10/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze W domu i zagrodzie Kartofle obrać, umyć, pokroić na mniejsze kawałki, włożyć do garnka i zalać zimną wodą. Dodać łyżeczkę soli i gotować do miękkości. Ugotowane kartofle odcedzić i wystudzić. Rozgnieść w prasce. Do kartofli dodać 1 łyżkę mąki kartoflanej, 4 łyżki mąki pszennej, jedno jajo. Dokładnie wyrobić, jeżeli masa lepi się do ręki dodać mąkę. Deskę oprószyć mąką. Ciasto odcinać po kawałku i za pomocą wałka cienko rozwałkować. Wykrawać koła za pomocą formy do pierogów lub szklanki. Przygotować farsz z kurek. Dokładnie je oczyścić, szybko przelać wodę i odcedzić. Rozdrobnić na mniejsze kawałki. Wsypać na patelnię i dusić, aż płyn odparuje, następnie dodać drobno posiekaną cebulkę, doprawić solą i pieprzem. Cebula musi zrobić się szklista, ale nie złota. Farsz przestudzić. Na każdy krążek nałożyć po łyżeczce farszu, dokładnie zlepić, jak normalne pierogi. Zagotować wodę, dodać 2 łyżeczki soli, zmniejszyć ogień i włożyć pierogi. Ostrożnie zamieszać łyżką cedzakową i gotować 5 – 7 minut od wypłynięcia. Z tego przepisu wychodzi 16 sztuk. ZIEMNIAKI PO NELSOŃSKU SAŁATKA NICEJSKA 5 dużych ziemniaków • 5 jaj • 2 cebule • 5 pomidorów • 10 dag czarnych oliwek • 1 puszka tuńczyka w naturalnej zalewie (w kawałkach) • kilka liści sałaty karbowanej lub lodowej. Sos winegret: 3 łyżki oliwy • 1 łyżka soku z cytryny • 1/2 łyżki octu balsamicznego • ewentualnie 1 ząbek czosnku • sól • pieprz. Ziemniaki ugotować w mundurkach, gdy przestygną, obrać i pokroić na plastry. Jaja ugotować na twardo, ostudzić, obrać i pokroić na plasterki. Pomidory i obraną cebulkę również pokroić w plastry. W dużej salaterce układać warstwami: ziemniaki, cebulę, pomidory, jaja i oliwki i powtarzać aż do wyczerpania składników. Na wierzch położyć kawałki odsączonego tuńczyka. Wstawić do lodówki na co najmniej godzinę. W tym czasie zrobić sos winegret. Przed podaniem polać tym sosem sałatkę. Ozdobić sałatą. ZAPIEKANKA SEROWO-ZIEMNIACZANA 8 ugotowanych na półtwardo sporych ziemniaków • 40 dag pieczarek • 1 – 2 cebule • 6 jaj ugotowanych na półtwardo • po pół szklanki śmietany 22 - 30% i mleka • kostka bulionu grzybowego • 3 – 4 łyżki oliwy lub oleju słonecznikowego • liść laurowy • sól • pieprz. Pieczarki umyć, osuszyć, pokroić w plasterki i smażyć na rozgrzanej suchej patelni do chwili, aż odparuje z nich sok. Następnie dodać oliwę, drobno posiekaną cebulę i wszystko zrumienić. Jaja obrać, pokroić na cząstki. Ziemniaki pokroić w plasterki. W rondlu o grubym dnie układać warstwami ziemniaki, grzyby i jaja, posypując każdą warstwę solą i pieprzem. Zalać podgrzanym mlekiem wymieszanym ze śmietaną i kostką bulionową rozpuszczoną w ćwierci szklanki gorącej wody, dodać liść laurowy i dusić na średnim ogniu około 20 minut. Podawać jako samodzielne danie obiadowe. Pomorskie Wieści Rolnicze • 10/2012 1 kg małych ziemniaków • 1 średnia cebula • 3 średnie pomidory • 50 g wędzonej słoniny • 1 kromka chleba tostowego • 150 g żółtego sera • 3 gałązki bazylii • 4 łyżki i odrobina masła • 2 łyżki mąki • 150 g kremówki • 1 łyżeczka bulionu warzywnego. 