DZIURAWCOWATE (Guttiferae) DZWONKOWATE (Campanulaceae)

DZIURAWCOWATE (Guttiferae)
WYSTĘPOWANIE: głównie w obszarach
tropikalnych i subtropikalnych, wyjątek stanowi
dziurawiec (Hypericum). Rodzina obejmuje 35 rodzajów z 400 gatunkami. W Polsce występuje
7 gatunków dziurawca, najpospolitszym jest d. zwyczajny (H. perforatum), spotykany na łąkach.
MORFOLOGIA: drzewa, krzewy, rzadko rośliny
zielne, czasem liany. Liście pojedyncze, ułożone
naprzeciwlegle albo okółkowo. Posiadają śródtkankowe zbiorniki żywicy lub olejków, widoczne
pod światło jako jasne punkty; liście robią wrażenie
podziurkowanych (stąd nazwa rodziny).
KWIATY: promieniste, obu- lub jednopłciowe, zebrane w szczytowe kwiatostany. W kwiatach męskich często występuje zmarniały słupek. Działki
i płatki okwiatu w różnej ilości (często 5-krotne),
ułożone są okółkowo względnie częściowo spiralnie.
Pręciki zwykle bardzo liczne, zebrane zwykle w 3-5
pęczków. Pyłek produkowany jest w znacznych ilościach. Słupek 1, zalążnia górna.
słupek i pęczek pręcików
OWOCE: torebka, jagoda, pestkowiec.
UŻYTKOWANIE: lecznicze, gł. dziurawca
pospolitego zwanego „zielem świętojańskim”.
Gatunki z tropikalnego rodzaju Garcinia hodowane
są dla pozyskania żywicy gutaperki, poza tym G.
mangostana i G. dulcis mają jadalne owoce. Drzewo
różane (Calophyllum inophyllum) dostarcza cennego
drewna stolarskiego. Amerykańska soczelica
(Vismia guaianensis) wydziela gumigutę składnik
farb drukarskich.
JK
DZWONKOWATE (Campanulaceae)
WYSTĘPOWANIE: we wszystkich strefach
klimatycznych na całym świecie. W tropikach
rosną przeważnie w górach. Rodzina obejmuje
ponad 80 rodzajów i 2300 gatunków. Najliczniejsze rodzaje: lobelia (Lobelia) – ponad 430 gat.;
dzwonek (Campanula) – ok. 350 gat. W Polsce występuje 5 rodz. i 25 gat.
MORFOLOGIA: większość to rośliny zielne,
wieloletnie. Dla alpejskiego piętra strefy tropikalnej
charakterystyczne są wysokie (do 10 m) gatunki
z rodzaju Lobelia. Liście zwykle skrętoległe, niepodzielone, całobrzegie lub ząbkowane. W tkankach
występują rurki z sokiem mlecznym. U większości
materiałem zapasowym jest inulina.
KWIATY: obupłciowe, rzadko jednopłciowe,
promieniste lub grzbieciste, najczęściej 5-krotne,
zebrane zwykle w szczytowe lub osiowe kwiatostany. Płatki korony zrośnięte, działki kielicha wolne.
Pręcików 5, czasem złączonych pylnikami. Słupek 5-,
3- lub 2-krotny, wielokomorowy, o zalążni dolnej
z licznymi zalążkami.
OWOCE: torebki, jagody, orzeszki.
UŻYTKOWANIE: głównie jako rośliny ozdobne.
Zgrubiałe korzenie dzwonka rapunkuła (Campanula
rapunculus) są jadalne.
CHRONIONE W POLSCE: lobelia jeziorna
(Lobelia dortmanna), zerwa kulista (Phyteuma
orbiculare).
JK
– 18 –