Bocian biały, ptak z charakterem

Bocian biały, ptak z charakterem
czwartek, 09 kwietnia 2015 19:26
Bocian, jako przyrodniczy fenomen, charyzmatyczny, wielki ptak żyjący w bliskim sąsiedztwie
człowieka, doczekał się wielu baśni, legend i przesądów. O jednym z nich świadczy głęboko
zakorzenione w słowiańskiej kulturze opowiadanie nieletnim, że dzieci są przynoszone przez
bociany. Sam nawet kiedyś w to wierzyłem. Potem się dowiedziałem, że niektórzy moi znajomi
nie byli przyniesieni przez bociany, ale znalezieni w kapuście. Teraz wiem, że są i tacy ludzie,
których na pewno znaleziono w burakach, i to pastewnych. Mnie przyniósł bocian. Na pewno!
Słowianie wierzyli także, że dusza człowieka po śmierci zamienia się w bociana, że ptak ten
może sprowadzić nieszczęście na prześladującą go osobę, a nawet przynieść płonącą żagiew,
by pomścić śmierć swoich piskląt. Bocian był więc nietykalny, czyli od dawna objęty
zwyczajową ochroną. Zakazywano nawet zjadania jego mięsa.
Baśnie i legendy o bocianach powstawały jednak nie tylko w słowiańskiej kulturze. W
starożytnej Grecji wierzono, że bociany opiekują się swymi starzejącymi się rodzicami. To
przekonanie było tak silne, że funkcjonowało nawet prawo zwane „pelargonia" od greckiego
słowa „pelargos", czyli bocian. Nakazywało ono młodym ludziom opiekowanie się starymi
rodzicami. Moja mama ma kilka pelargonii na okiennym parapecie, ale chyba kupię jej jeszcze
jedną i podziękuję za tego bociana co mnie przyniósł...
Tak naprawdę to bocian nie jest biały, tylko czarno-biały. Czarne ma lotki. A na dodatek
czerwony dziób i nogi. Jest więc trójkolorowy. I przez wszystkich lubiany. No, prawie
wszystkich. Jakiś czas temu wielodzietna, ciężarna kobieta strzelała do bociana z wiatrówki,
obawiając się kolejnego dziecka. Pokazywano to w telewizji.
Karol Linneusz nadał mu naukową nazwę Ciconia ciconia, co po łacinie znaczy tyle co: bocian
bocian. Bliski kuzyn bociana białego, żyjący w leśnych ostępach bocian czarny, jest tak samo
trójkolorowy, ale z przewagą czarnego. Dlatego jego nazwa naukowa to Ciconia nigra, co
znaczy tyle co nazwa polska, czyli bocian czarny. Bocian biały jest biały w większości
europejskich języków. Dość wspomnieć angielskie „European White Stork", niemieckie
„Weissstorch", francuskie „Cigogne blanche", czy rosyjskie „Biełyj aist". Jest to jeden z naszych
największych ptaków (długość ciała około metra, rozpiętość skrzydeł: 180–200 cm, masa ciała
od 3 do 4,5 kg). Samce są zauważalnie większe od samic. Osobniki młodociane mają niemal
czarne, a nie czerwone nogi i dzioby. Po roku są jednak nie do odróżnienia od dorosłych.
1/2
Bocian biały, ptak z charakterem
czwartek, 09 kwietnia 2015 19:26
Polska jest bocianim potentatem. Mamy około 50 tysięcy par lęgowych, głównie na wschodzie i
północy kraju. Każda para wychowuje średnio 3 młode, co z dorosłymi daje około 250 tysięcy
osobników, które w drugiej połowie sierpnia w spektakularny sposób odlecą, w liczącą 10
tysięcy km, podróż do Afryki. Europejska populacja tego gatunku to około miliona osobników.
Łatwo więc można obliczyć, że co czwarty bocian jest Polakiem. U nas przyszedł na świat i nic
to, że przebywa w swej ojczyźnie tylko od kwietnia do sierpnia, czyli przez około 5 miesięcy, a
przez 7 miesięcy tuła się po Bałkanach, Bliskim Wschodzie i Afryce. Do nas wróci by wychować
następne pokolenie. Zanim to jednak nastąpi pokona dwa razy dystans do południowej Afryki i z
powrotem. Dojrzeje płciowo dopiero w trzecim roku życia. Jak będzie miał szczęście to podróże
do Afryki będzie odbywał przez 30 lat.
Przelot na zimowiska europejskich bocianów białych odbywa się dwiema trasami. Ptaki z
Europy zachodniej lecą do Afryki zachodniej przez Gibraltar, a nasze i gniazdujące dalej na
wschodzie i południu – przez Bosfor, do Afryki wschodniej i południowej.
Wbrew potocznej wiedzy na temat pokarmu boćków, składa się on głównie z gryzoni i owadów,
a nie żab, gdyż są one mało pożywne (90% składu ich ciała to woda) a na dodatek zawierają w
skórze toksyny. Żaby bywały ważnym składnikiem diety tylko na przedwiośniu, gdy owady i
gryzonie są jeszcze nieliczne, a w nadrzecznych rozlewiskach zaczynają do godów
przystępować żaby i ropuchy. Ropuch bocian nie tyka, chyba że jest młody i niedoświadczony.
Po pierwszej połkniętej ropuszce zapamięta, że nie należy tego robić. W dzisiejszych czasach
żaby są rzadkością, a w wielu okolicach wcale ich nie ma. Opiekując się młodym lub rannym
boćkiem nie wyłapujmy więc dla niego żab, ale dajmy trochę ryb, kurze szyjki i chude mięso. W
Afryce, podczas zimowania, niemal wyłącznym składnikiem diety bocianów są owady, w tym
głównie szarańcza. Bociany nie specjalizują się jednak w jednym, określonym rodzaju pokarmu.
Połykają wszystko, co trafi im pod dziób. Mogą to być zarówno dżdżownice i pijawki, jak pisklęta
ptaków, żaby, traszki, jaszczurki i węże, małe i duże owady, gryzonie, drobne ryby, padlina.
Skład diety bocianów stosunkowo łatwo zbadać dzięki wypluwkom, wydalanym z żołądka
codziennie, najczęściej pod gniazdem lub miejscem nocowania. Mają one pokaźne rozmiary, a
kształtem i barwą przypominają średniej wielkości bulwy ziemniaka. W wypluwkach znajdują się
niestrawione części, a więc chitynowe pancerze owadów, kości kręgowców, łuski ryb, sierść,
pióra itd. Ich analiza umożliwia naukowcom poznanie diety bocianów. Wielu gospodarzy
mających bocianie gniazda w swych obejściach może dodać opowieści o wężach i żmijach
przynoszonych pisklętom przez bociany. I wcale nie jest to niezgodne z prawdą!
Andrzej G. Kruszewicz
2/2