61 W domu i zagrodzie Ziemniaki umyć i gotować w mundurkach pod przykryciem około 15 minut. Cebulę obrać i pokroić w kostkę. Pomidory umyć i pokroić w kostkę. Słoninę również pokroić w drobną kostkę. Ser pociąć na małe plasterki. Kromkę chleba pokruszyć. Bazylię umyć, osuszyć, oderwać listki od łodyżek, a następnie je pociąć. Ziemniaki ostudzić i obrać ze skórki. Słoninę stopić na patelni bez tłuszczu. Skwarki przełożyć na talerz. Do tłuszczu z wytopionej słoniny dodać 4 łyżki masła. Wrzucić cebulę i chwilę dusić. Następnie dodać mąkę. 400 ml wody wymieszać ze śmietaną i bulionem, doprowadzić do wrzenia. Gotować jeszcze ok. 5 minut, często mieszając. Na koniec dodać skwarki i posiekaną bazylię. Doprawić solą i pieprzem. Jedną dużą formę lub 4 małe foremki posmarować masłem. Włożyć całe ziemniaki, pomidory i wszystko zalać sosem. Na wierzch ułożyć plasterki żółtego sera. Posypać pokruszonym chlebem. Piec ok. 20 minut w temperaturze 200° C. Zapiekanka doskonale smakuje z surówką ze świeżych warzyw. ZIOŁOWA RYBA Z BLACHY KROKIETY RYBNO-ZIEMNIACZANE 1 kg ziemniaków • 4 filety rybne (po 150 g) • 2 łyżki soku z cytryny • sól morska • pieprz • 40 g suszonych pomidorów • 3 średnie cebule • ząbek czosnku • 3 – 4 gałązki tymianku • odrobina oliwy z oliwek. Ziemniaki umyć, zalać wodą. Gotować przez 15 minut. Potem odcedzić i ostudzić. Filety opłukać i osuszyć. Skropić sokiem z cytryny, doprawić solą i pieprzem. Suszone pomidory pokroić w paski. Cebulę i czosnek obrać, pokroić w kostkę. Tymianek umyć, osuszyć, oderwać listki od łodyżek. Blachę do pieczenia posmarować niewielką ilością oliwy. Ziemniaki obrać i pokroić na plasterki. Ułożyć na blasze. Doprawić solą i pieprzem. Pokropić odrobiną oliwy. Na ziemniakach ułożyć filety, na nich pomidory, cebule, czosnek, tymianek. Piec 25 minut w temperaturze 200° C. 500 g obranych i pokrojonych w kostkę ziemniaków • 500 g filetów białej ryby, np. dorsza • 6 pokrojonych w talarki dymek • 1 świeża zielona wydrążona chili • 2 obrane ząbki czosnku • 1 łyżeczka soli • 1 łyżka ostrej lub średnio ostrej pasty curry • 2 roztrzepane jajka • 150 g bułki tartej • olej do smażenia. Ziemniaki ugotować w osolonej wodzie. Wodę odlać, ziemniaki postawić jeszcze na chwilę na ogniu do odparowania. Nieco ostudzić, a następnie wymieszać za pomocą robota kuchennego z rybą, cebulą, chili, czosnkiem, solą i pastą curry na jednolitą masę. Ciasto przełożyć do miski. Dodać 2 łyżki jajecznej masy, 60 g bułki tartej. Resztę roztrzepanych jajek przelać na osobny talerz, a pozostałą ilość bułki tartej na drugi. Ciasto podzielić na 8 równych porcji. Delikatnie uformować z nich owalne krokiety. Każdy krokiet obtoczyć najpierw w jajku, a potem w bułce tartej. Podgrzać na patelni odpowiednią ilość oleju, by smażyć krokiety w głębokim tłuszczu. Smażyć 3 - 4 minuty, często odwracając, aż się przyrumienią i usmażą w środku. Krokiety przełożyć na ręcznik papierowy, by ociekły z tłuszczu. 