Wstęp - Censa

Wstęp
„Nie wystarczy mówić do rzeczy,
Trzeba mówić do ludzi”.
Stanisław Jerzy Lec
W sztuce, a tym samym w każdym artystycznym zawodzie, liczy się zarówno
talent jak i warsztat, artyzm i rzemiosło. Podobnie jest ze sztuką komunikacji,
czyli porozumiewania się z innymi ludźmi. Na gruncie szkoły są to przede
wszystkim: komunikowanie wyzwań edukacyjnych stojących przed młodym
człowiekiem, porozumiewanie się z rodzicami w celu nawiązania konstruktywnej współpracy, z kolegami i koleżankami celem podtrzymywania więzi
społecznych i budowania atmosfery pracy sprzyjającej edukacji.
Każdy z nas codziennie porozumiewa się z wieloma ludźmi. Zazwyczaj jesteśmy przekonani, że wszystko to, co mówimy dociera do naszego rozmówcy
i jest rozumiane w sposób, jaki sobie tego życzymy. Rozmowy z innymi wydają
się nam czymś oczywistym. Dopiero gdy pojawiają się trudności czy konflikty
zastanawiamy się, co takiego się dzieje, że jesteśmy niewłaściwie rozumiani.
I często okazuje się wtedy, że porozumiewanie się z drugim człowiekiem jest
sztuką trudną a jej opanowanie wymaga nieraz żmudnej pracy!
Wiele umiejętności nabywamy poprzez ćwiczenia i wytężoną pracę a po pewnym czasie umiejętność ta staje się odruchowa, nieuświadomiona, jakbyśmy się
z nią urodzili, np. chodzenie czy jazda na rowerze. Podobnie jest z umiejętnością
skutecznej komunikacji. Przedstawione w tym poradniku schematy i ścieżki
postępowania nie mają na celu zrobienia z nas zaprogramowanych robotów, lecz
wyrobienie swego rodzaju nawyku skutecznej komunikacji międzyludzkiej.
Komunikacja interpersonalna stała się przedmiotem zainteresowania psychologów (zwłaszcza humanistycznych) w latach sześćdziesiątych. Zwrócili oni
uwagę na związek między procesem porozumiewania się ludzi, a możliwością
zaspokajania ważnych dla nich potrzeb (bliskości, przynależności, bezpieczeństwa itd.). Uznali komunikowanie się za ważną umiejętność społeczną, którą
należy rozwijać i doskonalić.
Każdy kto posiada lub posiądzie wiedzę i umiejętności w skutecznym komunikowaniu się z drugim człowiekiem, zdobywa najwyższe szczyty i uznanie.
Skuteczne porozumiewanie się umożliwia wzajemne zrozumienie, które jest
podstawą wszelkiej efektywnej współpracy.
© CENSA 2013
© CENSA 2013
5
7) wywieranie wpływu, przewodzenie innym;
8) pomoc w rozwiązywaniu problemów zawodowych i osobistych;
9) podtrzymanie obrazu własnej osoby, poczucie tożsamości oraz własny
rozwój1.
b) Jasność komunikacji
Nasze relacje z innymi osobami w dużej mierze zależą od naszych kompetencji
w zakresie komunikacji interpersonalnej. Ważne jest aby komunikować w sposób jasny i klarowny – otwarcie i szczerze mówić o faktach nie „zamydlając”
rzeczywistości.
Komunikat jest jasny, kiedy nasze opinie wyrażamy wprost, zamiast ukrywać je za milczeniem, niejasnymi aluzjami i nieuprawnionymi uogólnieniami.
„To okropnie denerwujące, kiedy dzieci przeszkadzają w prowadzeniu zajęć”.
Jakie dzieci? Kogo to denerwuje?
„Naprawdę nie rozumiem takiego zachowania”.
Co konkretnie masz na myśli?
c) Jednoznaczność komunikacji
Komunikat jednoznaczny to taki, który nie daje się źle zrozumieć.
W gruncie rzeczy chodzi nam o to, aby wywołać w niej poczucie winy. Jeżeli
ktoś posługuje się takimi ogólnymi stwierdzeniami w stosunku do nas, możemy zapytać: Kto? W czym się przeciwstawia?
• zdania nadużywające określeń „nie mogę” i „muszę”. Np. muszę to zrobić
natychmiast.
W zdaniach tych brakuje informacji, co do źródła przymusu, przyczyn i skutków zwłoki. Lepiej formułować je tak: „Prawdopodobnie nie skończę tego
w terminie, bo właśnie robię bilans, a potem mam już zaplanowany urlop.”
Gdybyśmy formułowali wyłącznie komunikaty jednoznaczne, nasza mowa
straciłaby całą finezję i potrzebowalibyśmy mnóstwa czasu na nudne rozmowy.
Umiejętność świadomego posługiwania się komunikatami jednoznacznymi
potrzebna jest, gdy sytuacja jest potencjalnie konfliktowa lub stanowi obszar
ewentualnej manipulacji.
A więc przy:
wyrażaniu życzeń - dopowiadajmy, jaką wagę ma dla nas sprawa, czego dokładnie chcemy.
wyrażaniu złości - stwierdzajmy, że mówimy o własnych odczuciach i pozostawmy otwartą kwestię winy. Posługujmy się komunikatami o sobie, a nie
zarzutami.
wyrażaniu obaw - unikajmy obwiniania partnera za stan swoich uczuć, posługujmy się komunikatami o sobie.
d) Schemat procesu komunikacji.
Oczywiście - w świetle tej definicji - każdy komunikat może być niejednoznaczny, jeśli słuchacz się do tego mocno przyłoży. Możemy jednak unikać typowych
pułapek, mogących doprowadzić do nieporozumień.
Przykładami takich niejednoznacznych stwierdzeń są:
• zdania nadużywające określeń „wy”, „wszyscy”, np. wszyscy są przeciwko
mnie.
Takiego komunikatu używamy, gdy chcemy wyrazić żal lub obawę, ale nie
mamy odwagi skonfrontować się z osobą, z którą związane są te uczucia.
INTENCJE

KOMUNIKAT

ODBIÓR

1 M. Argyle, Psychologia stosunków międzyludzkich, Warszawa 1991
8
© CENSA 2013
INTERPRETACJA
© CENSA 2013
9