Ekologiczna uprawa ziół cz.1 - Centrum Obsługi Zielonych Inwestycji

Karpaty Przyjazne Ludziom
2011–2013
Lokalna inicjatywa partnerska na rzecz zrównoważonego użytkowania
i ochrony górskich obszarów województwa podkarpackiego
Projekt „Karpaty Przyjazne Ludziom” współfinansowany przez Szwajcarię w ramach
szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej
www.cfoundation.org
Ekologiczna uprawa ziół
Mgr inż. Mateusz Kaczmarski
Instytut Rolnictwa
PWSZ im. Jana Grodka w Sanoku
www.cfoundation.org
Zioła i surowce lecznicze

•
•
•
Sporządzaniem leków zajmowali się:
w dolinie Tygrysu i Eufratu - Sumerowie,
w starożytnym Egipcie, Chinach i Indiach.
sumerowie w połowie IV tysiąclecia p.n.e. stosowali w
lecznictwie: rumianek, anyżek, lulek, szafran, piołun,
babkę, lukrecję, nagietek, koper, kminek.
www.cfoundation.org
Zioła i surowce lecznicze
 Od II tysiąclecia p.n.e. Babilończycy i Asyryjczycy zakładali
ogrody roślin leczniczych - znali około 250 surowców
leczniczych pochodzenia roślinnego.
 W starożytnym Egipcie narodziła się kosmetologia, czyli
nauka o sztuce upiększania ciała.
 Fitoterapia współczesna właśnie z Chin wzięła znajomość
wielu roślin leczniczych, m.in. korzenia żeń-szeń, rabarbaru,
ziela przęśli oraz chińskiej herbaty.
www.cfoundation.org
Zioła i surowce lecznicze
 Wiele roślin leczniczych nazwy botaniczne posiada od
bogów, bohaterów i mitycznych herosów lub od nazw
miejsc wiązanych z mitologią, np. Artemisia (bylica) od
bogini Artemidy, Centarium (centuria) od centaura
Charona, który zajmował się medycyną, Colchicum
(zimowit) od Kolchidy, krainy, w której rosły rośliny trujące.
 W Iliadzie Homera znajdujemy opis leczenia Achillesa,
bohatera wojny trojańskiej, któremu starano się
powstrzymać upływ krwi zielem krwawnika (Herba
Achilleae).
www.cfoundation.org
Zioła i surowce lecznicze
 Na przełomie V i IV w. p.n.e. żył wybitny lekarz grecki
Hipokrates - uważany za ojca medycyny, autor Kodeksu
zachowania zawierającego zasady etyki lekarskiej.
 Do dziś młodzi lekarze przed rozpoczęciem praktyki składają
„Przysięgę Hipokratesa".
 W jego znakomitym dziele Corpus Hipocraticum znaleziono
opis 236 roślin leczniczych i prawie 300 surowców
www.cfoundation.org
Zioła i surowce lecznicze
 Wybitnym przedstawicielem epoki antycznej i znawcą leku
roślinnego był Galen, żyjący w II w., Grek z pochodzenia,
nadworny lekarz cesarzy rzymskich, m.in. Marka Aureliusza.
 Jego zasługą było wprowadzenie nowych postaci leku naparu, odwaru, nalewki, mazidła.
 Od jego imienia nazywamy je lekami galenowymi i są one
nadal stosowane m.in. w ziołolecznictwie.
www.cfoundation.org
Zioła i surowce lecznicze
 Arabowie w X—XIII w. wprowadzili wiele nowych
surowców leczniczych i udoskonalili metody otrzymywania
olejków z roślin olejkowych.
 Odkrycie przez Kolumba Ameryki w 1492 r. i znalezienie
przez Vasco da Gama w 1498 r. nowej drogi morskiej do
Indii - powiększyło asortyment roślin leczniczych o nowe
gatunki, a także umożliwiło import wielu przypraw
korzennych i roślin zielarskich z Indii i Chin.
www.cfoundation.org
Zioła i surowce lecznicze
 Odrodzenie - pierwszy drukowany zielnik Herbarium
Platomcusa, wydane w Rzymie prawdopodobnie w 1481 r.
 Kolejnym był wydany w Moguncji w 1491 r. Ortus sanitatis
(Ogród zdrowia).
