Uwagi w sprawie zapobiegania przenoszeniu

Uwagi w sprawie zapobiegania przenoszeniu
nowotworów od dawcy do biorcy przeszczepu
Niebezpieczeñstwo przypadkowego i niezamierzonego przeniesienia komórek raka wraz z przeszczepianym narz¹dem i ryzyko rozwoju choroby nowotworowej u biorcy wymaga bardzo dok³adnego przebadania potencjalnego dawcy.
Z dotychczasowych doœwiadczeñ wiadomo, ¿e przeniesienie choroby nowotworowej z przeszczepem zdarza siê bardzo rzadko. UNOS Transplant Tumor Registry, najwiêkszy dotychczas opublikowany raport zwi¹zany z przenoszeniem zmian nowotworowych pomiêdzy dawc¹, a biorc¹, zawiera informacje, ¿e w grupie 34 933 dawców
i 108 062 biorców udowodniono przeniesienie nowotworu 21 biorcom przeszczepów, które pochodzi³y od 17 dawców, w tym od 3 dawców ¿ywych .
W Israel Penn International Transplant Tumor Registry (IPITTR) zarejestrowano
69 przypadków dawców, u których w badaniu poœmiertnym stwierdzono nowotwór
spoza centralnego uk³adu nerwowego jak: rak nerki, czerniak, nab³oniak kosmówkowy z³oœliwy (choriocarcinoma), rak p³uca, rak jelita grubego, rak piersi, rak gruczo³u
krokowego oraz 8 z nowotworami centralnego uk³adu nerwowego jak: medulloblastoma, oponiak z³oœliwy, ch³oniaki oœrodkowego uk³adu nerwowego oraz astrocytoma III
i IV. We wszystkich przypadkach dosz³o do przeniesienia nowotworu wraz z przeszczepem.
Aby zapobiec przeniesieniu komórek raka w przeszczepionym narz¹dzie zaleca
siê stosowanie nastêpuj¹cych czynnoœci rozpoznawczych.
1. Badanie podmiotowe i przedmiotowe dawcy
a. Informacje o przebytej niedok³adnie zdiagnozowanej chorobie nowotworowej
b. W przypadku m³odych kobiet zwrócenie uwagi na wystêpowanie zaburzeñ miesi¹czkowania poprzedzaj¹cych ci¹¿ê lub poronienie, poniewa¿ mog¹ one byæ
spowodowane nab³oniakiem kosmówkowym z³oœliwym (choriocarcinoma).
c. U dawców z krwawieniem œródczaszkowym bez cech ciê¿kiego nadciœnienia
lub anomalii têtniczo-¿ylnych nale¿y wykluczyæ pierwotny lub wtórny guz mózgu
d. U wszystkich dawców nale¿y przeprowadziæ dok³adne badanie fizykalne, w tym
badanie piersi i per rectum
2. Badania laboratoryjne.
a. Oznaczyæ w moczu lub surowicy krwi kosmówkowe gonadotropiny dla potwierdzenia lub wykluczenia choriocarcinoma u m³odych kobiet i germinoma (rozrodczak) j¹der u m³odych mê¿czyzn.
b. Nale¿y pobraæ i przechowywaæ próbki krwi wszystkich dawców narz¹dów, aby
mo¿na by³o w przysz³oœci oznaczyæ markery nowotworowe.
3. Badania radiologiczne.
a. USG narz¹dów jamy brzusznej ze zwróceniem bacznej uwagi na wêz³y ch³onne.
b. Tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny mózgu u dawców zmar³ych z powodu niewyjaœnionej choroby mózgu
c. Rtg klatki piersiowej
55
4. Ocena narz¹dów dawcy w czasie pobierania.
Szczególn¹ uwagê nale¿y zwróciæ na zmiany podejrzane o rozrost nowotworowy
oraz na powiêkszone wêz³y ch³onne.
