KONTRAKTY W OBROCIE GOSPODARCZYM

KONTRAKTY W OBROCIE GOSPODARCZYM
— UWARUNKOWANIA PRAWNE
Umowa zobowiązująca — zgodne oświadczenia woli co najmniej dwóch stron (konsens),
nie moŜe być sprzeczna z ustawą i zasadami współŜycia społecznego, nie moŜe mieć na celu
obejścia prawa, wywołuje skutki prawne.
Oświadczenia woli kontrahentów — zachowanie się zrozumiałe, swobodne, w zamiarze
wywołania określonych skutków prawnych.
Klasyfikacja kontraktów
1) Ze względu na skutki:
• umowy zobowiązujące — wierzyciel moŜe Ŝądać od dłuŜnika określonego świadczenia
(większość umów),
• umowy rozporządzające — rozporządzenie swym prawem.
2) Regulacja prawna kontraktu:
• umowy nazwane — wyraźnie uregulowane przepisami prawa,
• umowy nienazwane — strony swobodnie ustalają treść,
• umowy mieszane — kategoria pośrednia.
3) Zaspokojenie interesów kontrahentów:
• umowy jednostronnie zobowiązujące — zobowiązany i uprawniony,
• umowy obustronnie zobowiązujące — kaŜdy jest wierzycielem i dłuŜnikiem.
4) Wydanie przedmiotu:
• umowy konsensualne — bez potrzeby wydania przedmiotu umowy,
• umowy realne — konieczne wręczenie przedmiotu.
5) Odpłatny/nieodpłatny charakter umowy:
• umowy odpłatne — kaŜda strona ma uzyskać korzyść majątkową,
• umowy nieodpłatne — korzyść majątkową odnosi tylko jedna strona,
• umowy wzajemne — obopólna wymiana świadczeń.
6) Umowy przysparzające — dokonanie przysporzenia w majątku innej osoby niŜ zobowiązujący się kontrahent (majątek kontrahentów pozostaje niezmienny.
7) Motywy:
• kontrakty kazualne (przyczynowe) — istnienie odpowiedniej podstawy prawnej,
• kontrakty abstrakcyjne — oderwane od podstawy prawnej.
8) Umowy losowe — powstanie obowiązku świadczenia i jego zakres zaleŜy od przypadku.
9) Swoboda umowy:
• umowy swobodnie negocjowane — równy z równym,
• umowy adhezyjne — treść kontraktu z góry narzuca jeden kontrahent.
Zasada swobody umów
Prawo gwarantuje szeroki zakres swobody kontraktowania. Swobodne:
• decydowanie o zawarciu kontraktu,
• wybór osoby kontrahenta,
• kształtowanie treści kontraktu,
• wybór formy kontraktu.
Granice swobody:
1) Sprzeczność z ustawą lub zasadami uczciwego obrotu i dobrych obyczajów;
2) Sprzeczność z właściwościami (naturą) stosunku kontraktowego;
1
3) Umowa o świadczenie niemoŜliwe. NiemoŜliwość:
• pierwotna lub następcza,
• obiektywna lub subiektywna,
• fizyczna lub prawna.
4) Wyzysk (dysproporcja wartości świadczeń)
Zawarcie kontraktu
Kontrakt moŜe być zawarty jedynie przez osobę (fizyczną lub prawną) mającą zdolność do
czynności prawnych.
Umocowanie do zawarcia kontraktu
Przedstawicielstwo — działanie w cudzym imieniu ze skutkiem prawnym bezpośrednio dla
reprezentowanego. Przedstawicielstwo czynne (składanie oświadczeń) i bierne (odbieranie).
Źródła umocowania:
• przepisy ustawy,
• oświadczenie (pełnomocnictwo) reprezentowanego.
Rodzaje pełnomocnictwa:
• ogólne — umocowanie do wykonywania czynności zwykłego zarządu,
• rodzajowe — umocowanie do wykonywania określonego rodzaju czynności,
• szczegółowe — umocowanie do wykonania określonej czynności.
Prokura — pełnomocnictwo handlowe udzielane przez spółki handlowe.
Swoboda i prawidłowość oświadczeń woli kontrahentów
Wady oświadczenia woli:
• pozorność — nie zamierza wywołać Ŝadnych skutków prawnych lub wywołać inne,
• błąd — mylne wyobraŜenie o rzeczywistym stanie rzeczy,
• podstęp — świadome doprowadzenie do powstania w umyśle kontrahenta błędnego wyobraŜenia o rzeczywistym stanie rzeczy,
• groźba — zastosowanie środków niedozwolonej presji w celu zmuszenia do złoŜenia oświadczenia woli.
Sposoby zawierania kontraktów
1) Przez przyjęcie przez oblata oferty oferenta (złoŜenie oferty + przyjęcie oferty = zawarcie
kontraktu);
2) Negocjowanie kontraktów. Dokumenty organizujące procedurę prowadzenia negocjacji określają:
• przedmiot negocjacji, zagadnienia wymagające rozwaŜenia,
• miejsca, terminy spotkań, składy ekip,
• sporządzanie dokumentów,
• moŜliwości powierzenia ustalenia treści kontraktu osobom trzecim,
• rozkład kosztów negocjacji,
• inne, np. prawo do zerwania negocjacji, moŜliwość prowadzenia równoległych negocjacji.