 Zielniki (herbarze) przyczyniły się do upowszechnienia
ziołolecznictwa - zawierały nie tylko opisy roślin, ale przede
wszystkim informacje o ich zastosowaniu, sposobach
leczenia.
www.cfoundation.org
Zioła i surowce lecznicze
 Paracelsus (1493-1541) poszukujący w roślinach czynnika
działającego przeciw chorobie stwierdził, że istotę leczniczą
(quinta essentia) należy izolować z surowca roślinnego.
 Izolował z roślin leczniczych tzw. kwintesencję, czyli
substancje farmakologicznie czynne o skutecznym działaniu.
 Rozwój nauk przyrodniczych pozwolił wydzielić z roślin
substancje biologicznie czynne, poznać ich budowę, badać
ich działanie na organizmach żywych.
www.cfoundation.org
Zioła i surowce lecznicze
 1806 wyekstrahowano z opium alkaloid morfinę przez
niemieckiego aptekarza Sertftrnera.
 Wkrótce wyizolowano z roślin wiele innych alkaloidów,
m.in. strychninę z nasion kulczyby, z kory chinowej chininę, z kawy - kofeinę, wyekstrahowano kolchicynę, a
także inne związki, jak składniki olejków, garbniki,
flawonoidy.
www.cfoundation.org
Zioła i surowce lecznicze
 Pod koniec XIX w. rozwinęła się nowa gałąź przemysłu
chemicznego zajmująca się syntezą i produkcją wielu
nowych związków o działaniu leczniczym, które nie
odtwarzały substancji występujących w świecie roślinnym
czy zwierzęcym, takich jak np. piramidon, aspiryna,
weronal, środki nasenne.
 Rozpoczęła się era leków syntetycznych i zaczęło maleć
znaczenie surowców pochodzenia roślinnego.
www.cfoundation.org
Zioła i surowce lecznicze
 W końcu lat pięćdziesiątych XX w. pojawiły się poważne
zastrzeżenia dotyczące leków pochodzenia syntetycznego.
 Opisywano niepożądane działania, uzależnienie się od
leków chemicznych, działania uboczne (uszkodzenie
wątroby, nerek oraz układu krwiotwórczego).
 Przerażającym przykładem był powszechnie znany w RFN
Talidomid lek, który miał działać uspokajająco na kobietę w
ciąży, a po stosowaniu którego rodziły się dzieci - potworki.
www.cfoundation.org
Zioła i surowce lecznicze
 W ostatnich latach obserwuje się masowy powrót do leków
naturalnych - łatwiej przyswajalnych przez organizm ludzki,
o wolniejszym i łagodniejszym działaniu, a także
dostarczanie organizmowi człowieka - oprócz substancji
czynnych - bogactwa witamin, enzymów, biokatalizatorów,
makro- i mikroelementów.
 witamina C znajdująca się m.in. w owocach dzikiej róży - jej
przyswajalność jest 34 razy większa niż po jej podaniu w
postaci leku syntetycznego.
www.cfoundation.org
Ziołolecznictwo
 Ziołolecznictwo jest rodzajem leczenia, w którym
znajdują zastosowanie surowce roślinne i ich
przetwory.
 Ziołolecznictwo (fitoterapia) to skuteczna metoda dbania o
zdrowie nie tylko poprzez leczenie, ale i zapobieganie
chorobom. Leki roślinne to produkty lecznicze, które jako
główne składniki zawierają surowce zielarskie lub przetwory
roślinne.
www.cfoundation.org
Ziołolecznictwo
 leki ziołowe (zioła) - pojedyncze zioła odpowiednio
rozdrobnione, np. korzeń mniszka lekarskiego, liść melisy,
liść mięty oraz mieszanki ziołowe (species) będące
mieszaniną kilku pokrojonych i odpowiednio
przygotowanych ziół, np. mieszanki ziołowe Hepatina,
Pankreaflos, Cordaflos.
 Wszystkie surowce roślinne używane jako leki muszą
odpowiadać wymaganiom Farmakopei bądź odpowiednim
normom zakładowym.
www.cfoundation.org
Ekologiczna uprawa ziół
 Produkcja leków ziołowych uzależniona jest od:
a) stosowanych materiałów wyjściowych,
b) procesów technologicznych,
c) metod kontroli jakości.
