WAWRZYNOWATE (Lauraceae) WERBENOWATE (Verbenaceae)

WAWRZYNOWATE (Lauraceae)
WYSTĘPOWANIE: lasy krain tropikalnych,
szczególnie Ameryki i Azji (Malezja). Jedynie
nieliczni przedstawiciele rosną poza tym
obszarem. Rodzinę reprezentuje około 3000
gatunków.
MORFOLOGIA: drzewa i krzewy. Liście ułożone przeważnie skrętolegle, pojedyncze, skórzaste. Zawierają w miękiszu liczne gruczołki z olejkami eterycznymi.
KWIATY: drobne, zebrane w gęste kwiatostany.
Promieniste, 3-krotne (2- do 5-krotne), o okwiecie
zwykle niezróżnicowanym na kielich i koronę, zielonożółte. Często funkcjonalnie rozdzielnopłciowe (występują w nich pręciki i słupki, ale tylko jedne z tych
organów są normalnie wykształcone). Pręcików
przeważnie 9, otwierających się klapkami. Słupek 1,
umieszczony luźno w kubeczkowato rozszerzonym
dnie kwiatowym, górny. Zalążnia 1.
OWOCE: różne, gł. mięsiste jagody lub pestkowce.
UŻYTKOWANIE: spożywcze: awokado (Persea
americana) – owoce zawierają 10-30% tłuszczu;
cynamonowiec cejloński (Cinnamomum zeylandicum) – przyprawa kuchenna (kora); c. kamforowy (C. camphora) – olejek kamforowy wykorzystywany jest w przemyśle chemicznym, a cenne
drewno m.in. w stolarstwie; wawrzyn szlachetny
(Laurus nobilis) – liście „bobkowe” są znaną
przyprawą; sasafras lekarski (Sassafras albidum) –
z kory i korzeni otrzymuje się olejek sasafrasowy
stosowany w produktach perfumeryjnych, z drewna
(jego zapachu nie znoszą mole) wyrabia się meble.
JK
WERBENOWATE (Verbenaceae)
WYSTĘPOWANIE: gł. obszary tropikalne i subtropikalne, jedynie nieliczne gatunki występują
w krainach o klimacie umiarkowanym. Rodzina
obejmuje około 100 rodzajów i 3000 gatunków. We
florze polskiej występuje 1 gatunek – werbena
pospolita (Verbena officinalis), rosnąca w miejscach
suchych w całym kraju.
MORFOLOGIA: drzewa, krzewy i rośliny zielne.
Liście zwykle naprzeciwlegle ułożone, nie podzielone lub dłoniasto- albo pierzastozłożone (Vitex).
Łodyga często czterokątna.
KWIATY: obupłciowe, grzbieciste (bywają promieniste), zebrane w 2-promienistych wierzchotkach. Korona 5- i zrosłopłatkowa, zwykle z długą rurką, do której wnętrza przyrośnięte są nitki 5, 4, 2 pręcików. Słupek górny o zalążni podzielonej na komory,
czasami z wrastającymi fałszywymi przegrodami.
OWOCE: pestkowiec, rzadziej rozłupnia rozpadająca się na 2 lub 4 części, orzeszek.
UŻYTKOWANIE: drewno tekowego drzewa
(Tectona grandis) jest b. cenne, trwałe (ponad 200
lat), używane gł. do budowy statków; miłowonka
trójlistkowa (Lippia citriodora) dostarcza „olejku
werbenowego”; niepokalanek (Vitex agnus-castus)
dostarcza namiastki pieprzu („pieprz mnisi”)
i uważany jest za antyafrodyzjak. Ozdobne: szczęślin
(Clerodendron) sadzony na żywopłoty. Biologicznie
interesujące są gatunki z rodzaju awicenia
(Avicennia) – krzewy namorzynowe (posiadają
korzenie oddechowe).
JK
– 68 –