3) Przetarg (nie zawsze prowadzi do zawarcia kontraktu) i aukcja (licytacja);
4) Zastosowanie wzorów kontraktów.
Umowa przedwstępna
Ułatwia i zapewnia stronom zawarcie kontraktu w określonym terminie. Jedna lub obie
strony zobowiązują się do zawarcia oznaczonej (przyrzeczonej) umowy.
Aby umowa przedwstępna była waŜna musi określać:
2
• istotne postanowienia umowy przyrzeczonej umoŜliwiające oznaczenie świadczenia stanowiącego przedmiot zobowiązania,
• termin zawarcia umowy przyrzeczonej.
Forma kontraktów
1) Zwykła forma pisemna — złoŜenie własnoręcznych podpisów lub wymiana podpisanych dokumentów;
2) Forma pisemna z urzędowym poświadczeniem daty (tzw. data pewna);
3) Forma pisemna z urzędowym poświadczeniem podpisu;
4) Forma aktu notarialnego — spisanie przez notariusza przedstawionych mu oświadczeń woli,
odczytanie ich w obecności stron, upewnienie się czy je rozumieją i czy są zgodne z ich wolą.
Rodzaje formy szczególnej kontraktów (skutki prawne):
1) Forma zastrzeŜona wyłącznie dla celów dowodowych;
2) Forma zastrzeŜona pod rygorem niewaŜności;
3) Forma zastrzeŜona dla wywołania określonych skutków prawnych.
Przedmiot i treść kontraktu
Kontrakt — czynność prawna, źródło powstania zobowiązania (stosunku prawnego) w którym wierzyciel moŜe Ŝądać (tzw. roszczenie) od dłuŜnika świadczenia.
Świadczenie — zachowanie się (czynne lub bierne) dłuŜnika zgodnie z treścią zobowiązania polegające na zaspokojeniu określonego interesu kontrahenta (wierzyciela).
Rodzaje świadczeń:
1) Świadczenia jednorazowe, okresowe i ciągłe;
2) Świadczenia podzielne i niepodzielne;
3) Świadczenia oznaczone indywidualnie i rodzajowo;
4) Świadczenia pienięŜne
Warunek i termin
MoŜna uzaleŜnić skuteczność prawną kontraktu od zdarzenia przyszłego i niepewnego
(warunku). Podział warunków:
• warunki zawieszające (spełnienie = skuteczny kontrakt, nie spełnienie = bezskuteczny kontrakt),
• warunki rozwiązujące (odwrotnie).
Termin jest zdarzeniem przyszłym, ale pewnym:
• początkowy = warunek zawieszający,
• końcowy = warunek rozwiązujący.
Dodatkowe zastrzeŜenia umowne:
1) Zadatek jako: dowód zawarcia umowy, zaliczka na poczet świadczenia, zabezpieczenie wykonania świadczenia, odstępne upowaŜniające do zwolnienia ze zobowiązań kontraktowych;
2) Umowne prawo odstąpienia;
3) Odstępne;
4) Kara umowna — naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienaleŜytego wykonania
zobowiązania niepienięŜnego przez zapłatę umownej sumy pienięŜnej.
Wykonanie zobowiązań kontraktowych
1) Zasada jednoczesnego wykonania świadczeń wzajemnych;
3
2) Osoby uczestniczące w wykonaniu zobowiązania;
3) Przedmiot wykonania zobowiązania:
• jakość świadczenia,
• wykonanie częściowe,
• zmiana przedmiotu świadczenia,
• zaliczenie świadczenia na poczet określonego długu.
4) Miejsce i termin wykonania zobowiązania;
5) Dowody wykonania zobowiązań.
Przejście praw i obowiązków wynikających ze zobowiązań kontraktowych:
1) Zmiana wierzyciela:
• przelew wierzytelności (cesja),
• wstąpienie osoby trzeciej w prawa zaspokojonego wierzyciela.
2) Zmiana dłuŜnika:
• przejęcie długu,
• kumulatywne przystąpienie do długu.
Skutki niewykonania lub nienaleŜytego wykonania zobowiązań kontraktowych
Wierzyciel moŜe domagać się spełnienia świadczenia na drodze sądowej, czasami (np. po
upływie terminu) Ŝąda odszkodowania zamiast świadczenia.
Przesłanki odpowiedzialności kontraktowej:
• niewykonanie lub nienaleŜyte wykonanie świadczenia,
• szkoda i związek przyczynowy.
Okoliczności za które dłuŜnik ponosi odpowiedzialność:
• niedołoŜenie naleŜytej staranności,
• odpowiedzialność dłuŜnika za osoby, którymi posługuje się przy wykonywaniu zobowiązań,
• inne okoliczności.
Rozkład cięŜaru dowodu — cięŜar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z tego
faktu wyciąga skutki prawne.
NiemoŜliwość świadczenia — zobowiązanie wygasa jeśli świadczenie stało się niemoŜliwe
do spełnienia (po powstaniu zobowiązania) skutkiem okoliczności za które dłuŜnik nie ponosi
odpowiedzialności.
Opóźnienie i zwłoka dłuŜnika
• opóźnienie zwykłe — okoliczności za które dłuŜnik nie ponosi odpowiedzialności,
• zwłoka dłuŜnika — okoliczności za które dłuŜnik ponosi odpowiedzialność,
• zwłoka dłuŜnika w wykonaniu zobowiązania wzajemnego.
4