 Zasada Dobrej Praktyki Wytwórczej (GMP) to część
systemu zapewnienia jakości obowiązującego w przemyśle
farmaceutycznym.
www.cfoundation.org
Ekologiczna uprawa ziół
GMP wymusza dostawę wysokiej jakości surowca, z
którego otrzymywane są leki roślinne:
 surowce zielarskie kupowane od zatwierdzonych dostawców,
 odpowiednie warunki uprawy, zbioru, transportu itp.
W praktyce: producenci zobowiązani są do przestrzegania zasad
tzw. Zasad Dobrej Praktyki Rolniczej GLOBALGAP, dostosowanej
do wymagań Unii Europejskiej.
www.cfoundation.org
Ekologiczna uprawa ziół
GLOBALGAP w produkcji zielarskiej to system
organizacji i technologii produkcji, który:
 zredukuje ujemne oddziaływanie rolnictwa na środowisko
przyrodnicze,
 zapewni efektywność ekonomiczną produkcji,
 sprzyja wyprodukowaniu surowca roślinnego najwyższej
jakości.
www.cfoundation.org
Ekologiczna uprawa ziół
Odbiorca surowca zielarskiego ma obowiązek:
• przeszkolić plantatora, w jaki sposób powinien
produkować surowiec,
• przekazać plantatorowi dokładną instrukcję uprawy
• odpowiedni materiał rozmnożeniowy o określonych
cechach morfologicznych i składzie chemicznym.
www.cfoundation.org
Warunki uprawy ziół
 Lokalizacja plantacji: na glebach nieskażonych metalami
ciężkimi, pozostałościami środków ochrony roślin lub odpadami
przemysłowymi.
 Zabiegi agrotechniczne: przeprowadzane zgodnie z
wymaganiami poszczególnych gatunków roślin.
www.cfoundation.org
Warunki uprawy ziół
 Nawozy organiczne: nie mogą zawierać fekaliów ludzkich,
powinny być dobrze przekompostowane.
 Nawozy mineralne: należy stosować w minimalnych
dawkach.
 Woda: do nawodnień musi być czysta.
www.cfoundation.org
Technologia uprawy ziół
 Zbiór surowca roślinnego
• w okresie dostosowanym dla danego gatunku, w
najkorzystniejszych warunkach pogodowych i w taki sposób,
aby zminimalizować zanieczyszczenie cząstkami gleby lub
chwastami,
• należy unikać uszkodzeń mechanicznych materiału
roślinnego, a zebrany surowiec zabezpieczyć przed
szkodnikami i zwierzętami domowymi,
• jeśli stosowano środki zwalczające szkodniki, to trzeba
wykazać je w dokumentacji.
www.cfoundation.org
 Do suszenia, przerobu lub
mrożenia surowiec powinien
być dostarczony w jak
najkrótszym czasie, aby uniknąć
jego zagrzania się.
 Zalecane jest aby suszenie
przeprowadzać w
profesjonalnych suszarniach z
regulowaną temperaturą
powietrza (po wysuszeniu
oddzielić materiał uszkodzony,
spleśniały, zanieczyszczony
organicznie lub mineralnie).
www.cfoundation.org
Technologia uprawy ziół
 Parametry suszenia należy podać w dokumentach
dotyczących danej partii surowca.
 Wysuszony surowiec natychmiast pakuje się w czyste i
suche, niepowodujące skażeń opakowania i przechowuje w
pomieszczeniach czystych, suchych, przewiewnych,
niedostępnych dla szkodników, z regulowaną temperaturą
powietrza.
www.cfoundation.org
Technologia uprawy ziół
 Maszyny i urządzenia używane podczas uprawy i w procesie
przetwarzania muszą być czyste, aby uniknąć kontaminacji
surowca (niewskazane są urządzenia drewniane).
 Osoby zatrudnione przy produkcji surowca powinny mieć
niezbędną wiedzę na temat uprawianego gatunku oraz
utrzymywać wysoki poziom higieny osobistej.
www.cfoundation.org
Technologia uprawy ziół
 Budynki i pomieszczenia powinny być wyposażone w
szatnie, toalety i umywalki.
 Z surowcem nie mogą mieć kontaktu osoby cierpiące na
choroby przenoszone drogą pokarmową lub mające otwarte
rany czy infekcje skórne.
