Zobacz

SŁOWO WSTĘPNE
Cogito ergo sum
Kartezjusz
Podmiotowość – pojęcie, które w ostatnich czasach stało się niezwykle
popularne, szczególnie w literaturze o charakterze pedagogicznym,
psychologicznym i socjologicznym. Jej fundamenty możemy odnaleźć już
w czasach powstawania pierwszych cywilizacji – starożytni ludzie stawiali sobie
pytania o sens własnej egzystencji: Kim są? Jaka jest ich rola w otaczającym
ich świecie ?Co stanowi o ich odrębności wśród niezliczonych jednostek ludzkich?
Pod tymi prostym pytaniami kryją się bardzo często skomplikowane problemy
natury filozoficzno-socjologicznej. Za stwierdzenie, czym jest podmiotowość,
możemy przyjąć, że to odrębność, posiadanie własnej, indywidulanej tożsamości,
która wyróżnia człowieka spośród tłumu innych ludzi, traktowanie siebie jako
niezależnej jednostki społecznej posiadającej zdolność do samodzielnego
myślenia i działania. Podmiotowość polega również na traktowaniu drugiego
człowieka jako równoważnego podmiotu w dialogu interpersonalnym.
Powyższe założenia wpływają na rozwój osobisty człowieka, a co za tym
idzie, na zwiększenie jego poziomu edukacji. Problem ten jest szczególnie
aktualny w edukacji, gdzie zauważalne jest przejście z przedmiotowego do
podmiotowego systemu nauczania, wychowania, opieki. Cele edukacji jeszcze
do niedawna można było przedstawić za pomocą schematu: wiadomości –
umiejętności – nawyki – rozwój osobowości – kształtowanie postaw, świata
1
wartości, światopoglądu – przygotowanie do samorozwoju. Dziś zaczyna
dominować model, który stawia na przeniesienie akcentów z przedmiotowej na
podmiotową stronę osobowości. Możemy go przedstawić w następujący sposób:
rozwój osobowości – kształtowanie postaw i świata wartości, światopoglądu –
2
przygotowanie do samorozwoju – wyposażenie w sprawności i wiadomości.
Dlatego też tegoroczny tom monografii z X już z rzędu konferencji z cyklu
„Edukacja XXI wieku” Podmiotowość w edukacji wobec odmienności kulturowych
oraz społecznych zróżnicowań został poświęcony jakże istotnemu pojęciu
podmiotowości. Zaprezentowane w nim poglądy, głosy znawców tematu, świadczą
o tym, jak różnorodny i niewyczerpany może być zakres pojęcia podmiotowość.
Tom rozpoczyna rozdział Idea podmiotowości w meandrach relacji
społecznych XXI wieku. Autorzy poszczególnych artykułów podejmują między
innymi problemy edukacji międzykulturowej w warunkach globalizacji,
„kawantowego człowieka”, jako nowego podmiotu i jakie stawia wyzwanie dla
kształcenia akademickiego w XXI wieku, edukacji domowej jako egzemplifikacji
idei podmiotowości i wolności edukacyjnej.
Autorzy w rozdziale drugim, Media w całożyciowej edukacji dla potomności,
skupiają się między innymi na problemach nowych mediów, prowokacji
występującej w mediach i jej wpływie na tożsamość i edukację współczesnego
człowieka oraz na wykorzystaniu technologii cyfrowej w przekazywaniu wiedzy.
1
2
I. Adamek, Podstawy edukacji wczesnoszkolnej, Impuls. Kraków 1997, s. 12
Ibidem, s.12
Kolejny rozdział porusza, jakże niezwykłe, zagadnienie podmiotowości
w edukacji przeciw odmienności i wykluczeniom. Reprezentowane są tu między
innymi problemy dotyczące barier, które występują podczas kształcenia
polonistycznego dzieci chorych na zespół Aspergera, edukacji chorych na
cukrzycę czy sytuacji społecznej i edukacji uczniów pochodzących z rodzin
dysfunkcyjnych, w środowisku szkolnym.
Ostatni rozdział poświęcony jest publikacjom poruszającym kwestie
paradygmatów badań nad podmiotowością w edukacji, gdzie czytelnik ma
możliwość zapoznania się z rozmaitymi pojęciami i teoriami między innymi
ze znaczeniem podmiotowości zarówno nauczyciela jak i ucznia w wychowaniu
do aktywności obywatelskiej, kształtowaniem i doskonaleniem kompetencji
nauczycielskich, wielokulturowości, odmienności, zróżnicowaniem społecznym
i pomocą drugiemu człowiekowi.
Wszystkim Autorom tekstów zawartych w naszej monografii, którzy przyłączyli
się do dyskursu nad pojęciem podmiotowości oraz Recenzentom serdecznie
dziękujemy. To dzięki Państwa tekstom ten tom monografii jest tak wyjątkowy…
Natasza STARIK
Andrzej ZDUNIAK