62 KARTOFLANKA Z ZACIERKAMI 6 ziemniaków • cebula • 3 kostki rosołowe • 5 dag słoniny • 2 ząbki czosnku • liść laurowy • 3 - 4 ziarenka ziela angielskiego • łyżka maggi • 2 - 3 łyżki posiekanego koperku • pieprz • sól. Zacierki: 2/3 szklanki mąki pszennej • jajo • szczypta soli. Do garnka wlać 6 szklanek wody, dodać ziele angielskie, obrane i pokrojone w kostkę ziemniaki i kostki rosołowe. Gotować 25 minut. Z mąki, jaja, soli i odrobiny wody zagnieść twarde ciasto. Odrywać z niego małe kawałeczki i w palcach toczyć wrzecionowate kluseczki. Gdy ziemniaki będą prawie miękkie, wsypać zacierki do zupy i gotować kilka minut. Słoninę drobno pokroić, przesmażyć na patelni, dodać posiekany czosnek, pokrojoną w kostkę cebulę, lekko ją zrumienić, przełożyć do zupy. Doprawić maggi, pieprzem i ewentualnie solą. Na talerzach posypać koperkiem. Przepisy zebrała Lucyna Lesińska 10/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Oferty Usługi Sprzedam Korekcja racic u bydła. Wiadomość: tel. kom. 608868322. Kojce porodowe (16 szt.), wygrodzenia dla loch luźnych, solidnie wykonane, autokarmniki dla prosiąt (15 szt.) i autokarmniki dla tuczników (2 szt.) z mocnego tworzywa sztucznego, smoczki dla loch i prosiąt, ruszta z tworzywa dla macior, koryta kamionkowe dla loch, klatkę do przewozu loch zawieszaną na tuz. Wiadomość: tel. kom. 697580947. Regeneracja części do maszyn rolniczych i budowlanych (sita otworowe, żaluzjowe, klepiska, posiewacze, sprzęgła, sworznie, pompy hydrauliczne, siłowniki, rozdzielacze). Wiadomość: tel. (55) 619 80 85, (55) 231 25 30, tel. kom. 509349400, Jegłownik. Kowalstwo artystyczne. Produkcja i montaż kutych ogrodzeń, bram i balustrad ozdobnych. Kompleksowe wykonawstwo. Tanio i solidnie. Wiadomość: tel. kom. 515678415. Wydzierżawię Budynek, przy drodze powiatowej, o pow. 300 m2 na magazyn lub działalność gospodarczą. Wiadomość: tel. kom. 668056776 (gm. Nowy Staw). Kupię Skóry królicze. Wiadomość: tel. kom. 602714793. Kombajn zbożowy Bizon Super lub Bizon Record oraz przystawkę do kukurydzy. Wiadomość: tel. kom. 795807728. Agregat uprawowy 4- lub 5-metrowy, bronę talerzową, żmijke do zboża, kombajn Anna lub Bolko oraz opony i silnik do kombajna Bizon. Wiadomość: tel. kom. 790318118. Pług Kverneland, siewnik lub agregat uprawowo-siewny, opryskiwacz i rozsiewacz do nawozów dwutalerzowy oraz przyczepę rolniczą. Wiadomość: tel. kom. 794365678. Działkę k. Chojnic o pow. 22 000 m2 na każdą działalność lub mniejszą, z przyłączami. Wiadomość: tel. kom. 691877920. Siedlisko k. Chojnic o pow. 44 000 m2 lub 22 000 m2 z budynkami w stanie surowym. Wiadomość: tel. kom. 691877920. Kombajn zbożowy Bizon 56, pług podorywkowy 5-skibowy, kultywator ciągnikowy zawieszany o szer. rob. 3 m, rozdrabniacz Bąk z silnikiem 7,5 kW. Wiadomość: gmina Cedry Wielkie, tel. kom. 513054352. Chłodnię o poj. 450 l i ciagnik Ursus C-363 P. Wiadomość: tel. kom. 509994887. Materiał siewny kwalifikowany C1 pszenicy ozimej odmian: Fregata, Banderola, Zyta, Muszelka, Bamberka. Wiadomość: tel. kom. 500333456, gm. Cedry Wielkie. Kwalifikowany materiał siewny pszenic ozimych w stopniu C1 następujących odmian: Zyta, Fregata, Bamberka. Wiadomość: tel. (55) 247 42 71 lub tel. kom. 531985711, gm. Nowy Dwór Gdański. Siewnik do nawozów hydrauliczny firmy Agromet Brzeg, r. prod. 2007, cena do uzgodnienia. Wiadomość: tel. kom. 507209533. Reklama Ciągniki: T 25, Ursus C-330, Ursus C-360, MF 255, Ursus 4514, Ursus 912, Ursus 914, Zetor oraz przyczepy o ład. 4 t i siewnik Poznaniak. Wiadomość: tel. kom. 606361986. Śrutownik + mieszalnik, bronę talerzową zawieszaną, rozrzutnik obornika, ładowacz Troll i rozsiewacz wapna RCW-3. Wiadomość: tel. kom. 502108979. Ziemię lub gospodarstwo rolne w całości o powierzchni od 5 do 10 ha (mogą być nieużytki), w maksymalnej odległości do 60 km od Gdańska. Wiadomość: tel. kom. 501506306. Pomorskie Wieści Rolnicze • 10/2012 63 Oferty Chłodnię samomyjącą do mleka firmy Westfalia o poj. 1800 l, r. prod. 2000 oraz krajzegę - heblarkę. Wiadomość: tel. kom. 502058584. Opryskiwacz Pilmet o poj. 300 l oraz agregat uprawowy cyklotiller o szer. rob. 2,3 m wraz z siewnikiem. Wiadomość: tel. kom. 604138054. Ciągnik Same Silver 180, 190 KM, r. prod. 2004; ciągnik Lamborghini Grand Prix, 90 KM, r. prod. 2004; przyczepę do sianokiszonki Deutz Fahr; zgrabiarkę dwukaruzelową Fella 630 Hydro, szer. rob. 6,3 m oraz pług obrotowy, 4-skibowy. Wiadomość: tel. kom. 500087588. Pług TUR 4+1 (5 skibowy) firmy Unia Grudziądz, rok prod. 2000, stan techniczny b. dobry. Wiadomość: tel. kom. 504679639. Ciagnik John Deere 3040, 95 KM, stan b. dobry, kabina komfort, wspomaganie kierownicy, nieduży przebieg; ciagnik Massey Ferguson 284 s, 75 KM, stan b. dobry (jak Landini 7550), kabina komfort, wspomaganie kierownicy, opony 80%, szybka skrzynia; ciągnik Ursus C-360, stan idealny, kabina, nowe opony; przyczepę o ład. 4,5 t, sztywną; brony 5-polowe 16, składane:; dmuchawę do siana z rurami i kolanami; beczki do kiszenia ogórków; sprężarkę 100 l jednotłokową. Wiadomość: Kwidzyn, tel. kom. 504626142. Gospodarstwo rolne o pow. 29 ha w gminie Sztum (20 km do Malborka). Wiadomość: tel. kom. 512492698. Ciągnik Ursus C-355, rok prod. 1972. Wiadomość: tel. kom. 606919890. Bydło rasy highland: krowy z cielętami (4 szt.), krowy bez cieląt (4 szt.), jałówki jednoroczne (3 szt.) oraz obornik bydlęcy. W rozliczeniu przyjmę siano. Wiadomość: tel. kom. 512338374. Ogierka - źrebaka rasy sztumska zimnokrwista, urodzony 22 kwietnia 2012 r., obustronne pochodzenie, zaczipowany. Cena - 3400 zł. Wiadomość: gmina Sztum, tel. kom. 512492698. Klacz w wieku 2 lata i 3 miesiące rasy sztumska zimnokrwista, obustronne pochodzenie, spokojna, zaczipowana. Cena - 5700 zł. Wiadomość: gmina Sztum, tel. kom. 512492698. Opryskiwacz Krukowiak o poj. 2600 l, szer. rob. 18 20 m; wał Crosskill, szer. rob. 1,6 m; wał na oponach 20, szer. rob. 3,5 m. Wiadomość: tel. kom. 888818004. Opryskiwacz Rau o poj. 2800 l, szer. rob. 18 m, r. prod. 