 Podczas pracy z surowcami toksycznymi lub wywołującymi
alergie pracownicy powinni mieć odpowiednie ubrania
ochronne.
www.cfoundation.org
Po zapoznaniu z zasadami uprawy plantator:
• zobowiązuje się do prowadzenia ewidencji uprawy, tzw. karty
dokumentacyjnej poszczególnych pól (karty uprawy), która
zawiera sprawozdanie z całego procesu produkcji i wstępnego
przetworzenia surowca tj.:
• charakterystyka pola,
• przygotowanie gleby,
• pochodzenia materiału rozmnożeniowego,
• agrotechnika,
• nawożenie,
• ochronę roślin,
• zbiór,
• warunki suszenia i przechowywania.
www.cfoundation.org
Technologia uprawy ziół
 Karta uprawy jest załącznikiem do każdej partii surowca,
stanowi dokument świadczący o jego jakości i pochodzeniu.
 W czasie wegetacji roślin na plantacjach przeprowadzane są
kontrole urzędowe - tzw. audyty.
 Odbiorca surowca zielarskiego zleca niezależnemu
ekspertowi przeprowadzenie monitoringu uprawy, który
pozwoli na wstępną ocenę jakości surowca i określenie (na
podstawie przebiegu rozwoju roślin) wysokości plonu.
www.cfoundation.org
Ekologiczna uprawa ziół
 Sprawozdanie z audytu, karta polowa i instrukcja uprawy
dla danego gatunku są podstawowymi dokumentami w
uprawach kontrolowanych w krajach Unii Europejskiej.
 Umowy pomiędzy producentem a odbiorcą (kontrakty,
zalecenia do produkcji) czy też dotyczące jakości
(zawartości substancji aktywnych, dopuszczalnej
kontaminacji) muszą być dostosowane do wymogów
międzynarodowych lub krajowych i sporządzone w formie
pisemnej.
www.cfoundation.org
Ekologiczna uprawa ziół
 Informacje zawarte na kartach uprawy umożliwiają:
1. wprowadzanie zmian i modyfikacji warunkujących
poprawę efektywności gospodarowania,
2. lepsze wykorzystanie środków produkcji,
3. edukację rolnika, której celem jest ograniczanie
niekorzystnych oddziaływań rolnictwa na
środowisko przyrodnicze.
www.cfoundation.org
 Ekologiczna uprawa roślin
zielarskich - jest to system
gospodarowania
wykorzystujący naturalne
procesy zachodzące w obrębie
gospodarstwa, o
zrównoważonej produkcji
roślinnej i zwierzęcej, oparty
środkach pochodzenia
biologicznego i mineralnego,
nieprzetworzonego
technologicznie.
www.cfoundation.org
Ekologiczna uprawa ziół

a.
b.
c.
Podstawową zasadą jest odrzucenie:
środków chemii rolnej,
weterynaryjnej,
syntetycznych środków ochrony roślin.

a.
b.
c.
Proces produkcji w gospodarstwie ekologicznym jest:
śledzony,
kontrolowany,
udokumentowany „od pola do stołu„.
www.cfoundation.org
 System ekologiczny gospodarowania wspierany jest przez
Unię Europejską dotacjami celowymi w ramach PROW dla
pakietu rolnictwo ekologiczne, wariant 2.7 i 2.8 - uprawy
zielarskie), na finansowanie kosztów kontroli gospodarstw
na zgodność prowadzenia produkcji metodami
ekologicznymi.
www.cfoundation.org
Procedura wdrażania rolnictwa ekologicznego
 Rolnik decydujący się na rozpoczęcie produkcji ekologicznej
zgłasza gospodarstwo do jednostki certyfikującej, które są
odpowiedzialne za przeprowadzenie kontroli na zgodność z
ustawą rolnictwie ekologicznym (Dz. U Nr 116 poz. 975)
oraz z Rozporządzeniem Rady WE 834/2007 z późniejszymi
zmianami i Rozporządzeniem Komisji WE 889/2008 z
późniejszymi zmianami.
www.cfoundation.org
Procedura wdrażania rolnictwa ekologicznego
 Po zgłoszeniu się do jednostki certyfikującej gospodarstwo
musi przejść przez okres przestawiania (konwersji), który
trwa przynajmniej dwa lata przed wysiewem roślin rocznych
i dwa lub trzy lata przed pierwszym zbiorem roślin
wieloletnich innych niż łąkowe.