5. Badanie histologiczne.
a. Przed przeszczepieniem narz¹du nale¿y wykonaæ badania histologiczne zmian
podejrzanych o nowotworowe lub powiêkszone wêz³y ch³onne.
b. U dawcy z uszkodzeniem mózgu nale¿y wykonaæ badania pozwalaj¹ce rozpoznaæ
przyczynê zmian. Przy podejrzeniu zmiany nowotworowej mózgu niezdiagnozowanej dotychczas histologicznie, przed przeszczepieniem narz¹dów nale¿y przeprowadziæ autopsyjne badania mózgu.
c. W przypadku niemo¿noœci przeprowadzenia histologicznej oceny guza mózgu
nale¿y zrezygnowaæ z przeszczepienia narz¹dów.
d. W ka¿dym przypadku obowi¹zuje bardzo dok³adne badanie sekcyjne dawcy. Jego wynik na ogó³ otrzymujemy po up³ywie 1 do 2 tygodni. Zespó³ transplantacyjny powinien zawsze otrzymaæ koñcowy opis badania sekcyjnego dawcy.
Narz¹dy do przeszczepienia mo¿na pobraæ od dawcy z :
1. Rakiem z komórek podstawnych skóry
2. Rakiem szyjki macicy „in situ”
3. Niektórymi pierwotnymi guzami mózgu.
Dawcy z przebytym i leczonym w przesz³oœci rakiem
Zdaniem Penna i wspó³pracowników mo¿na rozwa¿yæ przeszczep narz¹dowy od dawcy pod warunkiem 10-letniej remisji guza. Nie wszyscy zgadzaj¹ siê z tym pogl¹dem.
Wyklucza siê pobranie narz¹dów od chorych z przebytym rakiem sutka, p³uca, czerniakiem i sarcoma.
Pierwotne nowotwory wewn¹trzczaszkowe
Pierwotne guzy mózgu s¹ przyczyn¹ œmierci 3-4% potencjalnych dawców. Nowotwory centralnego uk³adu nerwowego rzadko daj¹ przerzuty narz¹dowe. Jednak¿e opisano przypadki przenoszenia komórek nowotworowych mózgu drog¹ naczyñ ¿ylnych
do ró¿nych narz¹dów.
1. Guzy, w których rozwa¿a siê mo¿liwoœæ pobrania narz¹dów do przeszczepienia
³agodne oponiaki
schwannoma,
craniopharyngioma
astrocytoma 1°
cysta koloidalna trzeciej komory, cysty epidermoidalne
choroid-plexus papiloma
hemangioblastoma (nie zwi¹zany z zespo³em von Hippel-Lindau)
ganglioma-gangliocytoma
guz szyszynki, gruczolak przysadki
oligodendroglioma
ependymoma
dobrze zró¿nicowany teratoma
56
2. Guzy, w których rozwa¿a siê mo¿liwoœæ pobrania narz¹dów w zale¿noœci od cha rakterystyki zmian histologicznych
astrocytoma 2°
glejakowatoœæ mózgu
3. Guzy wykluczaj¹ce pobranie narz¹dów
anaplastyczny-astrocytoma 3°
glioblastoma multiforme
medulloblastoma
anaplastyczna postaæ-oligodendroglioma
z³oœliwy ependymoma
pineoblastoma
anaplastyczny i z³oœliwy oponiak
sarkoma
germ-cell
struniak
pierwotny ch³oniak mózgu
Referencje:
1. Dyrektywa 2004/23/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z dnia 31
marca 2004 r.
2. Dyrektywa Komisji Wspólnot Europejskich 2006/17/WE z dnia 8 lutego 2006 r.
3. „Transplantologia kliniczna”. PZWL 2004
4. Zalecenia krajowego specjalisty w dziedzinie transplantologii klinicznej. Biuletyn
P-ntu 2005/1
5. Kryteria Komitetu Ekspertów ds. Przeszczepiania Narz¹dów Rady Europy 1997
6. Criteria for preventing the transmission of neoplastic diseases in organ donation.
ONT.
7. Transplant coordination manual. TPM.
8. Manual Poltransplantu.1998
Piotr Malanowski, Jaros³aw Czerwiñski, Janusz Wa³aszewski
57