2004; rozsiewacze Amazone o poj. 1000 kg i 1500 kg; wóz paszowy Seko, o poj. 10 m3; kwotę mleczną hurtową (26 000 kg); poidła Kolorado. Wiadomość: tel. kom. 601956988. Ciągnik Ursus C-360, rok prod. 1979. Wiadomość: tel. kom. 606919890. Ciągnik Ursus C-360, rok prod. 1983. Wiadomość: tel. 606919890. Ciągnik Ursus C-355, r. prod. 1976, mały przebieg; przyczepę Autosan D-43 o ład. 3,5 t sztywną; pług 3-skibowy firmy Grudziądz; brony 5-polowe, średnie; rozdrabniacz Bąk, silnik 5,5 kW; rozdrabniacz do buraków, silnik 0,4 kW; klatkę zawieszaną i dwukółkę. Ceny do uzgodnienia. Wiadomość: gm. Nowy Dwór Gdański, tel. kom. 516269292. Spawarkę Bester 500 A i skrzynię biegów do Stara 6 x 6. Cena do negocjacji. Wiadomość: gm. Stegna, tel. (55) 247 79 18. Rozrzutnik jednoosiowy do obornika, sprawny technicznie. Cena do uzgodnienia. Wiadomość: gm. Sztutowo, tel. (55) 247 84 48. Przyczepę ciągnikową rolniczą Kirowiec o ład. 12 t, agregat uprawowo-siewny Famarol o szer. rob. 3 m. Stan techniczny maszyn dobry. Ceny do uzgodnienia. Wiadomość: gm. Sztutowo, tel. kom. 661757172. Skrzynię pośrednią do ciągnika Ursus 1224; lemiesze kute z resora do pługa Fortschritt B-550 (20 zł/szt.); koła do przyczepy Autosan o wym. 900 x 20, opony pełne 4 szt. Wiadomość: tel. kom. 721344340. Przypominamy, że ogłoszenia drobne od rolników są zamieszczane bezpłatnie. Ogłoszenia te można podawać telefonicznie: tel. (55) 270 11 32, 270 11 31 lub 270 11 30, drogą elektroniczną: e-mail: [email protected] albo listownie na adres redakcji. 64 10/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Rozrywka dla dorosłych i dla dzieci 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A 10 11 KUPON 10 B C D E Październik 2012 F G H I J K Hasło: C-4 I-10 K-2 F-3 J-6 G-1 I-2 F-3 F-8 A-6 POZIOMO: A - 1) miasto Kopernika C - 1) oklaski D - 6) założyciel czasopisma „Teatr lalek” E - 1) ptasi sejmik F - 5) wielki targ G - 1) dziedziniec w domu H - 7) dziewięciu instrumentalistów I - 1) magmowa skała żyłowa J - 6) specjalista chorób narządu słuchu K - 1) między przełykiem a jamą ustną PIONOWO: 1 - G) rzeka we Włoszech 2 - A) konkurent, współzawodnik 2 - I) polski zespół rockowy 3 - E) pszenica o ościstym kłosie 4 - A) pelerynka duchownego katolickiego 5 - F) ćwiczenia z medytacją 6 - A) propozycja 6 - I) zwierzyniec 7 - F) rzeka lub ssak 8 - A) drewno 8 - H) ryba słodkowodna 9 - F) angielska Anna 10 - H) grecki bajkopisarz 11 - F) oprawca Wśród czytelników, którzy do 20 października nadeślą do redakcji w Starym Polu prawidłowe rozwiązanie krzyżówki wraz z kuponem, rozlosujemy nagrodę książkową. Rozwiązanie z nr. 9/2012 – HASŁO: „GRZYBOBRANIE”. Nagrodę wylosowała: Zdzisława Zajączkowska z miejscowości Czarne. Nagrodę prześlemy pocztą. Wykreślanka dla dzieci Wykreślcie z diagramu podane słowa. Są one wpisane poziomo lub pionowo, a niektórych liter użyto dwukrotnie. Nieskreślone litery, czytane kolejno rzędami, utworzą rozwiązanie. J A R Z Ę B I N A K L W I E W I Ó R K A I R S Z Y S Z K I S Ś Z Ł Z Ł P O T L Z