 Po okresie konwersji gospodarstwo uzyskuje certyfikat
zaświadczający o zgodności produkcji z zasadami rolnictwa
ekologicznego.
 Gospodarstwo zielarskie z certyfikatem może sprzedawać
swoje płody jako produkty ekologiczne, za które otrzymuje
zwykle wyższe ceny.
www.cfoundation.org
Technologia uprawy ekologicznej ziół
 Podstawowe znaczenie w ekologicznej uprawie ziół ma:
 odpowiedni dobór gatunków i odmian roślin (odporne na
choroby, szkodniki oraz zachwaszczenie).
 materiał rozmnożeniowy powinien pochodzić z
certyfikowanych gospodarstw ekologicznych (niedozwolone
jest stosowanie materiału siewnego zaprawionego oraz z
roślin poddanych modyfikacjom genetycznym),
www.cfoundation.org
www.cfoundation.org
www.cfoundation.org
Technologia uprawy ekologicznej ziół
 Do zaprawiania nasion mogą być wykorzystane jedynie
dozwolone przez MRiRW (IOR-PIB Poznań).
 Aktualny wykaz dostawców ekologicznych materiału
siewnego i wegetatywnego materiału rozmnożeniowego
roślin zielarskich znaleźć można na stronie:
http://www.piorin.gov.pl. zakładka: Rolnictwo Ekologiczne.
www.cfoundation.org
Cele uprawy ekologicznej
 stałe podwyższanie żyzności gleby i jej
aktywności biologicznej poprzez:
 uprawę roślin strączkowych, zielonek lub
roślin głęboko korzeniących się w
odpowiednim wieloletnim płodozmianie;
 stosowanie nawozów pochodzących z
ekologicznej produkcji zwierzęcej;
 stosowanie nawozów mineralnych
pochodzenia naturalnego;
 włączenie innych materiałów organicznych,
kompostowanych lub niekompostowanych.
www.cfoundation.org
www.cfoundation.org
www.cfoundation.org
www.cfoundation.org
Technologia uprawy ekologicznej ziół
 Aktualny wykaz nawozów dopuszczonych do stosowania w
gospodarstwach ekologicznych można odszukać na stronie:
http://www.iung.pulawy.pl. - zakładka: oferta IUNG-PIB, Badania
i opiniowanie nawozów do stosowania w rolnictwie
ekologicznym. Wykaz nawozów.
www.cfoundation.org
www.cfoundation.org
Naturalne nawozy
mineralne:
•
• dolomit
•
• margiel
•
• wapno pojeziorne
• mączka fosforytowa uzyskiwana ze zmielonych
fosforytów;
• siarczan potasu
• kainit
• patentkali
• Karnalit
www.cfoundation.org
kizeryt granulowany
kizeryt pylisty
mączka bazaltowa - nawóz
typowo mikroelementowy.
Uprawa roli
 należy ograniczyć do minimum
stosowanie niekorzystnych dla
organizmów glebowych
zabiegów agrotechnicznych.
 Orka głęboka powoduje: szybki
rozkład próchnicy i
przemieszczanie organizmów
tlenowych do głębszych
warstw, gdzie zamierają na
skutek niedostatku tlenu.
www.cfoundation.org
Uprawa roli
Zalecane jest:
 orka płytka (10-15 cm),
 głębokie spulchnienie (np. głęboszem),
 ograniczanie liczby przejazdów (agregatownie narzędzi),
okrycie roślinnością gleby.
