GRZYBIENIOWATE (Nymphaeaceae) HEBANKOWATE (Ebenaceae)

GRZYBIENIOWATE (Nymphaeaceae)
WYSTĘPOWANIE: zbiorniki wodne całego
świata. Rodzina liczy około 60 gatunków, połowa
tworzy rodzaj grzybienie (Nymphaea). We florze polskiej występują 2 gatunki grzybienia (Nymphaea) i 2
gatunki grążela (Nuphar).
MORFOLOGIA: trwałe (za wyjątkiem rodzaju
Euryale) rośliny wodne i błotne, z sokiem mlecznym.
Mogą tworzyć rozmnóżki. Kłącza zakorzeniają się
w dnie zbiornika. Liście ustawione skrętolegle, często 2-postaciowe: zanurzone w wodzie pocięte na
cienkie, nieraz włosowate łatki i pływające lub
wynurzone duże, często tarczowate, długoogonkowe, niekiedy na dolnej stronie opatrzone kolcami (Euryale, Victoria); powierzchnia liści jest
nawoskowana.
KWIATY: osadzone na długich szypułkach sięgają powierzchni wody, zwykle duże, efektowne,
wonne. Promieniste, kielich 3-5-listkowy. Liczne
płatki korony, umieszczone spiralnie na dnie kwia-
towym i żywo zabarwione (białe, różowe, niebieskie
lub żółte). Wyraźnie widoczne jest stopniowe przejście od płatków korony do pręcików. Słupek1, duży,
wielokomorowy i przeważnie dolny.
OWOCE: jagodokształtne, gąbczasto mięsiste.
UŻYTKOWANIE: ozdobne w oczkach wodnych
i wodach parkowych. Leczniczo używany jest grążel
żółty (działa na funkcje układu pokarmowego).
CHRONIONE W POLSCE: grzybienie białe
(Nyphaea alba), g. północne (N. candida), grążel
żółty (Nuphar luteum), g. drobny (N. pumilum).
JK
HEBANKOWATE (Ebenaceae)
WYSTĘPOWANIE: obszary tropikalne i subtropikalne. Wyróżniamy ok. 5 rodzajów i 500 gatunków.
Najliczniejszy rodzaj to hurma (Diospyros) – 240 gat.
MORFOLOGIA: najczęściej 2-pienne drzewa
i krzewy o bardzo twardym, ciemno przeważnie
zabarwionym drewnie. Liście ułożone zwykle skrętolegle, nie podzielone, skórzaste, błyszczące.
KWIATY: promieniste, zwykle rozdzielnopłciowe,
pojedyncze, pachwinowe lub zebrane w małe wierzchotkowe kwiatostany (występuje kaulifloria).
Okwiat 3- do 7-krotny, zróżnicowany na kielich
o działkach zrosłych i zrosłopłatkową koronę (często
dzwonkowatą). Pręcikowie przeważnie w 2 okółkach złożone z 6-14 pręcików wolnych lub połączonych parami, przyrośniętych do korony. Słupek 1,
zbudowany z 2-8 owocolistków, o zalążni górnej,
podzielonej na wiele (do 20) komór. Owadopylne.
OWOCE: jagoda, często z zielonymi działkami
kielicha (osiąga pokaźne rozmiary).
UŻYTKOWANIE: hurma hebanowa (D. ebenum) dostarcza drewna czarnego, ciężkiego,
odpornego na butwienie, używanego do wyrobu
części instrumentów muzycznych, pomiarowych
i przedmiotów ozdobnych. Czarny heban i heban
kolorowy pochodzą też z innych gatunków hurmy.
Owoce hurmy wschodniej (D. kaki) i h. kaukaskiej
(D. lotus) są jadalne (surowe i przetworzone) i mają
niezrównany smak; sokiem nasyca się sieci rybackie
i drewno w celu zapobieżenia gniciu. Setki odmian
ogrodniczych
JK
– 25 –