C O O A Ł A W K A T I S Ń P O C L S S A E Y C K A E J E S N I E E Ń G R Z Y B Y GRZYBY JARZĘBINA KASZTANY LAS LIŚCIE ŁAWKA SŁOŃCE SPACER SZYSZKI WIEWIÓRKA WRZOSY Poniżej znajduje się dziewiąta część rysunku składającego się z 11 elementów. Wśród dzieci (do lat 13), które do 20 grudnia 2012 roku nadeślą cały rysunek, naklejony na karcie pocztowej, rozlosujemy rower. KUPON 10 Październik 2012 Wśród dzieci, które do 20 października nadeślą do redakcji prawidłowe rozwiązanie wykreślanki wraz z kuponem, rozlosujemy nagrodę książkową. Rozwiązanie z nr. 9/2012 – HASŁO: „NOWY ROK SZKOLNY”. Nagrodę wylosował: Kacper Ścisłowski z Koniecwałdu. Nagrodę prześlemy pocztą. Pomorskie Wieści Rolnicze • 10/2012 Konkurs dla wytrwałych Rozwiązania krzyżówki i wykreślanki należy przysyłać na adres: PODR w Gdańsku, Oddział w Starym Polu 82-220 Stare Pole, ul. Marynarki Wojennej 21 65 POMORSKIE WIEŚCI ROLNICZE POMORSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO W GDAŃSKU 80-001 Gdańsk, ul. Trakt św. Wojciecha 293 tel. (58) 326 39 00, fax (58) 309 09 45 e-mail: [email protected] www.podr.pl WYDAWCA: Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku Pomorska Izba Rolnicza Oddział w Starym Polu 82-220 Stare Pole, ul. Marynarki Wojennej 21 tel. (55) 270 11 11 lub 270 11 00, fax 270 11 62 e-mail: [email protected] REDAKCJA: DZIAŁ REKLAMY I PRENUMERATY: Lubań, tel. (58) 688 20 11, (58) 688 21 50, fax (58) 688 22 52, e-mail: [email protected] KOLEGIUM REDAKCYJNE: ODDZIAŁY Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 80-001 Gdańsk, ul. Trakt św. Wojciecha 293 tel. (55) 270 11 32, e-mail: [email protected] mgr inż. Krzysztof Pałkowski (przewodniczący), mgr inż. Andrzej Dolny, mgr inż. Antoni Hajdaczuk, Jarosław Jelinek (Pomorska Izba Rolnicza), mgr inż. Zdzisław Kołodziejski, mgr inż. Bożena Korzańska (red. naczelna), mgr inż. Andrzej Okrój, dr inż. Daniel Roszak, mgr inż. Jan Rozenek, mgr inż. Ewa Szymańska, mgr Beata Wójcik Wanda Ciecholewska i Bożena Korzańska RAPORT Z RYNKU - na podstawie danych z Biur Powiatowych BP ODR Chojnice ul. 31 Stycznia 56, 89-600 Chojnice, tel./fax (52) 397 41 12 e-mail: [email protected] ODR w Gdańsku oraz biuletynu „Rynek zbóż” MRiRW zestawiła Barbara Kukowska KOREKTA: BP ODR Człuchów Osiedle Młodych 9, 77-300 Człuchów, tel. (59) 834 24 34 e-mail: [email protected] mgr Lucyna Lesińska FOT. NA OKŁADCE: BP ODR Gdańsk ul. Trakt św. Wojciecha 293, 80-001 Gdańsk, tel. (58) 326 39 22 e-mail: [email protected] Andrzej Okrój CENA 1 egz. - 2,00 zł PRENUMERATA: Wpłaty przyjmujemy na konto: PODR w Gdańsku, PKO S.A. Nr 91 1240 1268 1111 0010 3636 0465 CENA PRENUMERATY: półroczna – 12,00 zł + 12,00 zł (koszty przesyłki) = 24,00 zł roczna – 22,00 zł + 22,00 zł (koszty przesyłki) = 44,00 zł Prenumeratę przyjmują również doradcy BP ODR. CENNIK ODPŁATNOŚCI ZA MATERIAŁY INFORMACYJNO-REKLAMOWE Ogłoszenia, komunikaty i informacje handlowe, artykuły sponsorowane: cała strona - 800 zł + VAT; 1/2 strony - 480 zł + VAT; 1/4 strony - 300 zł + VAT; 1 