www.cfoundation.org
Ochrona roślin w rol. ekologicznym
„Nie zwalcza się chorób lub szkodników, lecz tworzy
warunki do prawidłowego wzrostu roślin, aby
patogeny nie rozwijały się podczas uprawy lub ich
wpływ na plonowanie był minimalny”
www.cfoundation.org
Ochrona roślin w rol. ekologicznym
Metod zapobiegawcze w ochronie roślin zielarskich:
 właściwie zaplanowany płodozmian;
 odpowiedni dobór gatunków i odmian dostosowanych do
istniejących warunków klimatyczno-glebowych oraz
wykazujących odporność lub tolerancję na określone
choroby czy szkodniki;
www.cfoundation.org
Ochrona roślin w rol. ekologicznym
Metod zapobiegawcze w ochronie roślin zielarskich:
 wykonywanie zabiegów agrotechnicznych w sposób
prawidłowy i w optymalnych terminach (siew lub sadzenie,
uprawki pielęgnacyjne, zbiór itp.);
 właściwy sposób nawożenia;
www.cfoundation.org
Ochrona roślin w rol. ekologicznym
 przykrywanie roślin osłonami z folii, siatki lub włóknin w
czasie nasilenia chorób lub inwazji szkodników;
 stosowanie substancji odstraszających lub zwabiających
oraz pułapek, barier, emitorów impulsów elektrycznych lub
świetlnych;
 uwzględnienie wzajemnego sąsiedztwa roślin, które może
stać się elementem ochrony przed niektórymi szkodnikami
(np. wprowadzanie do uprawy roślin odstraszających lub
zwabiających szkodniki);
www.cfoundation.org
www.cfoundation.org
Ochrona roślin w rol. ekologicznym
 profilaktyczne stosowanie
naturalnych preparatów w
formie wyciągów, odwarów i
gnojówek sporządzonych z
roślin zielarskich;
 ochrona naturalnych wrogów
szkodników przez zapewnienie
im dogodnych warunków (np.
żywopłoty, tereny
gniazdowania, wpuszczenie
drapieżników).
www.cfoundation.org
Ochrona roślin w rol. ekologicznym
 W razie choroby lub plagi szkodników dopuszcza się
stosowanie niektórych zabiegów zwalczających (m.in.
preparatów wirusowych i bakteryjnych oraz niektórych
związków mineralnych).
 Niedozwolone jest stosowanie syntetycznych herbicydów,
fungicydów, insektycydów czy regulatorów wzrostu oraz
zaprawianie nasion i materiału sadzeniowego środkami
syntetycznymi!!!!
www.cfoundation.org
Biologiczne środki ochrony roślin
 naturalne insektycydy:
• żywe organizmy (pluskwiaki, nicienie, drapieżne roztocza),
• azadirachtynę ekstrahowaną z miodli indyjskiej (Azadirachta
indica),
• pyretryny otrzymywane ze złocienia dalmatyńskiego
(Chrysenthemum cinerariifolium),
• ekstrakt z gorzkli właściwej (Quassia amara),
• rotenon z Derris spp.;
www.cfoundation.org
www.cfoundation.org
Biologiczne środki ochrony roślin
• olejki eteryczne (miętowy, kminkowy, sosnowy)
stosowane jako naturalne insektycydy, akarycydy lub
fungicydy;
• preparaty wirusowe i bakteryjne EM (Bacillus
thurigensis, Granulosis virus);
• żelatynę lub szare mydło używane jako naturalne
insektycydy;
• mączki glonowe lub skalne;
• lecytynę lub szkło wodne (naturalne fungicydy),
• piasek kwarcowy (naturalny repelent);
• oleje parafinowe (naturalne insektycydy);
• preparaty z roślin zielarskich w postaci wyciągów,
naparów, wywarów lub gnojówek.
www.cfoundation.org
Biologiczne środki ochrony roślin
• Preparaty grzybobójcze:
• Constans XX (zawierający
pasożytniczy grzyb
Coniothyrium minitans
zabezpieczający rośliny przed
zgnilizną twardzikową),
• Bioczos na bazie czosnku,
służący do ochrony upraw
przed mączniakami oraz
innymi chorobami
grzybowymi i niektórymi
owadami,
www.cfoundation.org
Biologiczne środki ochrony roślin
• Biosept 33 SL lub Grevit 200 SL (środki
na bazie owocu grejpfruta, służące do
zwalczania chorób grzybowych,
chroniące przed bakteriozą, zgnilizną
twardzikową, mączniakiem prawdziwym
i rzekomym oraz kanciastą plamistością
liści),
• Biochikol 020 PC (preparat zawierający
chitozan, służący opryskiwania roślin i
zaprawiania nasion, zwalcza wirusy,
bakterie i grzyby chorobotwórcze oraz
stymuluje mechanizm odpornościowy
roślin),
www.cfoundation.org
Biologiczne środki ochrony roślin
• Polyversum WP (preparat zawierający spory Pythium
oligandrum, stosowany do ochrony strefy korzeniowej przed
chorobami grzybowymi, skuteczny przeciwko zgorzeli,
fuzariozie, fytoftorozie, szarej pleśni, zgniliźnie twardzikowej,
rizoktoniozie, mączniakom prawdziwym i rzekomymm).
