szympansy z azylu fauna

t
en
m
g l
fra tek.p
y
ow zkar
m
e
r
Daww.b
w
Andrew Westoll
SZYMPANSY
Z AZYLU FAUNA
O PRZETRWANIU I WOLI ŻYCIA
t
en
m
g l
fra tek.p
y
ow zkar
m
e
r
Daww.b
w
Andrew Westoll
Szympansy z azylu Fauna
O przetrwaniu i woli życia
Przełożyła Maria Zawadzka
t
en
m
g l
fra tek.p
y
ow zkar
m
e
r
Daww.b
w
Wszelkie powielanie lub wykorzystanie niniejszego pliku elektronicznego
inne niż jednorazowe pobranie w zakresie własnego użytku stanowi naruszenie
praw autorskich i podlega odpowiedzialności cywilnej oraz karnej.
Tytuł oryginału angielskiego THE CHIMPS OF FAUNA SANCTUARY:
A TRUE STORY OF RESILIENCE AND RECOVERY
Projekt okładki AGNIESZKA PASIERSKA / PRACOWNIA PAPIERÓWKA
Fotografia na okładce © by COLIN CARTER PHOTOGRAPHY / FLASH PRESS MEDIA
Wszystkie fotografie wewnątrz tomu – o ile nie zaznaczono inaczej –
­wykorzystano dzięki uprzejmości Franka Noelkera ti Howard Yezerski Gallery.
n
Fotografie 1 i 2 pochodzą z archiwum Autorame
l
g
Fotografia 9 – dzięki uprzejmości Kim fBelley
ra ek.p
t
y
Fotografia 10 – dzięki uprzejmościwfundacji
ar Fauna
o zk
Copyright © 2011 by ANDREW
WESTOLL.
All rights reserved
arm
.be
D
w
Copyright © for the Polishw
edition by WYDAWNICTWO CZARNE, 2013
w translation by MARIA ZAWADZKA, 2013
Copyright © for the Polish
Redakcja ZUZANNA SZATANIK / D2D.PL
Korekta alicja listwan / d2d.pl, anna woś / d2d.pl
Redakcja techniczna robert oleś / d2d.pl
We acknowledge the support of the Canada Council for the Arts,
which last year invested $157 million to bring the arts to Canadians
throughout the country.
Nous remercions le Conseil des arts du Canada de son soutien.
L’an dernier, le Conseil a investi 157 millions de dollars pour mettre
de l’art dans la vie des Canadiennes et des Canadiens de tout le pays.
ISBN 978-83-7536-635-8
Cena: 31,90
Dla Toma
i dla nas wszystkich, małp człekokształtnych
t
en
m
g l
fra tek.p
y
ow zkar
m
e
r
Daww.b
w
Wytrwałość to zdecydowanie więcej niż umiejętność
przetrwania – to także nauka życia.
Borys Cyrulnik, Un Merveilleux Malheur
Jakim gatunkiem zwierząt jesteśmy?
Frans de Waal, The Age of Empathy
t
en
m
g l
fra tek.p
y
ow zkar
m
e
r
Daww.b
w
Spis treści
Tydzień pełni księżyca 9
Zihuatanejo, Quebec 24
Nasze niepokojące sobowtóry 47
Jak zaprojektować marzenie 64
Szpital dla klatek 80
t
Toby i chuligani 99
en
m
l
Operacja Cucarachas 144
ragek.p
f
t
y
Opowieści przy ognisku 159 w
ar
o
Myjka ciśnieniowa 176arm bezk
.
Wewnętrzny azyl 205D ww
w
Pomniki ku czci poległych 230
Naznaczeni 266
Koniec pewnej epoki 292
Posłowie 303
Jak pomóc szympansom 306
Podziękowania 308
Bibliografia 310
��� ����������
�� ����� �� �
(����� ����� ���)
�� ����� �� �
(����� ����� ’��� ��)
�������
������
���� �����
���� �����
��
��
��
�
�
�
�
�
�
�
�
� ��
�
�
�
�
�
�
�
�
�
Pierwsze piętro
�����
������������
�
�
�
�
�
�
�
�� �
�� ���
�
��
�������
�������
�����
��������
�����
���������
Drugie piętro
�
�
��
�
��
������
��
��
�� ����� �� �
(����� �������)
�
�� ��
� � � � ��
�
�
��
� ��
t
en
m
g l
fra tek.p
y
ow zkar
m
e
r
Daw����
w.b�����
w
���� �����
����������
���
����
���������
��������
�������
������
����� ��� ����������
����� ��� �����
�����
������������
�
�
�
�
�
�
�����
�������
������
���������
������� ���� ����������
Plan domu szympansów
Szympansy z azylu Fauna
t
en
m
g l
fra tek.p
y
ow zkar
m
e
r
Daww.b
w
9
Tydzień pełni księżyca
Nie interesuje mnie, dlaczego człowiek zaprzedaje duszę diabłu.
Chcę wiedzieć, dlaczego czyni dobro.
Václav Havel
Sztuka szympansów
– Powąchaj mój telefon – mówi Gloria Grow, kiedy wsiadam do
jej jeepa na lotnisku Trudeau w Montrealu. Włącza silnik i podaje
mi telefon komórkowy. – No dalej, powąchaj go.
To nasze pierwsze spotkanie, a ona wita mnie właśnie w ten
sposób. Wcześniej rozmawialiśmy dwa razy przez telefon: ja byłem
t
wtedy w swoim domu w Toronto, a ona nanfarmie
w Quebecu. Pod
e
m
l
koniec obu tych rozmów zapraszała
mnie
do
siebie
i proponowała,
g
ra ek.p
f
t
y
żebym zamieszkał z jej rodziną
i napisał
o nich książkę. Ale nigdy
r
ow
zka może się okazać osobą, która
m
bym się nie spodziewał,
że
Gloria
e
r
a w.b
prosi nieznajomegoDo powąchanie
swojego telefonu.
ww
Na pierwszy rzut oka w samym telefonie nie ma nic szczególnego: to zwyczajny model z klapką. Ale przy dokładniejszych
oględzinach zauważam na jaskraworóżowej obudowie konstelację utkaną z drobnych zagłębień. Wyglądają jak ślady po licznych
ugryzieniach. Patrzę na Glorię, a ona marszczy brwi. Trafiliśmy na
objazd i teraz będziemy się kręcić w kółko.
– No dalej, powąchaj go – powtarza. Przykładam telefon do
nosa.
Czuję bagno. Zgniłe owoce. Fekalia. Ciężki odór tropikalnej
dżungli.
– Bardzo mi się podoba – mówię.
– Mnie też. Richard kupił mi różowy. Nie znoszę różu. Ale teraz
nie potrafiłabym go wyrzucić. Otwórz go.
10