cm2 - 1,60 zł + VAT reklama kolorowa wewnątrz numeru - cała strona - 1200 zł + VAT reklama kolorowa wewnątrz numeru - 1/2 strony - 720 zł + VAT reklama kolorowa na okładce II i III - 1400 zł + VAT reklama kolorowa na okładce IV - 1800 zł + VAT zamieszczenie wkładki reklamowej - 500 zł + VAT Drobne ogłoszenia od rolników są zamieszczane bezpłatnie. Ogłoszenia te można zgłaszać telefonicznie: tel. (55) 270 11 32, 270 11 31 lub 270 11 30, drogą elektroniczną: e-mail: [email protected] albo listownie na adres redakcji. Redakcja nie zwraca tekstów niezamówionych i nie drukuje ich bez podania przyczyny. Redakcja zastrzega sobie również prawo redagowania i skracania nadesłanych materiałów. Za treść ogłoszeń, tekstów sponsorowanych i reklam zleconych Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku nie ponosi odpowiedzialności. Ogłoszenia dla rolników indywidualnych są bezpłatne. Przyjmują je doradcy BP ODR lub można je przesłać pocztą. 66 BIURA POWIATOWE OŚRODKA DORADZTWA ROLNICZEGO DRUK: NAKŁAD: 4 200 egz Dział Systemów Produkcji Rolnej, Standardów Jakościowych i Doświadczalnictwa w Lubaniu 83-422 Nowy Barkoczyn tel. (58) 688 20 11, (58) 688 21 50, fax (58) 688 22 52, e-mail: [email protected] BP ODR Bytów ul. Wojska Polskiego 33, 77-100 Bytów, tel. (59) 822 27 52 e-mail: [email protected] SKŁAD KOMPUTEROWY: Przedsiębiorstwo Prywatne „WiB” ul. Sobieskiego 14, 80-216 Gdańsk, tel. (58) 522 30 29 Oddział w Strzelinie 76-200 Słupsk 2 tel. (59) 847 12 88, fax (59) 847 12 81 e-mail: [email protected] BP ODR Kartuzy ul. Hallera 1, 83-300 Kartuzy, tel./fax (58) 681 42 67 e-mail: [email protected] BP ODR Kościerzyna ul. Wodna 14, 83-400 Kościerzyna, tel./fax (58) 686 66 23 e-mail: [email protected] BP ODR Kwidzyn ul. Grudziądzka 8, 82-500 Kwidzyn, tel. (55) 261 34 59 e-mail: [email protected] BP ODR Lębork ul. Czołgistów 5, 84-300 Lębork, tel. (59) 862 21 72 e-mail: [email protected] BP ODR Malbork ul. Marynarki Wojennej 21, 82-220 Stare Pole, tel. (55) 270 11 19 e-mail: [email protected] BP ODR Nowy Dwór Gdański Plac Wolności 1, 82-100 Nowy Dwór Gd., tel. (55) 247 28 68 e-mail: [email protected] BP ODR Puck ul. Wejherowska 5, 84-100 Puck, tel. (58) 673 28 77 e-mail: [email protected] BP ODR Słupsk z siedzibą w Strzelinie 76-200 Słupsk 2, tel. (59) 847 12 81 e-mail: [email protected] BP ODR Starogard Gdański Nowa Wieś Rzeczna, ul. Rzeczna 18, 83-200 Starogard Gd., tel. (58) 562 49 63 e-mail: [email protected] BP ODR Sztum ul. Mickiewicza 39, 82-400 Sztum, tel. (55) 267 04 33 e-mail: [email protected] BP ODR Tczew ul. Wojska Polskiego 6, 83-110 Tczew, tel. (58) 531 38 27 e-mail: [email protected] BP ODR Wejherowo ul. Sobieskiego 241, 84-200 Wejherowo, tel. (58) 672 13 09 e-mail: [email protected]
Podobne dokumenty
w numerze - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku
Wsparcie dla rolników produkujących żywność wysokiej jakości
Poznaliśmy laureatów konkursu AgroLiga 2011
Konkurs AgroLiga 2012
Warto przeczytać
Aktualne informacje prawne dla rolnictwa