www.cfoundation.org
Biologiczne środki ochrony roślin
Środki owadobójcze:
• Carpovirusine Super SC oraz Madex SC zawierające
Granulosis virus, stosowane do zwalczania motyli
zwójkowatych, np. owocówki jabłkóweczki w sadownictwie);
• Treol 770 EC (zawierający olej parafinowy, służący do
ochrony drzew owocowych).
www.cfoundation.org
Biologiczne środki ochrony roślin
• Miedź w formie wodorotlenku, tlenochlorku, siarczanu lub
tlenku miedziawego (Miedzian 50 WP, Miedzian 50
Miedzian Ekstra 350 SC, Cuproxat 345 SC, Cuproflow 375
SC, Funguran-OH 50 WP, Nordox 75 WG);
• preparaty na bazie siarki (Siarkol Extra 80 WP, Tiotar
800SC) do ochrony upraw zielarskich przed chorobami
grzybowymi i bakteryjnymi.
• Aktualny wykaz środków:
http://www.ior.poznan.pl, zakładka: Wykaz ŚOR w
Rolnictwie ekologicznym.
www.cfoundation.org
Biologiczne środki ochrony roślin
• W ekologicznej uprawie ziół stosowane są biopreparaty do
stymulacji wzrostu roślin, odstraszania szkodników oraz
profilaktyki i zwalczania chorób i szkodników np.:
• napary (otrzymuje się przez zaparzenie gorącą wodą suszu
roślinnego lub rozdrobnionych świeżych części roślin 20-30
minut),
• nastoje lub wyciągi (przez zalanie zimną lub ciepłą wodą
świeżych lub suszonych części roślin na 12-24 godziny),
www.cfoundation.org
Biologiczne środki ochrony roślin
• wywary (sporządza się przez zalanie suszu lub świeżych
części roślin zimną wodą na 12-24 godziny, a następnie
wyciąg gotuje się na słabym ogniu przez 20-30 minut i
pozostawia do wystygnięcia),
• gnojówki, które sporządza się w beczkach niemetalowych,
zalewając proporcjonalnie 1 kg ziela 10 l wody i
pozostawiając przez około 2-3 tygodnie.
www.cfoundation.org
www.cfoundation.org
Biologiczne środki ochrony roślin
• Celem poprawy fermentacji, gnojówkę należy raz dziennie
przemieszać, natomiast ulatnianiu się amoniaku i
wydzielaniu przykrych zapachów można zapobiec, dodając
do roztworu mączkę bazaltową lub dolomitową.
• Po przecedzeniu przez sito i rozcieńczeniu 1 : 10 (1 l
gnojówki na 10 l wody) można opryskiwać rośliny lub glebę.
• Gnojówki roślinne służą do łagodnego nawożenia upraw
jako naturalne środki ochrony roślin oraz stymulujące
wzrost.
www.cfoundation.org
www.cfoundation.org
Chwasty ogranicza się przez:
• stosowanie materiału siewnego wolnego od nasion
chwastów;
• właściwie skonstruowany płodozmian (co najmniej 4-letni)
z udziałem roślin zacieniających (np. wieloletnich roślin
motylkowych - lucerna, koniczyna;
• niszczenie chwastów w zespole uprawek pożniwnych,
wykonując podorywkę ścierni i kilkakrotne bronowanie po
wschodach chwastów;
www.cfoundation.org
Chwasty ogranicza się przez:
• uprawę poplonów ozimych (np. rzepak, żyto, żyto + wyka
kosmata, mieszanka gorzowska) i poplonów ścierniskowych
(np. peluszka, wyka siewna, łubin, gryka, facelia, gorczyca
biała, rzepak i rzodkiew oleista)
• uprawa wsiewek międzyplonowych roślin motylkowych
drobnonasiennych i traw oraz ich mieszanek
umożliwiających pokrycie gleby roślinami przez cały okres
wegetacji;
• bronowanie upraw w odpowiednich terminach broną
chwastownikiem;
www.cfoundation.org
Chwasty ogranicza się przez:
• stosowanie specjalistycznych narzędzi mechanicznych i
termicznych dostosowanych do upraw;
• odpowiedni dobór roślin i zagęszczanie łanu roślin
uprawnych;
• ściółkowanie upraw (czarna folia polietylenowa, włóknina
polipropylenowa oraz biomasa substancji organicznej
nieożywionej jako mulcz lub biomasy ożywionej tzw. ściółka
żywa z roślin okrywowych lub uprawianych współrzędnie);
• pielenie przy użyciu narzędzi ręcznych.
www.cfoundation.org
Znaczenie płodozmianu
• rośliny motylkowe (bobowate), których udział w strukturze
zasiewów nie powinien być mniejszy niż 25%, wzbogacają
glebę w azot, mają działanie strukturotwórcze,
odchwaszczające, poprawiające właściwości fizyczne gleby
oraz zwiększające zawartość materii organicznej w glebie.
• rośliny okopowe zaliczane są do roślin zmniejszających
zachwaszczenie w płodozmianie, stanowiące doskonały
przedplon dla ziół.
www.cfoundation.org
Znaczenie płodozmianu
• Rośliny zbożowe stanowią gorszy przedplon, zwiększający
zachwaszczenie stanowiska, dlatego ich udział nie powinien
przekraczać 40-50% w strukturze siewów.
• Rośliny pastewne korzystnie oddziaływują na żyzność gleby
oraz istotnie ograniczają zachwaszczenie.
• Mieszanki roślin motylkowych z trawami działają
strukturotwórczo na glebę i zwiększają w niej zawartość
materii organicznej. Hamują rozwój chwastów dzięki
intensywnemu zacienianiu powierzchni gleby oraz
wielokrotnemu koszeniu lub wypasaniu.
www.cfoundation.org
Znaczenie płodozmianu
• Międzyplon lub mulcz - naśladują naturalne ekosystemy
lasów czy łąk, gdzie gleba przez cały rok pokryta jest
roślinnością, chroniąc m.in. przed zachwaszczeniem.
• Bezpośrednie działanie promieni słonecznych zabija
mikroorganizmy glebowe, nadmiernie przesusza glebę,
wystawia na działanie wiatrów (erozja wietrzna) i wody
(niszczenie struktury, erozja wodna).
www.cfoundation.org
 Zioła pochodzące ze stanu naturalnego - jeśli pochodzą z
obszaru podlegającego regularnej inspekcji, którym w ciągu
ostatnich 3 lat nie stosowano środków niedozwolonych w
rolnictwie ekologicznym.
 Zbiór ponadto nie może wpływać na zachwianie równowagi
środowiska, a na terenach objętych nadzorem
państwowym, np. lasów państwowych, wymagana jest
zgoda odpowiednich organów nadzoru.
www.cfoundation.org
www.cfoundation.org
Podsumowanie
• Wysokie ceny na produkty ekologiczne nie zachęcają
konsumentów do zakupu, dlatego też w większości
eksportowane są na rynki krajów unijnych.
• Polska dysponuje dużym zasobem terenów
umożliwiających zwiększenie powierzchni pozyskiwania
certyfikowanych ziół metodami dozwolonymi w rolnictwie
ekologicznym.
www.cfoundation.org
Podsumowanie
• Mając na celu otrzymywanie surowca o najwyższej
gwarantowanej jakości, producenci środków
farmakologicznych i spożywczych zainteresowani są i będą
stworzeniem ekologicznych plantacji zielarskich.
www.cfoundation.org
Dziękujemy bardzo za uwagę
Fundacja Karpacka – Polska
Centrum Obsługi Zielonych Inwestycji
Kontakt:
telefon: 13 46 38 857, 534 884 194/195
e-mail: [email protected]
e-mail: [email protected]
e-mail: [email protected]
www.cfoundation.org
PARTNERZY PROJEKTU
Bieszczadzki Park
Narodowy
Ustrzyki Górne
www.bdpn.pl
www.cfoundation.org
Bieszczadzka Grupa GOPR
Sanok
www.gopr.bieszczady.pl
Fundacja Partnerstwo
dla Środowiska
Kraków
www.fdps.pl